İlk Yüzyılı Biterken Cumhuriyet: Demokratikleşme Momentleri, Sıradan İnsanlar ve Siyaset
Bu kitap açık erişim olarak yayınlanmaktadır.
Cumhuriyet’in kurulduğu 1923’ten 2023’e uzanan 100 yıllık dönem hakkında bir bilanço, bir döküm ya da genel bir değerlendirme yapmak nasıl mümkün olabilir? Bu hacimli derleme kitap, temelde işte bu soruya bir yanıt verme çabası olarak görülmeli. Kitapta bir araya gelen çalışmalar, Türkiye’de Cumhuriyet’in 100 yılına, sıradan insanlara odaklanan bir çerçeveye öncelik vererek yaklaşıyor. Bazı çalışmalar 100 yıllık dönemin tamamını değerlendirmeyi, bazıları ise sadece belirli bir dönemi yakından incelemeyi tercih ediyor. Kitabın bütünü, okurlara tarihten siyaset bilimine, sosyolojiden mimarlığa, edebiyat çalışmalarından ekonomiye farklı disiplinlerden gelen akademisyenlerin çalışmalarıyla seçmen davranışı, demokrasi, modernleşme, siyaset mücadeleleri ve yurttaşlık deneyimleri gibi konular hakkında detaylı bir perspektif sunuyor. Siyasi sloganların uzun tarihi, Medeni Kanun’un çevirisi, Ankara’nın imarı, Dersim’deki askerî operasyonlar, ideolojiler, popülizm, kadın hareketi, Kürtler, gayrimüslimler, Aleviler, laiklik, AB reformları, kentsel dinamikler, sermaye ve üniversitelerde neoliberalleşme karşımıza çıkan odaklar arasında.
Bu kitap, İstanbul Bilgi Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü tarafından Cumhuriyet’in 100. yılı için Nisan 2023’te düzenlenen üç günlük konferansla yola koyuldu. Bu konferans, Cumhuriyet’in 100. yılı için düzenlenen en kapsamlı akademik etkinliklerden biri olmuştu. Elinizdeki derleme, bu konferansa konuşmacı ya da moderatör olarak katkı sunmuş akademisyenlerin çalışmalarını okurlara sunuyor. İlk Yüzyılı Biterken Cumhuriyet: Demokratikleşme Momentleri, Sıradan İnsanlar ve Siyaset bir yanıyla bir konferans kitabı. Fakat diğer bir yanıyla bu kapsamlı çalışma bundan çok daha fazlası. Dikkatli okurlar, kitapta yer alan önemli sayıda bölümün konferans tebliğlerine oranla çok daha hacimli olduğunu fark edeceklerdir. Kitapta “Erken Cumhuriyet’e Bakışlar”, “Türkiye Siyasetinde Fikirler ve Davranışlar”, “Demokratikleşme Momentleri”, “Laiklik”, “Yurttaşlık”, “Kentsel Mekân”, “Ekonomi ve Kurumlar” ve “İlk Yüzyıl Nasıl Başladı ve Nasıl Bitiyor?” başlıklı sekiz kısımda, 43 bölüm yer alıyor.
İlk Yüzyılı Biterken Cumhuriyet: Demokratikleşme Momentleri, Sıradan İnsanlar ve Siyaset Türkiye’de eleştirel sosyal bilimlerin, Cumhuriyet’in 100. yılının önemine uygun düşen, geniş çerçeveli ve titiz bir yorumlama çabası.
