Enerji ve Medeniyet: Bir Tarihçe
İnsan, en basit aletlerden içten yanmalı motorlara, hatta nükleer reaktörlere dek muazzam bir çeşitliliği olan yapay nesne ve sistemlerle, beden dışı enerjiyi ve zekâsının gücünü sistematik olarak kullanabilen tek tür oldu. Tarihin akışı içinde insan, kendi varoluşu için enerji çeşitlerine gün geçtikçe daha fazla güvenmeye başladı. Enerji kaynağı olarak fosil yakıtlara geçilmesi; tarım, endüstri, silahlanma, ulaşım, iletişim, ekonomi, siyaset, kentleşme, çevre ve gündelik hayat gibi pek çok unsuru etkiledi ve dönüştürdü.
Vaclav Smil, bu çığır açan çalışmasında, tarım öncesi toplayıcıların pratiklerinden fosil yakıtlara bağımlı ve iklim değişikliğinin etkisindeki bugünkü yaşantımıza kadar, tarih boyunca enerji ile insanların ilişkisine dair kapsamlı yanıtlar sunuyor. 1994’te yayımlanan ilk edisyonu baştan sona elden geçiren Smil, Enerji ve Medeniyet adını alan bu genişletilmiş baskıda, insanlık tarihi boyunca enerjinin evrelerini panoramik ve disiplinlerarası bir bakış açısıyla ele alıyor. Kitap, enerji üreten canlı ve cansız her kaynağı teker teker incelerken, bunların tarihin hangi aşamasında nasıl ortaya çıktığını ve neleri dönüştürdüğünü, kimi zaman dönemin tanıklarından alıntılarla, kimi zaman da Smil’in çarpıcı tespitleri eşliğinde okura sunuyor. Enerji ve Medeniyet, Ebru Kılıç’ın nitelikli çevirisiyle ilk kez Türkçede yayımlanıyor.
Enerji ve Medeniyet, insanlar ile enerji arasındaki ilişki hakkında en güvenilir tek kaynak olma özelliğine sahip. – Brian Black, Technology and Culture
Bu kitap, yazarın, enerji altyapısıyla insanın ilişkisini ayrıntılı olarak belgeleyen, olağanüstü üretken kariyerinin dönüm noktası. – Amy Kohout, Environmental History
Hem mühendislerin, hem tarihçilerin hem de bu göz ardı edilmiş konuyu merak eden herkesin ilgiyle okuyacağı bir kitap. – Dominic Lenton, Engineering and Technology
Önsöz ve Teşekkür
İçindekiler
BİRİNCİ BÖLÜM Enerji ve Toplum
Akışlar, Birikimler ve Kontroller
Kavramlar ve Ölçüler
Karmaşıklıklar ve Engeller
İKİNCİ BÖLÜM Tarih Öncesinde Enerji
Toplayıcı Toplumlar
Tarımın Kökenleri
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Geleneksel Tarım
Ortak ve Özgün Yönler
Tarla İşleri
Tahılların Hâkimiyeti
Ekim Döngüleri
Yoğunlaşmaya Giden Yollar
Yük Hayvanları
Sulama
Gübreleme
Ekinlerin Çeşitliliği
Israrla Varlığını Sürdürmek ve Yenilik
Antik Mısır
Çin
Mezoamerika Kültürleri
Avrupa
Kuzey Amerika
Geleneksel Tarımın Sınırları
Kazanımlar
Beslenme
Sınırlar
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM Sanayi Öncesi Dönemde Asli İtici Güçler ve Yakıtlar
Asli İtici Güçler
Hayvan gücü
Su Gücü
Rüzgâr Gücü
Biyokütle Yakıtları
Odun ve Odun Kömürü
Ekin Artıkları ve Tezek
Hane İhtiyaçları
Yiyeceklerin Hazırlanması
Isı ve ışık
Ulaştırma ve İnşaat
Karada Hareket Etmek
Kürekli Gemiler ile Yelkenli Gemiler
Binalar ve Yapılar
Metalurji
Demir Olmayan Metaller
Demir ve Çelik
Savaşlar
Hayvansal Enerjiler
Patlayıcılar ve Tüfekler
BEŞİNCİ BÖLÜM Fosil Yakıtlar, Asli Elektrik ve Yenilenebilir Enerjiler
Büyük Dönüşüm
Kömür Çıkarmanın Başlangıcı ve Yaygınlık Kazanması
Odun Kömüründen Kok Kömürüne
Buhar Makineleri
Petrol ve İçten Yanmalı Motorlar
Elektrik
Teknik Yenilikler
Kömürler
Hidrokarbonlar
Elektrik
Yenilenebilir Enerjiler
Ulaştırmada Asli İtici Güçler
ALTINCI BÖLÜM Fosil Yakıtlara Bağlı Medeniyet
Görülmemiş Güç ve Kullanım Biçimleri
Tarımda Enerji
Sanayileşme
Ulaştırma
Enformasyon ve İletişim
Ekonomik Büyüme
Sonuçlar ve Kaygılar
Kentleşme
Hayat Kalitesi
Siyasal etkiler
Silahlar ve Savaşlar
Çevresel Değişiklikler
YEDİNCİ BÖLÜM Dünya Tarihinde Enerji
Büyük Enerji Kullanım Örüntüleri
Enerji Çağları ve Geçiş Dönemleri
Uzun Vadeli Eğilimler ve Maliyetlerin Düşmesi
Değişmeyen Ne Olmuştur?
Belirlenimcilik ve Seçim Arasında
Enerji İhtiyaçları ve Kullanımlarının Zorunlu Yönleri
Kontrollerin Önemi
Enerji Açıklamalarının Sınırları
Ekler
Temel Ölçüler
Bilimsel Birimler, Katları ve Altçarpanları
Enerjiyle İlgili Gelişmelerin Kronolojisi
Tarihte Enerji
Kaynakça Notları
Kaynakça
İsim Dizini
Genel Dizin
Vaclav Smil
Çek asıllı Kanadalı bilim insanı Vaclav Smil, İkinci Dünya Savaşı sırasında, o dönemde Bohemya ve Moravya Protektorası’na bağlı olan, bugün ise Çekya topraklarındaki Pilsen’de doğdu (1943). Prag Karl Üniversitesi’nde fen bilimleri öğreniminden sonra coğrafya alanında doktorasını ABD’de Pennsylvania Eyalet Üniversitesi’nde tamamladı. Çekoslovakya’nın 1968’de Sovyetler Birliği tarafından işgaliyle önce 1969’da ABD’ye, ardından 1972’de Kanada’ya göç etti. Uzun yıllar Kanada’da Manitoba Üniversitesi’nde görev yapan ve buradan emekli olan Smil’in enerji, çevre, gıda, nüfus ve kamu yararına politikalar üzerine geniş bir yelpazede disiplinlerarası çalışmaları bulunuyor. Bu alanlarda kaleme aldığı makaleleri ve kitapları çeşitli dillere çevrildi. Dünyanın pek çok yerinde yüzlerce konferans vermiş olan Smil, Kanada Bilimler Akademisi üyesidir. Kamuoyunun bilim ve teknolojiyi daha iyi kavramasını sağlayan çalışmalarıyla Amerikan Bilimsel İlerleme Topluluğu (American Association for the Advancement of Science) Ödülü’nü 2000 yılında alan Smil, ABD dışından bu ödüle layık görülen ilk kişi olmuştur.