Kanun-ı Esasi’nin yürürlüğe girmesiyle birlikte önemli bir düşünce akımı olarak kendini gösteren İslâmcılık, siyasal hayatımızda hangi tartışmaları gündeme getirmiş, hangi sorunları yaratmıştır? Tarık Zafer Tunaya eserin önsözünde bu kitabın İslâm dini üzerine yazılmış klasik bir deneme olmadığını söylüyor. Yazar bu çalışmayla yanıt aradığı soruları ise şöyle sıralıyor: Belli bir dinî görüş bir memleketin, kendi memleketimizin, sosyal ve siyasal hayat› üzerine nasıl tesir eder? “Din adına” hareket ettiklerini ileri sürenler siyasal iktidara (geniş anlam› ile hükümet edenlere) nasıl baskı yaparlar? Siyasal iktidara verdikleri nedir? Ondan ne alırlar? Türk Devrimi’nin etiği, temel ilkeleri dışına çıkan gelenekçi bir çevre, Türk toplumu içinde nasıl bir siyasal kuvvet olur, seçmenle seçilenler arasında nasıl bir rol oynar ve oynayabilir? İslâm dünyasının diğer ülkelerinde aynı nedenler benzer sonuçları doğuruyor mu?

Giriş İkinci Meşrutiyet’in Siyasal Hayatı Boyunca Gelişmesi ve Bugüne Bıraktığı Meseleler
BİRİNCİ BÖLÜM İslâmcılık Akımının Ana Çizgileri
İslâm ve Osmanlı Dünyasının Gerileme Tablosu
İslâm Dünyasındaki Gerilemenin Sebepleri
Osmanlı Devleti’ndeki Parçalanma ve Sebepleri
Taklit
Bilgisizlik ve Tembellik
İktisadî Esaret
İslâmlaşmanın Anlamı ve İslâmcı Bir Rönesansın Dayandığı Temeller
İslâmlaşmak Nedir?
İslâmiyet “Mâni-i Terakki” (İleriliğe Engel) Değildir
İslâmiyet Devrimcidir
Osmanlı İmparatorluğu’nun Kurtuluş Yolu: İslâmlaşmak
İslâmcı Rasyonalizm
İslâmcılık Formülü
İki Rasyonalizmden Biri...
İslâmcılık Akımı Mensuplarına Göre İslâm’ın Siyaset Prensipleri
İslâm Sosyal Bir Dindir ve Hükümeti Emreder
İslâm Sosyal Bir Dindir
Laiklik Meselesi
İslâmiyet ve Hükümet
İslâm Siyaset Prensiplerine Göre Hâkimiyet ve Sınırları
İktidarın Dayanağı ve Sınırı Olarak Adalet
Huruç Kaidesi (İhtilal Hakkı)
Meşveret
Devlet Başkanının Sorumluluğu
İslâm Hükümeti’nin Şekli Ne Olmalıdır?
Devlet İşlerinin Ehline Tevdii
Hükümdara İtaat
İslâm Devletinde Halk Unsuruna (İdare Edilenlere) Ait Esaslar
Cemaat ve İttihat Kaidesi
İslâmiyet’te Halkçı ve Demokratik Zihniyet
İslâmiyet ve İnsan Hakları
İslâm Devletinin Vazifeleri
İslâmcılık Akımı Tarafından Belirtilen Prensiplerin Tekabül Ettikleri Devlet Sistemi ve Teorisi, Hükümet Şekilleri Arasında İslâm Hükümeti Şeklinin Yeri
Meşrutiyet ve Hilâfet-i Kâmile Teorisi
Meşrutiyet Şekli ve Özellikleri
Mülkiyetin Reddi
İslâm Halifeliğinin İngiliz Meşrutiyeti ile Mukayesesi
Hilâfet
İngiliz Sistemi
Osmanlı Meşrutiyeti İslâm Esaslarını Gerçekleştirebilmiş midir?