Giriş
Gencer Özcan, Ömer Turan, Büke Boşnak, Tuğçe Erçetin
BİRİNCİ KISIM Erken Cumhuriyet’e Bakışlar
1 Aşağıdan Milliyetçilik, Emek Süreçleri ve Türkleştirme: Silahtarağa’dan Cumhuriyet’e Bakmak
Erol Ülker
2 Mağduriyetin Ötesi: Erken Cumhuriyet Dönemi’nde Uluslararası Ticaret ve Gayrimüslim Aktörler
Ayşe Ozil
3 Lozan Nüfus Mübadelesi: Mübadil Örgütleri ve Toplumsal Muhalefet
E. Tutku Vardağlı
4 Cumhuriyet Hukuk Devriminin Aile İdeali, Medeni Kanun’un Ruhu ve Kadınların Kurtuluşu
Eylem Ümit Atılgan
5 Feminist Tarihyazımında Dalgaları Aşmak: 1930-1950 Arası Feminist Mücadelede Sabiha Sertel
Başak Tuğ
6 Cumhuriyet’in Cumhur Husumetinin Doruğu Olarak Dersim-Kırım (1937-38)
Bülent Bilmez
7 Hilmi Ziya Ülken ve Yarım Adam: Kolektif Travma Olarak Fantom Erkeklik
Çimen Günay-Erkol
İKİNCİ KISIM Türkiye Siyasetinde Fikirler ve Davranışlar
8 Türkiye’de Çok Partili Seçimler ve Seçmen Davranışı (1946-2023)
Ersin Kalaycıoğlu
9 Türkiye Seçim/Seçmen Davranışları Çalışmalarının Gelişimi
Emre Erdoğan
10 Türkiye Cumhuriyeti’ni Dünya Düzeni Bağlamında Anlamak
İnan Rüma
11 1950’lerden Günümüze Türkiye Siyasetinde Popülizm
Tuğçe Erçetin
12 Türkiye’de Solun Etki Momentleri ve Kamusal Alan Mücadeleleri: 1923-2023
Ömer Turan
13 Farklı İdeoloji Tanımları ve Kemalizm
Mehmet Ali Tuğtan
14 2002 Sonrası Türkiye Sağı
Ayşegül Bozan
15 Avrupa’daki Türkiyeliler ve Türkiye’nin Dönüşen Diaspora Siyaseti: Göçmenlerin Araçsallaştırılması
Ayhan Kaya
16 Cumhuriyet’in Yüz Yıllık Ortadoğu Politikası: Model Ülke, Denge Politikası ve “İmparatorluk Mirası”
Ozan Kuyumcuoğlu
ÜÇÜNCÜ KISIM Demokratikleşme Momentleri
17 Türkiye Kurulurken Muhalefet
Ahmet Demirel
18 Sloganlar Eşliğinde Cumhuriyet Tarihi
Gencer Özcan
19 1960’lı Yıllar, Yeni Umutlar, Yeni Açılımlar
Emre Gönen
20 Dünyada ve Türkiye’de 1968 Kuşağını Yeniden Düşünmek
Asım Karaömerlioğlu
21 Solda İletişim Patlaması: 1960’lar ve 1970’lerin Demokratik İletişim Ütopyası
U. Ceren Ünlü
22 Edebiyatın Cumhuriyet’e Yönelttiği Eleştirel Bakış Neden Bir İmkândır?
Erol Köroğlu
23 1990’lı Yılların Türkiye’de Kadın Hareketine Etkisini Yeniden Düşünmek
Büke Boşnak
24 Alevi Siyasallaşmasının Dinamikleri: Eşit Vatandaşlık, Kimlik ve İnsan Hakları
Cemil Boyraz
25 Cumhuriyetin 100. Yılında Türkiye, Avrupa Birliği ve Avrupalılaşma
Özge Onursal-Beşgül
DÖRDÜNCÜ KISIM Laiklik
26 Ulusal Kimlik, Laiklik ve Demokrasi
Nuray Mert
27 Türk Usulü Laiklik Türkiye’yi Taşıma Kapasitesine Sahip mi?
İsmail Kara
28 Cumhuriyet’in 100. Yılında Laikliğin Anlamları ve Yaşamsal bir İhtiyaç Olarak Laiklik
Umut Azak
BEŞİNCİ KISIM Yurttaşlık
29 Cumhuriyet ve Kürtler: Süreklilikler, Kırılmalar ve Potansiyeller
Cuma Çiçek
30 Gayrimüslimlerin Cumhuriyeti
Arus Yumul
31 Sevr Sendromu ve Cumhuriyet’in Daha Az Eşit Vatandaşları Olarak Türk Yahudileri
Karel Valansi
32 Romanlara Yönelik Devlet Politikalarının Üç Ekseni: Düzene Sokma, Görmezden Gelme, Fayda Sağlama
Pınar Sayan, Elmas Köçkün
33 Göç ve Kültürel Etkileşimleri: Türkiye’den Almanya’ya Göçün Sinemada Temsili
Deniz Güneş Yardımcı
ALTINCI KISIM Kentsel Mekân
34 Başkent Ankara ve Cumhuriyet Şehirleri: Türkiye Şehirleri için bir Örnek Model Yaratmak
Ali Cengizkan
35 Cumhuriyet Döneminde Konut Üretiminin Tarihsel Dönüşümü
Emre Altürk
36 İstanbul’da Neoliberal Kentleşme Dinamikleri
Evren Aysev
37 Kürt Sorununun Mekânsallığı: Diyarbakır’da Yerinden Edilme Coğrafyaları
Fırat Genç
YEDİNCİ KISIM Ekonomi ve Kurumlar
38 1920’lerden Günümüze Türkiye’de Sermaye İlişkilerinin Dönüşümü
Evren Hoşgör
39 100. Yılda Türkiye’de Bütçeyi Konuşmak: Kamu Kurumlarının Gelir ve Giderlerinin Uzun Dönemli Bir Analizi
Nurhan Yentürk
40 Proje-merkezli Neoliberal Üniversite: Varsayılan Dayatmalar, “Araştırma” ve Etik
Yağmur Nuhrat
SEKİZİNCİ KISIM İlk Yüzyıl Nasıl Başladı ve Nasıl Bitiyor?
