Ayfer Kaya-Stump’un Alevi kaynaklarını, tarihini ve tarih yazımını belgeler ışığında yeniden ele aldığı bu çalışma, Anadolu dinsel kültürüne ilişkin yaygın kanıların pek çoğunu kökünden sarsıyor. Eserde yer alan makalelerin biri hariç tümü, 1990’lı yıllarda yaşanan Alevi kültürel canlanışını takiben gün yüzüne çıkmaya başlayan, Alevi dede ailelerinin özel arşivlerindeki belge ve yazmalara dayanmaktadır. Tarihçilerin ilgisini henüz yeterince çekememiş bu son derece önemli yeni yazılı kaynaklar Alevi-Bektaşi tarihinin ana meseleleri hakkında bize yepyeni veriler ve mevcut kalıpların ötesinde taze ve çok daha nüanslı bakış açıları sunmakla kalmamakta, aynı zamanda Anadolu dinsel ve kültürel tarihine dair “büyük hikâye”yi de önemli noktalarda tashih etmektedir.

 1 Giriş: Alevi-Bektaşi Tarihyazımı: Sorunlar, Mitler, Alternatif Okumalar
“Alevi Tarihinin Yazılı Kaynakları Yoktur”
“Alevilik Senkretik/Heterodoks Bir İnançtır”
“Alevilik Göçebe Türkmenlere Özgü Bir Halk İslâmıdır”

 2 Kızılbaş, Bektaşi, Safevi İlişkilerine Dair 17. Yüzyıldan Yeni Bir Belge (Çeviriyazılı Metin - Günümüz Türkçesine Çeviri - Tıpkıbasım)
Belgenin Kaynağı ve Önemi
Belgenin Tarihlendirilmesi
Mektubun Yazarının ve Muhatabının Kimliği
Mektubun Yazılma Nedeni
Belgenin Akla Getirdiği Sorular
Çeviriyazılı Metin
Günümüz Türkçesine Çeviri

 3 Irak’taki Bektaşi Tekkeleri
Giriş
Konuyla İlgili Birincil Kaynaklar
Telif Eserler
Belgeler
Arşiv Belgeleri
Özel Şahıslara Ait Belgeler
Irak’taki Bektaşi Tekkeleri
İmamlara Ait Türbelerin Avlularında Bulunan Tekkeler
Kerbela’daki Tekke
Necef’teki Tekke
Kâzımiyye’deki Tekke
Samerra’daki Tekke
İmamların Türbelerinden Bağımsız Tekkeler
Bağdat’taki Tekkeler
Gürgür Baba Tekkesi
Hızır İlyas Tekkesi
Kerkük ve Civarındaki Tekkeler
Tam Konumları Tespit Edilemeyen Tekkeler
Şahin Baba Tekkesi
Toplu Değerlendirme: Osmanlı-Safevi Mücadelesi Bağlamında Irak’taki Bektaşi Tekkeleri

 4 Alevi Dede Ailelerine Ait Buyruk Mecmuaları
Buyruk Yazmalarının “Keşfi”
Buyruk Yazmalarının Özellikleri
Bir Buyruk Yazması: Buyruk-Erzincan
Buyruk Yazmalarının Kaynakları

 5 Yeni Kaynaklar Işığında Kızılbaş Hareketinin Oluşumu ve Anadolu’daki Kızılbaş/Alevi Topluluklarının Safevilerle İlişkileri (İki Safevi Hilafetnamesi: Çeviriyazılı Metin, Günümüz Türkçesine Çeviri, Tıpkıbasım)
Giriş
Kızılbaş Hareketinin Oluşumunu Yeniden Düşünmek
Anadolu’daki Kızılbaş/Alevi Topluluklarının Çaldıran Sonrası Safevilerle İlişkileri
Hilafetname-I
Hilafetname-II
Sonuç
Hilafetname-I
Çeviriyazılı Metin
Günümüz Türkçesine Çeviri
Hilafetname-II
Çeviriyazılı Metin
Günümüz Türkçesine Çeviri

 6 Sinemilliler: Bir Alevi Ocağı ve Aşireti
Konu ve Kaynaklar
Sinemillilerin Yaşadıkları Yerler
Harput’tan Göç: Sinemillilerin 1700 Sonrası Tarihi
Konuyla İlgili Sözlü Anlatılar
Konuyla İlgili Yazılı Belgeler
1700 Öncesi Sinemilliler ve Sinemilli Adının Kökeni
Sinemillilerde Ocak-Aşiret Bütünleşmesi