Meşrutiyet Taraftarı Fikirler
Meşrutiyet Aleyhtarı Fikirler
Ayrılık ve Taklit
Said Halim Paşa’nın Tenkitleri
Sonuç
Kanun-› Esasî (Anayasa) Meselesi
Lehte Fikirler
Aleyhtarlara Gelince
Parlamentarizm ve Siyasî Partiler
İslâmcıların Diğer Akımlar Karşısındaki Davranışları
Garpçılık Cereyanı ve İslâmcılık
İslâmcılara Göre “Garplaşma”nın Mahiyeti ve Metodu
Batı Maneviyat Bakımından Gerileme Halindedir
İslâmiyet Yalnız Batı Tekniğine Muhtaçtır
“Garplaşmanın” İki Ana Kaidesi
İslâmcılarla Garpçıların Fikrî Çatışması
Dr. Abdullah Cevdet’le Çatışma
İslâmcı-Garpçılık
İslâmcılar ve Türkçülük (Milliyetçilik)
İslâmiyet ve Kavmiyet
İslâmcılarla Türkçülerin Fikrî Çatışması
İslâmcı-Türkçüler
Osmanlıcılık (İttihad-ı Anasır) ve İslâmcılık
İslâmcılık Akımına Göre Osmanlı İmparatorluğu’nun Kurtulluş Yolları
Sosyal Islahat: İlim ve Eğitim Alanlarında Yenilikler
Bilim Alanında
Medreseler
Siyaset Alanında Islahat: İttihad-ı İslâm
İttihad-ı İslâm Nasıl Kurulabilir?

İKİNCİ BÖLÜM Meşrutiyet’in Siyasî Hayatı İçinde İslâmcılık Akımı ve Bugüne Bıraktığı Meseleler
BİRİNCİ AYRIM Meşrutiyet’in Siyasî Hayatı İçinde
Sosyal ve Hukukî Hayata Tesirler ve Karışmalar
Meşrutiyet Rejiminin Övgüleri ve Yorumları
Çeşitli Savaşlarla İlgili Vesikalar ve Fetvalar
Devletin Güvenliği ile İlgili Karışmalar
Hukukî Hayat Üzerindeki Tesir Örnekleri
Kanunların Şeriat’a Uygunluğu Meselesi
Kadınların Örtünmesi
Çok Kadınla Evlenme (Taaddüd-i Zevcat) Meselesi
Umumi Hayata Karışma Örnekleri
Düello Hakkında Fetva
Güzel Sanatlar Alanına Karışma
Sigorta Hakkında Düşünceler
Kurban Bayramı’nda, Kurban Paraları Donanma Cemiyeti’ne Verilebilir mi?
Alafranga Saat Meselesi
Siyasal Hayata Etkiler ve Karışmalar
İslâmcıların İktidar ve Muhalefetle İlgileri
İttihat ve Terakki ile İlgi
Muhalefetle İlgi
İslâmcı Dernekler
Dinin Siyasete Alet Edilmesi ve Bir İrtica Olayı Örneği Olarak “31 Mart 1325 (13 Nisan 1909) Vak’ası”
31 Mart Hareketi’nin Fikir Yönü: Volkan’cı Görüşlerin Anahatları ve Diğer Görüşler
İttihad-ı Muhammedî Fırkası
Siyasal Gelişmeler
31 Mart Olayları
31 Mart - 11 Nisan 1325 (13-24 Nisan 1909) Olayları
31 Mart Vak’ası’nın Yorumları
31 Mart Vak’ası’nın Sonuçları
İKİNCİ AYRIM İslâmcılık Akımının Bugüne Bıraktığı Meseleler
Millî Hâkimiyet Yolu ile Laik Devlete Geçiş Hareketinin Uyandırdığı Tepkiler
Devrimci Hareketlerin Şeması
Amaçta İkilik
İlk Devrimci Köprübaşı: Millî Hâkimiyet Prensibi
“Taç Giyen Millet”: Saltanat’ın Kaldırılması
“Genç Cumhuriyet ve Eski Muhalefet”
“Tarihin Yılan Hikâyesi”: Hilâfet’in Kaldırılması
Terakkiperverler
Şeyh Said İsyanı
Devrim Hareketleri ve İslâmcılar
Türk Devrimi ve Kadın
1925 İslâmcılarına Göre Örnek Türk Kadını
Şapka Meselesi ve Tepkileri
Rize Olayları ve Ötesi
Bitmeyen Savaş: Laiklik
Laik ve Devrimci Cumhuriyet’e Hücumlar
Menemen Olayı (1930)
Bursa’da Arapça Ezan Olayı (1933)
Siirt’te Şeyh Halid ve Oğlu Abdülkuddüs’ün Maceraları (1935)
İskilip Olayı (1936)
1945-1950 Devresi: Çok Partili Rejim İçinde Muhafazakâr ve Dinci Akımların Siyasal Hayata Karışmaları
Din ve Siyaset
Yıpranan Tek Parti Rejimi
Parti Programlarında Din Meselesi
CHP’nin Değişen Tutumu
1945’in Getirdikleri
1947 Kurultayı
DP’ye Gelince...