41 Türk Devrimi Hangi Yönleriyle Devrimdi?
İlter Turan
42 Yoğurtçu Parkı’ndan İstanbul Sözleşmesi’ne Cumhuriyet Reformları ve Türkiye’de Kadın Hareketi
Yeşim Arat
43 Cumhuriyet’in İkinci Yüzyılında “Nafile Biraderlik Sözleşmesi”ne Devam mı?
Fatmagül Berktay
SONSÖZ
Yüzyıllık Cumhuriyet’i Anlamak, Aktarmak ve Okumak
Pınar Uyan Semerci
Ahmet Demirel
Ali Cengizkan
Arus Yumul
Asım Karaömerlioğlu
Ayhan Kaya
İstanbul Bilgi Üniversitesi, Uluslararası İlişkiler ve Siyaset Bilimi Bölümü öğretim üyesidir. 2011 yılı itibariyle Avrupa Birliği Komisyonu tarafından Jean Monnet Profesörü olarak ödüllendirilmiştir. 2016-2017 Akademik yılında Floransa’da bulunan European University Institute içinde Jean Monnet Fellow olarak araştırmalarını yürüten Avrupa’da Yükselen Aşırı Sağ hareketler ve Türkiye’deki Suriyeli Mülteciler konusunda araştırmalarını yürüten Kaya’nın, diyasporalar, kimlik, uluslararası göç, etnisite, milliyetçilik, çokkültürcülük, yurttaşlık, ulusaşırı alan, mülteciler, popülizm ve sürdürülebilir kalkınma gibi konular hakkında kitap, makale ve tercümeleri vardır. Kaya, 2013 Yılında Aziz Nesin Profesörü olarak Almanya’da Viadrina Avrupa Üniversitesi’nde ve 2011 yılında da Willy Brandt Profesörü olarak İsveç’te Malmö Üniversitesi’nde araştırmalarına devam etmiş ve dersler vermiştir.
Berlin’deki Küçük İstanbul (Büke Yayınları, 2000); Sicher in Kreuzberg: Constructing Diasporas (transcript verlag, 2001); Euro-Türkler: Türkiye-Avrupa Birliği İlişkilerinde Köprü mü Engel mi? (Ferhat Kentel ile birlikte, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2005; İngilizce baskısı CEPS Brüksel, 2005); Ferhat Kentel ile Belçika-Türkleri (King Baudouin Vakfı, 2008); Islam, Migration and Integration: The Age of Securitization (Palgrave, 2012) ve Europeanization and Tolerance in Turkey: The Myth of Toleration (Palgrave, 2013) adlı eserleri kaleme almıştır. Uluslararası İlişkilerde Sınır Tanımayan Sorunlar (Günay Göksu Özdoğan ile birlikte, Bağlam Yayınları, 2004); Türkiye’de Çoğunluk ve Azınlık Politikaları: AB Sürecinde Yurttaşlık Tartışmaları (Turgut Tarhanlı ile birlikte, TESEV Yayınları, 2005); Kökler ve Yollar: Türkiye’de Göç Süreçleri (Bahar Şahin ile birlikte, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2007); Türkiye’de İç Göçler: Bütünleşme mi, Geri Dönüş mü? (İstanbul Bilgi Üniversitesi, 2009) ve 14. Yüzyıldan Günümüze Türkiye’ye Göçler (M. Murat Erdoğan ile birlikte, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2015) adlı kitapları derlemiştir. Ayrıca Emre Işık ile birlikte Toplumbilim Dergisi Kültürel Çalışmalar Özel Sayısı (Sayı 14, Ekim 2000) şeklinde bir dergi derlemesi mevcuttur. Friedrik Barth, Etnik Gruplar ve Sınırları (Seda Gürkân ile birlikte, Bağlam Yayınları, 2000) ve T. H. Marshall ve Tom Bottomore, Toplumsal Sınıflar ve Yurttaşlık (İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2006) şeklinde iki çeviri kitap yayınlamıştır. Kaya, 2003 yılı Sosyal Bilimler Derneği Araştırma ödülü ile 2005 yılı Türkiye Bilimler Akademisi Ödülüne layık görülmüştür. Kaya, Bilim Akademisi üyesidir.
