Prof. Dr. Rona Aybay öğretim üyesi, uluslararası yargıç, avukat olarak olarak edindiği birikimlerin ve hukukun çeşitli alanlarında uzun yıllar yaptığı hizmetlerde edinilmiş deneyimlerin yeni bir ürününü bu kitapta vermektedir. Genel Kamu Hukuku adlı bu eserde, “devlet” olgusunun, 18-20. yüzyıllarda geçtiği aşamalar; siyasal, tarihsel, ekonomik, sosyal boyutlarıyla incelenmektedir. Bu bağlamda, “liberal bireyci (kapitalist)” devlet ideolojisi, İngiltere, ABD ve Fransa, “sosyalist” devlet ideolojisi Sovyetler Birliği ve “faşist” devlet ideolojisi de İtalya uygulamaları bağlamında değerlendirilmektedir. Devlet olgusunun vazgeçilmez üç temel erki olan Yasama, Yürütme ve Yargı’nın, gerek ulusal gerek uluslararaı hukuk açısından incelenmesi de bu çalışmada önemli bir yer alır.

Önsöz

    1  GİRİŞ Genel Kamu Hukuku Nedir?

           3  I- Kamu Hukuku - Özel Hukuk Ayrımı Konusunda
Bir Anımsatma

                         3   1) Giriş

                         5   2) Ayrımın Dayandığı Ölçütler

           6  II- “Genel Kamu Hukuku” Deyimi Sorunu

           9  III- Genel Kamu Hukukunun Konusu ve Kapsamı

                         9   1) Giriş

                      11   2) Türkiye’deki Hukuk Öğretimi Bağlamında
“Yöntem” ve “Kapsam” Sorunu

                      13   3) Kapsamın Genişlemesi: İnsan Hakları

  17  BİRİNCİ BÖLÜM Devlet Konusunda
Bazı Temel Gözlemler ve Saptamalar

19 I- Devletin Nasıl Ortaya Çıktığı Sorunu

         23  II- Devletin Tanımlanması

         26  III- “Devlet” Olgusunun Uluslararası Niteliği

                      26   1) Genel Olarak

                      28   2) Devletin “Tanınması” Sorunu

                                 28  A) Genel Olarak

                                 30  B) Tanımanın Niteliği

         33  IV- Devlet Türleri

                      33   1) Giriş

                      33   2) Egemenliğin Ülke Yüzeyindeki
Yaygınlığına Göre Devlet Türleri

                                 33  A) Tekil (Üniter) Devlet

                                 34  B) Federasyon

                                         34   a- İçhukuk (Ulusal Hukuk) Açısından

                                         37   b- Uluslararası Hukuk Açısından

                                 39  C) Konfederasyon

                      40   3) Kurulması, Bir Uluslararası Antlaşmaya Dayanan Devlet

                      41   4) Yetkileri Sınırlı Devlet

                                 41  A) Giriş

                                 42  B) “Tarafsız” Devlet

                                 43  C) Bağımsızlığı Sınırlı “Devlet”

                                 45  Ç) Askeri Güç Bakımından Sınırlı Devlet

                      46   5) Minyatür Devlet

                      46   6) İki Özel Durum: “Commonwealth” ve Vatikan (Papalık)

                                 46  A) Commonwealth (Commonwealth of Nations)

                                 47  B) Vatikan (Papalık)

         48  V- Devletin Üç Ana Erki: Yasama, Yürütme, Yargı

                      50   1) Yasama Erki

                                 50  A) Giriş

                                 53  B) Temsili Demokrasilerde Halkın Yasama Sürecine
Katılması Yöntemleri (Halkoylaması, Halkın Vetosu vb.)

                                         54   a- Halkoylaması (Referandum)

                                         58   b- Plebisit

                                         59   c- “Halkın Yasa Önerisi (Halk Girişimi)”

                                         60   ç- “Halkın Vetosu”

                                         60   d- Yasama Sürecinin “Parlamento Dışı” Ögeleri:
“Baskı Grupları”nın Yasama Sürecine Etkisi

                                         63   e- Yargı Organlarının, Yasama Sürecine Etkisi

                      64   2) Yürütme Erki

                      66   3) Yargı Erki

  73  İKİNCİ BÖLÜM Devlet Konusunda, İdeolojiden Kaynaklanan
Anlayış Farkları ve Uygulamalarından Örnekler

         75  I- Giriş

                      75   1) Bazı Genel Gözlemler; Soyut İdeolojilerin,
Somut Uygulamalarındaki “Sapmalar”

                                 80  A) Soyut İdeolojilerin, Somut Uygulamaları ile İlgili
Bazı Özellikler

         82  II- Liberal Bireyci (Kapitalist) Devlet Görüşü ve İlk Uygulamaları

                      82   1) Giriş

                      87   2) İngiltere Örneği: Endüstri Devrimi

                                 87  A) Giriş

                                 89  B) Devrimin Önce İngiltere’de Ortaya Çıkışının Nedenleri

                                 91  C) Endüstri Devrimi Döneminde Gelişen Toplumsal Görüşler

                                         91   a- Genel olarak

92 b- Ekonomi Alanında Etkili Olan Görüşler

                                 96  Ç) Endüstri Devriminin Sonuçları

                                         96   a- Ekonomi

                                         96   b- Toplum Yapısı

                                         99   c- Tarım

                                       101   ç- Çocuklar

                                       101   d- Nüfus

                    102   3) Amerikan Devrimi, 1775-1781

                               102  A) Giriş

                               103  B) Bugünkü ABD Eyaletlerinin öncüleri: İngiliz Kolonileri

                               107  C) Kolonilerin İngiltere’ye İsyanı

                               109  Ç) Virjinya Haklar Bildirisi (12 Haziran 1776)

