Yaratıcılık tam olarak ne demek? Hangi koşullarda boy verir, hangi koşullarda söner? Kadın-erkek, ırklar arasında bu bağlamda farklar var mı? Zekâ ile doğrudan bağlantılı mı? Beynin hangi bölümleri bu işi görüyor? Onu nasıl ölçebiliriz? Yaratıcı ürünler faydalı olmak zorunda mı? Çocuklarda yaratıcılık nasıl desteklenir? Prof. Dr. Selçuk Erez ile kızı Yeşim Erez bu kitapta; görece yeni bir bilim dalı olan yaratıcılık konusunda öncü bilim insanlarının yukarıda sıraladığımız sorulara verdiği yanıtları tarihselliği içinde paylaşıyorlar. Prof. Erez’in İstanbul Bilgi Üniversitesi’nde vermiş olduğu ders notlarına yapılan eklemelerle zenginleşen kitapta, Orhan Pamuk, Nazım Hikmet ve Köy Enstitüleri’nin kurucusu İsmail Hakkı Tonguç gibi yaratıcılı şahsiyetlere dair özgün değerlendirmeler de yer alıyor.

Giriş

BİRİNCİ BÖLÜM Yaratıcılık Nedir?
Yeni Düşünce ya da Kavram Üretme
Chamberlen Forsepsi
Bilinen Düşünce ve Kavramlar Arasında Yeni Bağlar Kurmanın Örnekleri
Behçet Hastalığı
Faig Ahmed’in Halısı
Yaratıcı Düşüncenin Oluşma Evreleri
Kısa Süre İçinde Yaratıcılık Sergilenmesi

İKİNCİ BÖLÜM Yaratıcılığın Sınıflandırılması
Yaratıcılığın Ortaya Konan Ürünün Değerine Göre Sınıflandırılması
Küçük-c Örneği Olarak Bir Şiirin Tasarlanması
Küçük-c Örneği Olarak Bir Roman Konusunun Tasarlanması
Yaratıcılığın, Yaratma Tarzına Göre Sınıflanması
Katışımsal (Combinational) Yaratıcılık
Yahya Kemal’in Mahur Gazel’i
İlhami Algör’ün Fakat Müzeyyen Bu Derin Bir Tutku’su
David Hummons’un Basketbol Potası Avizesi
İsviçre Ordusu Bıçağına Bisturi Eklemek
Luis von Ahn’ın “Captcha”sı
Araştırmacı (Exploratory) Yaratıcılık
İzlenimcilik, Kübizm
Eski Kitapları Okumak
Dönüşümsel (Transformational) Yaratıcılık
Robert Schuman’ın Avrupa Kömür-Çelik Birliği
Kekule’nin Benzen Molekülü
Charles Darwin’in Türlerin Kökeni
Marcel Duchamp’ın İşeneği
Yaratıcı Kişiler Konusunda Düşünceler
Dâhiler
Elde Edilen Şanstan Yaratıcı Bir Buluş Çıkarabilme
Yaratıcılık Tek mi Yoksa Birden Çok Alanı mı Kapsar?
Orhan Pamuk’un Kişiliği ve Romancılık
Birden Çok Alanda Yaratıcılık Sergilemiş Olan
Leonardo da Vinci
Birden Çok Alanda Yaratıcılık Sergilemiş Olan Francis Galton
Birden Çok Alanda Yaratıcılık Sergilemiş Olan Charles Cros

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Yaratıcılık Kuramları
“Homospatial” (Aynı Ortamda Bir Araya Getirme) ve “Janusvari Düşünce” Kuramı
Höristik (Buluşsal) Düşünme ve Höristik (Buluşsal) Yaratıcılık
Yaratıcılık Konusunda “Gen-plore” Kuramı
Yaratıcılığın Yatırım Kuramı (Investment Theory of Creativity)
Bir Arada Etkileyen Faktörler Kuramı (Componential Theory of Creativity)
Yaratıcılığın Darwinci Kuramı
Yaratıcılıkta Çağrımsal Kuram (Assocıatıve Theory)
Yaratıcılıkta Törpüleme (Honıng) Kuramı