Ayşe Ozil
Ayşegül Bozan
Başak Tuğ
Büke Boşnak
Bülent Bilmez
Cemil Boyraz
Çimen Günay-Erkol
Cuma Çiçek
Deniz Güneş Yardımcı
E. Tutku Vardağlı
Elmas Köçkün
Emre Altürk
Emre Erdoğan
Galatasaray Lisesi ve Boğaziçi Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölümü’nden mezun olan Emre Erdoğan aynı bölümde doktorasını tamamladı. 1996’dan itibaren kamuoyu araştırmaları yapan Erdoğan 2003 yılında bağımsız bir araştırma şirketi olan Infakto RW’yu kurdu. 2005 yılından itibaren Boğaziçi Üniversitesi ve İstanbul Bilgi Üniversitesi’nde yarı zamanlı olarak Araştırma Metotları ve İstatistik dersleri veren Erdoğan, 2015 yılından itibaren İstanbul Bilgi Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü’nde tam zamanlı öğretim üyesi olarak çalışmaktadır. Doç. Dr. Erdoğan; dış politika ve kamuoyu, siyasal katılım, genç ve çocuğun iyi olma hali; gönüllülük, sosyal sermaye ve sosyal gelişim konularında çok sayıda araştırma yürütmüş ve yayın yapmıştır.
Emre Gönen
Erol Köroğlu
Erol Ülker
Ersin Kalaycıoğlu
Evren Aysev
Evren Hoşgör
Eylem Ümit Atılgan
Fatmagül Berktay
Eğitimini Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi ile York Üniversitesi’nde (UK) tamamladı. Tarih Vakfı kurucu üyesi, Kadın Eserleri Kütüphanesi Genel Kurul üyesi.
İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi’nde “Siyaset Teorisi”, “Siyasal Düşünceler Tarihi”, “Çağdaş Siyasal Teoriler”, “Demokrasi Teorisi”, “Çağdaş Siyasal Kuram ve Tartışmalar”; Kadın Çalışmaları Bölümü’nde ise “Feminizmin Temel Sorunsalları” derslerini verdi. Bir dönem İstanbul Üniversitesi Kadın Sorunları Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürlüğü ve Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı Yönetim Kurulu Başkanlığı yaptı. Çeşitli uluslararası platformlarda Türkiye’yi temsil etti.
ABD, Avrupa ve Avustralya üniversitelerinde de dersler ve konferanslar verdi. Siyaset bilimi ve kadın çalışmaları alanlarında yurtiçinde ve dışında yayımlanmış çok sayıda makalesi ve kitap bölümü bulunuyor. Yazarın Tek Tanrılı Dinler Karşısında Kadın (Metis, 1996) adlı çalışması Women and Religion adıyla Kanada’da (BlackRose Books, 1998), Tarihin Cinsiyeti (Metis, 2003) adlı kitabı ise El Huviyye en Nisaiye ‘abr et Tarih başlığıyla Lübnan’da yayımlandı ( Dar Kreideh, 2009). Son iki kitabı Politikanın Çağrısı (İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2010) ve Dünyayı Bugünde Sevmek – Hannah Arendt’in Politika Anlayışı (Metis Yayınları, 2012) adlarını taşıyor.
Fırat Genç
Gencer Özcan
İlter Turan
İnan Rüma
İsmail Kara
Karel Valansi
Mehmet Ali Tuğtan
Nuray Mert
Nurhan Yentürk
İTÜ’den 1988’de doktor, 1998’de de profesörlük unvanı alan Yentürk, Türkiye ekonomisi ve ekonomik krizler üzerine yayınlar yaptı. 2003 yılında İstanbul Bilgi Üniversitesi Ekonomi Bölümü’nde Profesör olarak göreve başlayan Nurhan Yentürk halen aynı üniversitenin Sivil Toplum Çalışmaları Merkezi’nin direktörü olarak çalışmaktadır. İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları’ndan Sivil Toplum Kuruluşlarına yönelik yayımlanan STK Çalışmaları –Eğitim Dizisi’nin yayın yönetmenliğini yapmakta, STK Eğitim ve Sertifika programlarında çeşitli dersler vermektedir. Kamu harcamalarını izlemek ve savunuculuk yapmak üzere kurulan ve 60’a yakın hak temelli STK’nın üye olduğu Kamu Harcamaları İzleme Platformu’nun sözcülerindendir.
Ömer Turan
Ozan Kuyumcuoğlu
Özge Onursal-Beşgül
Pınar Sayan
Pınar Uyan Semerci
İstanbul Bilgi Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü’nde öğretim üyesi olan Uyan Semerci, 2007 yılından beri Göç Çalışmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi müdürlüğü yapmaktadır. Lisans, Yüksek Lisans ve Doktora derecelerini Boğaziçi Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölümü’nden alan Uyan Semerci’nin akademik çalışma alanları siyaset felsefesi, karşılaştırmalı siyaset, sosyal politika ve sosyal bilimlerde metodolojidir. Prof. Dr. Uyan Semerci; evrensellik, adalet, haklar, katılım, vatandaşlık, insani gelişim, yapabilirlik yaklaşımı, yoksulluk, göç, kolektif kimlik oluşumları ve çocuğun iyi olma hali konularında birçok araştırma projesi yürütmüş, makale ve kitap yayını yapmıştır.
