Almanya’da Bayreuth Üniversitesi Din Bilimleri bölümü öğretim üyesi, din tarihi, Türkiye’de din politikaları ve özellikle Alevilik üzerine çalışmaları olan Markus Dressler bu kitabında, Aleviler ve Alevilik üzerine hâkim ve süregelen bilgi kalıplarını “tarihselleştirme” amacını güdüyor. Yazara göre Aleviliğin ve Alevilerin “heteredoks” ama Müslüman olarak, Türk kültürü içinde ve bu kültürün bir öğesi görülmesi çok eski bir olgu değildir. Bu olguya kaynaklık eden bilgi, Osmanlı’nın son yılları ile Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk yıllarında çerçevesi çizilen, dinî ve etnik farklılıklara ilişkin yeni söylemlerin ortaya çıkması ve hepsinden önemlisi Türk ulusdevletinin temellerinin atılmasıyla yaratılmıştır._x000D_
“Alevi” terimi eski İslâmi metinlerde yer alırken, “Alevilik” terimine ancak II. Abdülhamid dönemindeki Osmanlı belgelerinde rastlanır ki, bu da bugünkü modern Aleviliğin çağrıştırdığı kavramları içermekten çok uzaktı. Özellikle küçültücü, sapkın bir tanımlama olarak bugün de kullanılan Kızılbaşlık ve bazı belgelerde Alevi topluluklarından “alevi cemiyet-i fesadiyesi” diye sözedilmesi bu erken dönemin anlayışını da karakterize etmektedir. Ancak daha sonra Türk milliyetçiliğinin ulus-devlet inşasında ihtiyaç duyduğu bilgi oluşturulurken; Alevilik, Sünnilikten sapmış ama özünde heteredoks Türk Müslümanlığı ile Türk kültür öğelerini barındıran bir oluşum olarak tanımlanmıştır._x000D_

Dressler’in bu kitabı, Alevi kimliği ile Alevilerin Türk milliyetçi siyasetine malzeme olmasının ilk dönemlerini ele alıyor.

Teşekkür
Türkçe Basıma Önsöz
Önsöz: İhtilaflı Bir Konu Olarak Alevilik

GİRİŞ Soykütükler ve Mealler
Tarihsel Terimler Olarak Kızılbaş ve Alevi
Modern Soykütükler
Premodern Mealler
Amaçlar
Kavramsal ve Teorik Tartışmalar
Köprülü Paradigması: Tarihyazımı ve Milliyetçilik
Bölümlerin Özeti

BİRİNCİ KISIM Misyonerler, Milliyetçiler ve Kızılbaş-Aleviler

BİRİNCİ BÖLÜM Batılıların Kızılbaş-Alevileri Keşfi
Batılıların Kızılbaşlar ile İlk Temasları
Misyonerlik Projesi
Kökenleri Araştırmak
Kızılbaş-Hıristiyan Benzerlikleri ve İhtida Meselesi
Misyonerlik Faaliyetlerinin Etkileri
Hıristiyanlık ile İslâmiyet Arasında Bir “Karışım” Olarak Kızılbaşlar
Batı Tahayyülünde Kızılbaş-Ermeni İlişkileri
(Dünya) Dini Söylemi
Kızılbaş-Alevilerin Dinileştirilmesi
Tanzimat Dönemi ve Dinî Farklılığın Kurumsallaştırılması
Osmanlı ve Uluslararası Siyaset Bağlamında Kızılbaşlar
Bir Alevi Rönesansı mı?
Doğu Vilayetlerindeki Cemaatlerarası İlişkilerin Bozulması

İKİNCİ BÖLÜM Milliyetçilik, Din ve Cemaatlerarası Şiddet
Seküler yahut Dinsel Milliyetçilikler?
Oluşturmacı Yaklaşımlar ve Bunlara Yönelik Eleştiriler
Türk Milliyetçiliğinin Oluşumunda Din
Müslüman Ulus
Metodolojik Güçlükler
Milliyetçilik Reformu ve Politikaları
Savaş, Göç, Ulusal Tehditler ve Hıristiyanlık Karşıtı Fikirler
Nüfus ve Toplum Mühendisliği

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Milliyetçilerin Radarına Girmek
Dersim’in Kızılbaş Kürtleri ve İttihadçılar
Modernleşen Devlet Perspektifinden Doğu Vilayetleri
Türkçülük Çerçevesi İçinde Kızılbaş-Aleviler
Baha Said Bey
Habil Adem: İran Kürtleri ve Medenileştirilmesi Gereken Türkmenler Olarak Kızılbaşlar
Türk Alevi Kültürü
Sekülerleşme, Entegrasyon ve Asimilasyon