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM Yaratıcılığı Etkileyen Faktörler
Toplumun ve Kişilerin Yeniliğe Direnmesi
Prometheus
Cennetten Kovulma
Takiyuddin Efendi, İbrahim Müteferrika
Lenin’in Mozolesi
Sıradışı Gelişmelere Olumsuz Tepki Örneği
Yeniliğe Tepki Nedeniyle İnşaatı Durdurulan Bir Yapı: Ankara’da Dalokay-Tekelioğlu Cami
Yeni Gelişmelere Nedenlerle Karşı Çıkma
Cumhuriyet’in İlanına Karşı Çıkmak
“Avrupa Ahlâkı Bize Uymaz”
Yaratıcılığı Engelleyen Kişisel Faktörler
Yaratıcılık ve İsteklendirme (Motivasyon)
Yaratıcılık ve Zekâ
Yaratıcılık ve Duygusal Zekâ (Emotional Intelligence)
Duygusal Yaratıcılık
Yaratıcılığı Etkileyen Diğer Kognitif Faktörler
ve Kişilik Özellikleri
Denemelere Açık ve Riskleri Göze Alabilen Kişilik Örneği: Kristof Kolomb
Sorumluluk Duygusu Güçlü ve Amaca Ulaşmada Israr Eden İnsan Örneği: J.K. Rowling
Koşulların Elverişsizliğine Rağmen Gelişen Bir Yetenek Örnek: Hüseyin Avni Lifij
İş Alanında Yaratıcılık
İş Yerlerinde Yaratıcılığı Destekleyen ve Tetikleyen Grogramlar
Beyin Fırtınası (Brainstorming)
Kurumlarda Yeniliğe Direnme Örneği: Henry Ford
Mizah ve Yaratıcılık
Yaratıcının ve Yarattığı Şeyin Tanıtılması
Mother Theresa (Theresa Ana)
Yaratıcılık Öğrenilebilinir mi?
Çocuklarda Yaratıcılığın Desteklenmesi
Anadolu Halk Şiirinde Ömür Destanları
Okulda Baskının Olumsuzluğu
Potansiyel Sahibi Çocuğun Desteklenmesi ve Yaratıcılık
Franz Kafka’nın Yaratıcılığı
Sanat ve Yaratıcılık
Edebiyat ve Yaratıcılık
Görsel Sanatlar ve Yaratıcılık
Müzik ve Yaratıcılık
Yaratıcılıkta Irk / Etnik Köken ve Cinsiyet Farkları
Yaratıcılıkta Etnik Köken Farkları
Yaratıcılıkta Cinsiyet Farkları

BEŞİNCİ BÖLÜM Sinir Sistemi ve Yaratıcılık
Yaratıcılık ve Duygudurumu
Yaratıcılık ve Kişilik Bozuklukları
Yaratıcılık ve Psikotik Hastalıklar
Nörodejeneratif Hastalıklar ve Yaratıcılık
Öğrenme Güçlükleri ve Yaratıcılık
Yaratıcılık ve Sinir Sistemini Etkileyen Maddeler, İlaçlar
Alkol
Absent
Halusinojenik ve Uyarıcı Maddeler
Tedavi Amaçlı ve Merkezî Sinir Sistemini Etkileyen Bazı Kimyasal Maddeler

ALTINCI BÖLÜM Yaratıcılık ve Beyin
Kısa Beyin Anatomisi
Serebrum
Beyin Korteksinin (Kabuğunun) İşlevi
Karıncıklar
Serebellum
Hipotalamus
Hipofiz
Pineal Bez
Talamus
Hipotalamus
Hipokampuslar
Amigdala
Singulat Girus
Beyin Sapı (“Ventral Tegmental” Bölgesi)
Bazal Ganglionlar
Prefrontal Korteks
Kranyal (Kafaya Ait) Sinirler
Bellek ve Beyin Anatomisi
Kısa Süreli Bellek (Short Term Memory ya da Memory Buffer)
Uzun Süreli Bellek (Long Term Memory)
Beceri Belleği
Bilinçli Kognitif
Bilinçli Duygusal
Kendiliğinden (Spontan) Kognitif
Kendiliğinden (Spontan) Duygusal
Beynin İşlevsel Ağları
Dikkat Çekme Ağı (Salience Network)
Positron Emission Tomography (PET) ve Single-Photon Emission Computed Tomography

