Abede-i İblis: Yezidi Taifesinin İtikadı, A’datı, Evsafı

Osmanlı topraklarının doğusunda yaşayan bir Kürt topluluğu olarak 12. yüzyıldan beri tarih sahnesinde yer alan Ezidiler, sayıları azalmış olsa da varlığını bugün de sürdüren bir topluluktur. Köklerini kitabî dinlerin öncesinde Ortadoğu’da var olan inanışlardan alan Ezidilik ise, inanç sistemi ve ritüelleriyle bugüne kadar hiç değişmeden yaşatmışlardır. Buna karşılık bu din, her dönem Ortadoğu’nun en tartışmalı inançlarından biri olmuş ve 18. ve 19. yüzyılda karşılaştıkları veya bilinçli/bilinçsiz bir şekilde içine sürüklendikleri olaylar sebebiyle Osmanlı yazılı tarihinin üstü kapalı konuları arasında yer almıştır._x000D_
_x000D_
Ezidi topluluğu bazen şeref-i İslam ile müşerref veya şeref-i İslamiyet’e mazhar olmakla “onurlandırılırken”, bazen de “fırka-i dâlle” (sapkın topluluk) olarak değerlendirilmiş ve böylelikle kökleri İslâmî bir inanca bağlı olan bu topluluğun “yanlış” yollara sapmış olan inançlarının yeniden doğru bir dinî zemine oturtulması gerektiği vurgulanmıştır._x000D_
_x000D_
Tarih boyunca son derece tartışmalı yaklaşımlara maruz kalan bu topluluk ile ilgili yazılı kaynak ise çok azdır. Osmanlı tarihi boyunca merkezî otoritenin Ezidilere yaklaşımını okuyabileceğimiz sadece iki kitap olduğu bilinmektedir. Bunlardan ilki Evliya Çelebi Seyahatnâmesi (özellikle 4. ve 5. ciltler); ikincisi ise, Ayandan Mustafa Nuri Paşa’nın Evliya Çelebi’den yaklaşık üç asır sonra kaleme aldığı Abede- i İblis’tir.