İKİNCİ KISIM Mehmed Fuad Köprülü ve İslâm İçi Farklılığın Kavramsallaştırılması

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM Milliyetçilik, Tarihyazımı ve Siyaset
Bir Geç Osmanlı Aydınının Biçimlenişi
Erken Dönemdeki Düşünsel Faaliyetleri
Türkçülüğe Yöneliş
Tarihyazımı, Sosyoloji ve Ulus-İnşası
Köprülü-Ziya Gökalp Arasındaki Simbiyotik İlişki
Siyaset ve İlim
Türk Tarih Tezi
Türk Tarih Tezi ve Kızılbaş-Aleviler
Sekülerliğin Biçimleri

BEŞİNCİ BÖLÜM Dinyazımı: Öz ve Farklılıkların Sınıflandırılması
Halk Dini ve Türk Kültürünün Sürekliliği
Türk Edebiyatı’nın Menşe’i
Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar
Övgü
Yergi
Sosyoekonomik ve Dinî Dikotomilerin Yapısal Anlatımları
Gündemler ve Kavramlar
Şamanizm
Senkretizm
Seküler Modernizm ve İslâmi İhya
İkili Kurguların Yarattığı Sorun
“Ortodoksi” ve “Heterodoksi”
Kültürlerarası Tercümelere İhtiyatlı Yaklaşmak
Oryantalizm ve Yerel Unsurların Failliği
İkiliklerin Teolojik-Siyasi Sonuçları
İslâm İçi Farklılığı Zıt İkilikler Şeklinde Kavramsallaştırmanın Ötesi

ALTINCI BÖLÜM Fuad Köprülü’nün Eserlerinde Alevi ve Alevilik ve Köprülü’nün Ardında Bıraktığı Miras
Köprülü’nün Çalışmalarında Alevi Teriminin Anlamları
Aleviler: Şii Anlamında
Aleviler: Ehl-i Beyt Sevdalıları Anlamında
Aleviler: Müfrit Şii Anlamında
Aleviler: Heterodoks Anadolu Türkleri Anlamında
Aleviler: Ocak-Merkezli Kızılbaş Türkler
Heterodoks Türk Kültürünün Sürekliliği
Köprülü’nün Mirası
Köprülü’nün Öğrencileri
Irène Mélikoff: “İslâmlaşmış Şamanizm” Olarak Alevilik
Ahmet Yaşar Ocak: “Heterodoks İslâm” ve Senkretizm Olarak Alevilik
Metodolojik Sorunlar
Köprülü’nün Ötesinde
İslâm İçi Çoğulluğu Nasıl Kavramsallaştırmak Gerekiyor?

SONUÇ Farklılık ve Aynılık İfade Eden Mecazlar: Aleviliğin Modernist Bir Proje Haline Getirilmesi
Alevilik Kavramının İşleyişi
Alevi Etiketi Kızılbaş-Alevileri Nasıl Etkilemiştir?
Milli Tarihyazımı ve Dinyazımı

Kaynakça
Dizin

Alevi çalışmaları alanındaki ilk “eleştirel soykütüğü” olan Türk Aleviliğinin İnşası, din çalışmaları alanında sıkça kullanılan Batılı kavramların, Batı dışında dinî toplulukların temsili, akademik açıdan incelenmesi ve devlet katındaki yönetimi açısından yarattığı etkilere dair olağanüstü bir araştırma ortaya koymaktadır. Dressler, Türkiye’deki “Alevilik” çalışmaları için yeni bir standart belirlerken, aynı zamanda din çalışmalarının metodolojisine de çok büyük bir katkı sunmaktadır.
Prof. Dr. Ahmet T. Karamustafa, Maryland Üniversitesi

Tarihsel açıdan hassas konulara değinen zihin açıcı bu çalışma, yeniden adlandırılarak “Alevi” diye anılmaya başlanmış Kızılbaş toplulukların siyasi temelleri hakkında rastladığım en iyi değerlendirmedir. Dressler’in bu yorumu, Türkiye’deki din-laiklik tartışmalarına ilişkin olarak hem bilim çevreleri, hem de kamu politikaları açısından temel kaynak oluşturacaktır.
Prof. Dr. M. Hakan Yavuz, Utah Üniversitesi

Dressler’in bu eseri, Türkiye’de Alevi kimliğinin tarihsel ve siyasi açıdan nasıl inşa edildiğini eleştirel ve incelikli bakış açısıyla ele alan muazzam bir çalışmadır.
Prof. Dr. Ayhan Kaya, İstanbul Bilgi Üniversitesi

_