 7 Bir Vefai/Alevi Dervişine Ait H. 955/M. 1548 Tarihli Bir Ziyaretname (Çeviriyazılı Metin - Günümüz Türkçesine Çeviri - Tıpkıbasım)
Giriş
Belgenin Önemi
Alevi Dedelerinin Irak’a Yaptığı Ziyaretler
Ziyaretnamenin Sahibinin Vefai Bağlantısı
Çeviriyazılı Metin
Günümüz Türkçesine Çeviri

 8 Vefailik, Bektaşilik ve Anadolu’da “Heterodoks” İslâm’ın Kökenleri Meselesi: Köprülü Paradigmasını Yeniden Düşünmek
Köprülü Paradigması ve Sorunları
Alevi Belgeleri: Vefai İcazetnameleri
Vefai Kökenli Alevi Ocakları
Ortaçağ Anadolu’sunda Vefailik
Sonuç

 9 Alevilik Hakkındaki 19. Yüzyıl Misyoner Kayıtlarına Eleştirel Bir Bakış ve Ali Gako’nun Öyküsü
Bu Kitapta Yer Alan Makalelerin Orijinalleri

Dizin

Karakaya-Stump bu kitapta toplanan yazılarında şimdiye dek kullanılmamış belgeleri büyük bir ustalıkla konuşturarak Alevi tarihi çalışmalarında yepyeni bir çığır açıyor. Alevi tarihini bütün zenginliğini yansıtarak yazabilmemiz için umarım başkaları da onun ardından aynı sağlam ve alışılagelmiş köhne söylemleri kökünden sarsan adımlarla yürüyecektir. Kısacası bu kitap gerçek Alevi tarihyazımının ilk derin soluğu – sindirerek okumak gerek.
Prof. Dr. Ahmet T. Karamustafa, Maryland Üniversitesi

Aleviliğin oluşumu ve Osmanlı tarihi içindeki yeri hakkında bilgi sahibi olmak isteyenler bu kitabı okumalı; bu konularda bilgi sahibi olduğunu düşünenler mutlaka okumalı. Ezberbozan kelimesinin tam yerini bulduğu nadir bir örnek.
Prof. Dr. Cemal Kafadar, Harvard Üniversitesi

Kitap bir inanç ya da dini öğreti kitabı değil, o inanç ve ona sahip olanların dinsel kültürünün nasıl bir sosyo-politik tarihsellik bağlamında oluştuğunu anlatan akademik bir tarih çalışması; Osmanlı'da inanç örgütlenmelerinin siyasal işlevlerine ve Anadolu'da ve bugünün devletinde hala etkisi süren konumlanışların nasıl bir bağlamda ortaya çıktığına ilişkin de okuru bilgilendiriyor.
Süleyman Arıoğlu, 23 Kasım 2015, Cnntürk

https://www.cnnturk.com/kultur-sanat/kitap/alevilikle-ilgili-kanilari-sarsan-calisma-vefailik-bektasilik-kizilbaslik

_

Ayfer Karakaya-Stump

İstanbul (Erkek) Lisesi ve Bilkent Üniversitesi Siyaset Bilimi bölümünden mezun oldu. Amerika’da Ohio State Üniversitesi’nde İslam/Osmanlı tarihi alanında yüksek lisans yaptı. Doktora derecesini, Harvard Üniversitesi Ortadoğu Çalışmaları/Tarih ortak programından, “Sultanın Tebaası, Şahın Talipleri: Osmanlı Anadolusu’nda Kızılbaş Topluluklarının Oluşumu ve Değişimi” başlıklı teziyle aldı. Cornell Üniversitesi’nde sürdürdüğü iki yıllık doktora-sonrası çalışmayı takiben, 2011 yılında William and Mary Üniversitesi Tarih Bölümü’nde yardımcı doçent olarak göreve başladı. Halen aynı üniversitede Ortadoğu, İslam ve Osmanlı tarihi dersleri vermektedir. Araştırma alanları arasında, Anadolu’nun sosyo-kültürel tarihi, Osmanlı-Safevi ilişkileri ve sınır bölgeleri, Sufizm ve tarikatların sosyal tarihi, muhalif dinî akımlar, Alevi-Bektaşi toplulukları ve kadın ve toplumsal cinsiyet tarihi vardır.