İkinci Meşrutiyet bugünün kapılarını açan anahtarları verecek özlü bir devredir. Osmanlı imparatorluğu, tarihinin bu sayfasında en kritik anlarını yaşamış, bu devrede tarihe karışmıştır. Fakat yeni bir Türkiye’nin doğum sancıları da İkinci Meşrutiyet yılları içindedir. Hürriyetin İlanı yakın tarihimizin çok önemli bir dönüm noktasını oluştururken, Osmanlı Devleti’nde birey ve devlet için yeni tanımlamaları beraberinde beraberinde getirmiş, bu anlamda İkinci Meşrutiyet’in düşünce akımlarına sağlam bir temel oluşturmuştur. Tarık Zafer Tunaya bu eserde Meşrutiyet toplumunu ve bu toplumun fikirleriyle olaylarını, siyaset bilimi açısından değerlendirirken, zamanın insanlarını konuşturup tanıtmayı hedefliyor. Çeşitli siyasi akımların nasıl bir iklimde geliştiğini görmek açısından önemli bir başvuru eseri olan kitaptaki kronolojik tablo ve geniş bibliyografya da bu dönem hakkında daha fazla bilgi edinmek isteyenlere kolaylık sağlıyor.

BiRiNCi BÖLÜM İkinci Meşrutiyet’in Sınırları
İkinci Meşrutiyet Ne Zaman Başlar?
23 Haziran 1908 Beyannamesi
Rumeli Mitingleri ve Yıldız’a Telgraflar
Hürriyeti İlân Eden Nutuk, “Ya Kanun-ı Esasî, Ya Ölüm!”
Hürriyet’in Resmen İlânı
İkinci Meşrutiyet Ne Zaman Son Bulur?

İKİNCİ BÖLÜM Meşrutiyet’in Siyasî Hayatı
İç ve Dış Olayların Şeması
Olaylar
Olaylar ve Aydınlar
Meşrutiyet Kadrosu İçinde Siyasî ve Hukukî Olayların Şeması
Parlamentarizm ve Hürriyetler
Seçimler
Meşrutiyet Kabineleri
Meclis Çalışmaları, Fesihler ve Tatiller
Suikastler ve Ötesi

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Siyasî Hayatın Unsurları
İdare Edilenler
Siyaset Yapan Kitlenin Genişlemesi, “Vatandaş”ın Doğuşu
Etnik Özellikler
Halk Efkârı ve Özellikleri
İdare Edenler (Siyasi İktidar)
Fiilî Tek Parti Rejimi
İktidar Partisinin Yapısı
İktidar Tekeli
İktidar Tekelinin Hukukî Görünüşü
İktidar Tekelinden Doğan Sonuçlar
İktidar Mücadelesi
Muhalefet Partileri
İktidar Mücadelesinin Şeması
Muhalefetin Dayandığı Tezler
İttihat ve Terakki’nin İcraatına Dair
Sosyal ve Kültürel Alanda
İktisat Alanında
Hukuk Alanında
Heyecan İklimi

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM İkinci Meşrutiyet Toplumunu Kaplayan Dertler
Büyük Ümit
Hayal Kırıklığı, Sebepleri ve Sonuçları
Sabırsızlık
Anarşi
Aşağılık Duygusu
Şahsiyat
Taklitçilik
İktisadî Gerilik
Cehalet
Aydınların Sorumluluğu
İktidarın Yetersizliği
Büyük Soru: “Bu Devlet Nasıl Kurtarılabilir?..”

BEŞİNCİ BÖLÜM İkinci Meşrutiyet’in Siyasi Fikir Cereyanları
Batı’ya Açılan Yeni Pencere
Çeşitli Fikir Cereyanları
Garpçılık Cereyanı
İslâmcılık Cereyanı
Türkçülük Cereyanı
Meslek-i İçtimaî Cereyanı
Sosyalizm Cereyanı
Siyasî Fikir Cereyanlarının Özellikleri

ALTINCI BÖLÜM Sonuç
İkinci Meşrutiyet’in Siyasî Hayatına Toplu Bir Bakış (Müşahedeler ve Tezler)
İkinci Meşrutiyet Devresinin Kısa Kronolojisi (1908-1922)
Kaynakça
Dizin

_

Tarık Zafer Tunaya

Anayasa, Siyaset Bilimi ve özellikle Meşrutiyet ve Cumhuriyet’in sorunları konusunda araştırmalarıyla tanınmış olan Tarık Zafer Tunaya 1916’da Istanbul’da doğdu. 1936 yılında Saint Benoit Lisesi’ni birincilikle bitiren Tunaya, 1940 yılında Istanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nden mezun oldu.
1946 yılında “Müessese Teorisinde Fikir Unsuru ve Bazı Hususiyetleri” konulu tezi ile doktor ünvanını aldı. Doçentlik tezi “Amme Hukukumuz Bakımından İkinci Meşrutiyet’in Fikir Cereyanları”nı yazdıktan sonra 1949’da Umumi Amme Hukuku kürsü doçentliğine atandı. 1953-1954 yılları arasında Fakülte Meclisi kararıyla mesleki incelemelerde bulunmak için Avrupa’ya gönderildi. Rockefeller Vakfı’nın daveti üzerine bir yıl Amerika’da araştırma yaptı.
Tunaya, 1960 Anayasası Hazırlık Komisyonu’nda yer aldı. Komisyon Başkanı Sıddık Sami Onar ile olan anlaşmazlığı sonucu görevinden alındı. Milli Birlik Komitesi’nin 27 Ekim 1960 tarihli, 147 profesör, doçent ve asistanın üniversite ile ilişiğinin kesilme kararından sonra Paris’te NATO emrinde görevlendirildi.
1968’de yeniden üniversiteye dönen Tunaya, 1 Numaralı Anayasa Kürsüsü Başkanlığı’na getirildi ve İÜ Hukuk Fakültesi Dekanlığı’na seçildi. Bu görevinden 1969’da istifa eden Tunaya, 1979 yılında İÜ Siyasal Bilimler Fakültesi Kurucu Heyeti’nde yer aldı ve dekanlığa seçildi fakat emekliliğine üç ay kala, 12 Eylül 1980’den sonra kurulan askeri yönetim tarafından görevinden alındı.
Tarık Zafer Tunaya Fransız Hükümeti tarafından Legion d’Honneur nişanı ile ödüllendirilmiştir.
Balıkesir Barosu’nun Cumhuriyet’in 60.yılında verdiği ‘Anıtlaşmış On Hukukçu’dan biri seçilen yazar Türkiye’de Siyasal Partiler adlı eserinin 3.cildiyle 1989 yılı Sedat Simavi Siyasal Bilimler Ödülü’nü aldı. Tarık Zafer Tunaya 29 Ocak 1991’de hayata veda etti.