YEDİNCİ BÖLÜM Yaratıcılığın Ölçülmesi
Yaratıcılığın, Kişinin Yaratıcılığa Yol Açan Özelliklere Sahip Olup Olmadığını Saptama Yoluyla Ölçülmesi
Akışkanlık (Fluency)
Esneklik (Flexibility)
Özgünlük (Orijinallik)
Ayrıntılama (Elaboration)
Yaratıcılığa Yol Açan Özelliklere Sahip Olunup Olunmadığını Saptayan Testler
Guilford’un Iraksal Düşünme (Divergent Thinking) Testleri
Torrance’ın Yaratıcı Düşünme Testi (Torrance Test of Creative Thinking, TTCT)
Sözel TTCT (Verbal TTCT)
Şekilsel TTCT (Figural TTCT)
Uzak Çağrışımlar Testi (Remote Associates Test, RAT) Yaratıcılığa Yol Açan Özelliklere Sahip Olunup Olunmadığının Kişiyi Bilenlere ya da Kendisine Sorularak Değerlendirilmesi
Yaratıcılığın, Ortaya Konan Ürününün Değerlendirilmesi Yoluyla Ölçülmesi
Uzlaşımsal Değerlendirme Tekniği (Consensual Assessment Technique, CAT)
İlerletme Modeli (Propulsion Model)
Yaratıcılığı Ölçme Yöntemlerinin İrdelenmesi
Okula Öğrenci Almak İçin Yapılan Değerlendirilmelerde Yaratıcılığa yer Verilmeli midir?

EKLER
Yaratıcılık ve Yapay Zekâ
Dr. Ceyhun Burak Akgül
İsmail Hakkı Tonguç
Ütopyalarının Peşinde Koşan Aydınlanmacı Eğitimci Devrimciler
Dr. Hüseyin Demirdizen
Sınır İhlali: Nâzım Hikmet Şiiri
Ayşegül Tezören

Kaynakça

Selçuk Erez ve Yeşim Erez, alanındaki nadir örneklerden biri olan bu çalışmada, aklımızın sınırlarını aşmanın nasıl mümkün olduğunu anlatıyor. Tarihten çarpıcı portrelerle yaratıcı bir beynin özelliklerini, evrelerini ve sonuçlarını aktarıyorlar. Az bulunan dâhileri keşfetmek, biraz da zekânın ürünlerine hayranlık duymak için kaçırılmaması gereken bir kitap.
3 Şubat 2018, Habertürk

https://www.haberturk.com/yaraticilik-nedi-1821810

Selçuk Erez ile yayın koordinatörümüz Cem Tüzün'ün yapmış olduğu mülakatı buradan izleyebilirsiniz:

_

Selçuk Erez

(Prof. Dr.) 1936’da İstanbul’da doğan Selçuk Erez, ilköğrenimini Taksim Aydın Okulu’nda, orta öğrenimini Nişantaşı İngiliz Erkek Lisesi’nde, yüksek öğrenimini ise İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde tamamlamış; ardından New York’ta Columbia Üniversitesi Presbyterian Tıp Merkezi’nde kadın doğum ihtisası ve Houston’da Baylor Üniversitesi Tıp Okulu’nda jinekolojik onkoloji ileri ihtisası yapmıştır. İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi’nde profesörlüğe yükselmiş (1979) ve emekli oluncaya kadar burada çalışmaya devam etmişir. Tıbbi nitelikte 104 yayın, dört kitabı vardır. 17 roman, öykü, oyun ve sanat tarihi konulu kitap yazmıştır. Center for Democracy and Reconciliation in South Eastern Europe Balkanlar’da Demokrasi ve Uzlaşma) adlı uluslararası kuruluşun yönetim kurulu üyesidir.


Yeşim Erez

1967’de İstanbul’da doğdu. Robert Lisesi’den sonra ABD’de Uluslararası ilişkiler ve ekonomi eğitimi gördü, İşletme konusunda Master derecesini Michigan Eyalet Üniversitesi’nde edindi. 25 yıldır ABD de Church & Dwight, Capital One gibi şirketlerde marka yönetiminde, pazarlama iletişimi ve kamu ilişkilerinde yaratıcılık ilkelerinin uygulanması, pazar ve tüketici araştırmaları, pazarlama iletişimi ve kamu ilişkileri konularında uzman olarak çalışmıştır. Bazı önemli Çin ile Hindistan şirketlerinin ABD de tanıtımını üstlenmiştir. Halen tüketici ve pazar araştırmaları konusundaki faaliyetlerini sürdürmektedir.