1945-1950 Devresinde Gelenekçi Fikirlerin Yasama Alanına Karışması
1945-1950 Devresinde Gelenekçi Çevrelerin Belirttikleri Belli Başlı Meseleler
CHP’nin Laiklik Anlayışını Tenkit
Kur’an Diliyle İbadet - Kur’an Yazısı
Dil Devrimi
Din Eğitimi
Komünizm Meseleleri
İslâmiyet ve Reform
Mezhep Çekişmeleri
İslâmiyet’te Sosyal ve Demokratik Düzen
Batılılaşma Meselesi
İslâmcılık Akımının Bu Devre İçindeki Özellikleri
İktidar Partisi Olarak CHP’nin Gerçekçi Baskı Karşısındaki İcraatı
Laik Devlete Yeni Bir Hücum: Ticaniler
1950-1960 Devresi: Laik İktidarın Gelenekçi Çevrelere Dayanması, Karşılıklı İstismar
Din ve Siyasî İktidar
Devrimlerin Parçalanması
Yasama Alanında
Arapça Ezan
“Sağ Cereyan Tehlikesi Yoktur!”
Bütçeye İslâmcı Bakışlar
Dini ve Peygamberleri Kanun Yolu ile Korumak
Devlete Resmî Din Teklifi
Laik Cumhuriyet’in Karşılaştığı Yeni Güçlükler
Ticanîler
İki Olay: Malatya Suikasti
Büyük Cihad
Yeni Bir Nakşibendi Hareketi: Ulucami Olayı
Nurcular
“Tutan-Tutmayan” Devrimler
“Devrim Yobazlar›”
Ayrıma Varış
“İrtica Yoktur Efendiler”
“Millî İman Cephesi”nden “Vatan Cephesi”ne
Londra Uçak Kazasının Yorumları
27 Mayıs ve Sonrası
Millî Birlik Komitesi’nin Tutumu
Anayasa Hazırlıkları İçinde...