                               110  D) Amerikan Bağımsızlık Bildirisi (4 Temmuz 1776)

                               111  E) Konfederasyon Dönemi (1781-1789)

                               113  F) ABD Anayasası

                                       114   a- Federal Devletle, Eyaletler Arasındaki İlişkiler

                                       114   b- Kölelik

                                       115   c- Egemenlik

                                       115   ç- Halk

                               120  G) Devrimin Resmen Sona Ermesini Simgeleyen Belge:
1783 Paris Antlaşması

                    121   4) Fransa Örneği: 1789 Devrimi

                               121  A) Devrim Öncesi Dönemin Özellikleri

                                       122   a- Hıristiyanlık - Kilise

                                       122   b- Hiyerarşi

                                       123   c- Toplumsal Sınıflar ve Katmanlar

                               126  B) Etajenero’nun Toplanması ve Devrimin Başlamasında
Simgesel Bir Olay: Bastil Baskını

                               128  C) 1789 İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirisi

                                       128   a- Giriş

                                       129   b- Özgürlük ve Eşitlik

                                       132   c- Erkler Ayrılığı: Rousseau-Montesquieu İkilemi

                                       134   ç- Bildiride, Özellikle Önem Verilmiş Olan
Haklar ve Özgürlükler

                               137  Ç) Devrimin, Getirdiklerinin Özeti

                                       137   a- Egemenlik

                                       137   b- Mülkiyet

                                       139   c- Hıristiyanlık - Kilise

                                       140   ç- Hiyerarşik Düzene Son Verme

                                       140   d- İşçilerin Durumu

                                       141   e- Devletin Ekonomik Yaşama Müdahalesi

                               142  D) Devrime Karşı Olan Görüşler

       143  III- Sosyalist Devlet Görüşü

                    143   1) Giriş

                    144   2) Sovyetler Birliği

                    148   3) Sovyetler Birliğinin Sonu

                               148  A) SBKP’nin Çürümüşlüğü

                               149  B) Büyük Çaplı Yolsuzluklar

       150  IV- Faşist Devlet Görüşü

                    150   1) Giriş

                    151   2) Devlet İdeolojisi Olarak Faşizmin Özellikleri

                    153   3) Faşizm bir Devrim midir?

                    155   4) Faşizmde Devlet ve Birey

                    159   5) Faşizmin Devlet Örgütü

                               160  A- Şef (Duçe)

                               162  B- Bakanlar Kurulu

                               162  C- Parlamento (Korporatif Meclis)

163 Ç- Büyük Faşist Meclisi

                               164  D- Korporasyonlar

                               165  E- Faşist Partisi

       167  V) Liberal Bireyci (Kapitalist) Devlette Yumuşama Belirtileri:
“Sosyal Adalet” ve “Sosyal Devlet” Kavramları

                    167   1) Giriş

                    168   2) Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO)

                    169   3) Anayasalarda “Sosyal Devlet”

       175  VI) Anarşist Felsefe Açısından Devlet

_

Rona Aybay

1935’te İstanbul’da doğdu. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ni 1959’da bitirdikten sonra aynı fakültede doktora yapan Aybay, 1964’te Columbia Üniversitesi’nde Mukayeseli Hukuk masterini tamamladı. 1973’te doçent, 1980’de de profesör oldu. ODTÜ’de Kamu Yönetimi bölümü başkanlığı, ODTÜ İdari İlimler Fakültesi Dekanlığı ve A.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi (SBF) dekan yardımcılığında da bulunan Rona Aybay, 12 Eylül’den sonra YÖK’ün 1402 sayılı yasaya dayandırdığı bir kararla üniversiteden uzaklaştırıldı; 7 yıl sonra Danıştay kararıyla üniversiteye döndü. Avrupa Konseyi Irkçılık ve Hoşgörüsüzlükle Savaşım Komisyonu ile Bosna-Hersek’teki insan hakları ihlâllerini incelemekle görevli AGİT komisyonu üyeliklerinde bulunan Aybay, Bosna-Hersek İnsan Hakları Mahkemesi’nde, kurulduğu 1996 yılından, kapandığı 2003 yılına kadar Avrupa Konseyi tarafından seçilmiş uluslararası yargıç olarak görev yapmıştır. Aybay, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin etkenliğini arttırmak üzere, Avrupa Konseyi’nce oluşturulan 11 üyeli “Akil Kişiler Grubu”na üye seçilmiştir. 2006-2011 yıllarında Türkiye Barolar Birliği İnsan Hakları Merkezi Başkanı olan Prof. Dr. Rona Aybay’ın Faşizm (Murat Sarıca ile birlikte, 1962), Karşılaştırmalı 1961 Anayasası (1963), Robert Owen (1970, 2005 ve 2012) ve Yurttaşlık (Vatandaşlık) Hukuku (1982, yeni basım 2006), Esra Dardağan ile birlikte Yasaların Uluslararası Düzeyde Çatışması (Kanunlar İhtilafı) (2005) ve Yabancılar Hukuku (2005, yeni basım 2007), Uluslararası Yargı (2013), Tarih ve Hukuk Açısından Konsolosluk (2009), İnsan Hakları Hukuku (2015), İnsan Hakları Evrensel Bildirisi (2016), Kamusal Uluslararası Hukuk (Elif Oral ile birlikte, 2016), Genel Kamu Hukuku (2017), An Introduction to Law (altıncı basım 2018) gibi kitapları vardır. Yazar, Yakın Doğu (KKTC) Üniversitesi’nde ders vermektedir.