İstanbul Ön Tasarısı
Prof. Başgil’in Tezi
Siyasal Bilgiler Tasarısı
Kurucu Meclis Devresi
1961 Anayasası
Temsilciler Meclisi’nde Laiklik Meseleleri

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Sonuç: Gözlemler ve Tezler
İslâm Dünyasındaki Reformcu Gelişmeler ve Türkiye
Birinci Ayırım: İslâm Dünyasındaki Reformcu Gelişmeler
İslâmiyet’in Karşılaştığı Güç Mesele
Reformcu Fikir Akımları
Arap Kolu
Hint ve Pakistan Kolu
Özellikler
Reform Hareketleri
İç ve Dış Engeller
Cezayir Uleması Derneği ve Müslüman Kardeşler
İkinci Ayırım: Türkiye
Meşrutiyet İslâmcıları
Cumhuriyet Rejimi İçinde Gelenekçi Çevre
İslâm’ın Siyaset Prensipleri Alanındaki Gelişmeler (İslâm Dünyası’nda ve Türkiye’de Varılan Sonuçlar)
Milliyetçilik (Millî Devlet) Meselesi
İslâm Dünyası
Meşrutiyet İslâmcıları
Cumhuriyet Gelenekçileri
Türk Devrimi’nin Davranışı
Demokrasi Meseleleri
İslâm Dünyası
Meşrutiyet İslâmcıları
Cumhuriyet Gelenekçileri
Türk Devrimi’nin Davranışı
Laiklik Davası
İslâm Dünyası
Meşrutiyet İslâmcıları
Cumhuriyet Gelenekçileri
Türk Devrimi’nin Davranışı
Hilâfet Meselesi
İslâm Dünyası
Meşrutiyet İslâmcıları
Cumhuriyet Gelenekçileri
Türk Devrimi’nin Davranışı
Ekonomik Mesele
İslâm Dünyası
Meşrutiyet İslâmcıları
Cumhuriyet Gelenekçileri
Türk Devrimi’nin Davranışı
Komünizm Meselesi
İslâm Dünyası
Meşrutiyet İslâmcıları
Cumhuriyet Gelenekçileri
Türk Devrimi’nin Davranışı
Feminizm Hareketleri (Kadınının Toplum İçindeki Yeri)
İslâm Dünyası
Meşrutiyet İslâmcıları
Türk Devrimi’nin Davranışı
Son Görünüşler
Kaynakça
Konu Dizini
Kişi Adları Dizini

_

Tarık Zafer Tunaya

Anayasa, Siyaset Bilimi ve özellikle Meşrutiyet ve Cumhuriyet’in sorunları konusunda araştırmalarıyla tanınmış olan Tarık Zafer Tunaya 1916’da Istanbul’da doğdu. 1936 yılında Saint Benoit Lisesi’ni birincilikle bitiren Tunaya, 1940 yılında Istanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nden mezun oldu.
1946 yılında “Müessese Teorisinde Fikir Unsuru ve Bazı Hususiyetleri” konulu tezi ile doktor ünvanını aldı. Doçentlik tezi “Amme Hukukumuz Bakımından İkinci Meşrutiyet’in Fikir Cereyanları”nı yazdıktan sonra 1949’da Umumi Amme Hukuku kürsü doçentliğine atandı. 1953-1954 yılları arasında Fakülte Meclisi kararıyla mesleki incelemelerde bulunmak için Avrupa’ya gönderildi. Rockefeller Vakfı’nın daveti üzerine bir yıl Amerika’da araştırma yaptı.
Tunaya, 1960 Anayasası Hazırlık Komisyonu’nda yer aldı. Komisyon Başkanı Sıddık Sami Onar ile olan anlaşmazlığı sonucu görevinden alındı. Milli Birlik Komitesi’nin 27 Ekim 1960 tarihli, 147 profesör, doçent ve asistanın üniversite ile ilişiğinin kesilme kararından sonra Paris’te NATO emrinde görevlendirildi.
1968’de yeniden üniversiteye dönen Tunaya, 1 Numaralı Anayasa Kürsüsü Başkanlığı’na getirildi ve İÜ Hukuk Fakültesi Dekanlığı’na seçildi. Bu görevinden 1969’da istifa eden Tunaya, 1979 yılında İÜ Siyasal Bilimler Fakültesi Kurucu Heyeti’nde yer aldı ve dekanlığa seçildi fakat emekliliğine üç ay kala, 12 Eylül 1980’den sonra kurulan askeri yönetim tarafından görevinden alındı.
Tarık Zafer Tunaya Fransız Hükümeti tarafından Legion d’Honneur nişanı ile ödüllendirilmiştir.
Balıkesir Barosu’nun Cumhuriyet’in 60.yılında verdiği ‘Anıtlaşmış On Hukukçu’dan biri seçilen yazar Türkiye’de Siyasal Partiler adlı eserinin 3.cildiyle 1989 yılı Sedat Simavi Siyasal Bilimler Ödülü’nü aldı. Tarık Zafer Tunaya 29 Ocak 1991’de hayata veda etti.