Dinamik bir kavram olan İnsan Haklarının kapsamı, bir yandan kabul edilen yeni uluslararası sözleşmeler gibi belgelerle genişlemekte; öte yandan da başta Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi olmak üzere uluslararası mahkemelerin ve “yargı-benzeri” yetkiler kullanan komite, komisyon gibi organların geliştirdikleri içtihatlarla yeni boyutlar kazanmaktadır. Kitapta İnsan Hakları sorunlarının hukuksal yönleri yanında; tarihsel, sosyolojik ve ekonomik yönleri konusunda da açıklamalar yapılmakta ve özellikle uluslararası ilişkiler boyutuna da ışık tutuluyor._x000D_
Yazar Prof. Dr. Rona Aybay; İnsan Hakları alanında, hem bir hoca hem de Bosna Hersek İnsan Hakları Mahkemesi’nde yargıçlık yapmış; AİHM’nin daha verimli çalışması için çözümler bulmak üzere Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi’nce oluşturulan 11 Kişilik Akil Kişiler Komitesi’nin üye olmuş bir hukukçu olarak bu alandaki geniş bilgi ve deneyimini eserin her satırına sirayet ettiriyor._x000D_
Değerli Hocamız, birinci baskısı 6 ay gibi kısa bir sürede tükenen bu kitabının yeni baskısı hazırlarken, metni bütünüyle gözden geçirmiş; önemli eklemeler yapmıştır._x000D_
İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları olarak, değerli Hocamızın kitabının bu yeni baskısının, hukukçu olmayanların da ilgisini çekeceğini ve bir boşluğu dolduracağına inanıyoruz.

BİRİNCİ BÖLÜM Temel Bilgiler

I. Deyim Sorunu: İnsan Hakları
1. Giriş

A. “Hak” Kavramı
a) Genel Olarak
b) İnsan Hakları Açısından “Hak Sahibi”

B. “İnsan Hakları” Deyiminin Sözel Anlamı
2. “İnsan Hakları” Deyiminin Yanıltıcı “Geniş”liği
3. “İnsan Hakları” Deyiminin Yanıltıcı “Dar”lığı
II. “İnsan Hakları” - “İnsan Ödevleri” Sorunu
1. “Ödev” Kavramı ve İnsan Hakları Belgeleri
2. İHEB’ye Koşut Bir “İnsan Sorumlulukları Bildirisi” Yayınlama Girişimi

III. “Hayvan Hakları” Üzerine
IV. “İnsan Hakları” Düşüncesinin Tarihsel Gelişimine Bir Bakış
1. Giriş
2. Köle Ticaretine Son Verme Çabaları
3. Önemli Tarihsel Olaylar ve İnsan Hakları
A. Giriş
B. 17. Yüzyıldan İki İngiliz Belgesi
C. 18. Yüzyılın Amerikan Belgeleri
Ç. Fransız İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirisi (1789)
D. Sosyalist Görüşlerin ve Sovyetler Birliği’nin Etkileri
E. Uluslararası Çalışma Örgütü’nün Katkıları
F. Teknolojik Gelişmeler ve İnsan Hakları
G. İnsan Hakları ve Birleşmiş Milletler Antlaşması (Anayasası)
V. İnsan Hakları Konusunda Farklı İdeolojik Anlayışlar
1. Giriş
2. İdeolojik ve Felsefi Yaklaşımlara Göre
Değişik İnsan Hakları Anlayışları
A. “Batılı” Devletlerin İnsan Hakları Anlayışı
B. Sosyalist İnsan Hakları Anlayışı
C. Azgelişmiş (Gelişmekte Olan) Ülkelerin
İnsan Hakları Anlayışı
Ç. İslâm İlkelerine Dayanan İnsan Hakları Anlayışı
VI. İnsan Haklarının “Tür”lere Ayrılması Sorunu
1. Giriş
2. İnsan Hakkı “Kuşakları”
A. “Birinci Kuşak”
B. “İkinci Kuşak”
C. “Üçüncü Kuşak”
3. İnsan haklarının “Tür”lere Ayrılmasıyla İlgili Bir Deneme
A. Giriş
B. "Sınırlandırılabilme” Ölçütlerine Göre Üç Değişik İnsan Hakkı Türü
a) Olağan Koşullarda Belli Kısıtlamalara Bağlı Tutulabilecek Haklar
b) Olağanüstü Hallerde Askıya Alınabilecek Olan Haklar
c) Olağanüstü Hallerde Bile Salt (Mutlak) Olarak Saygı Gösterilmesi Gereken Haklar
VII. Uluslararası İnsan Hakları Metinlerinin Türleri
VIII. Uluslararası İlişkiler ve İnsan Hakları
IX. Günümüzde “İnsan Hakları” Nasıl Tanımlanabilir?
X. İnsan Hakları ve Adalet
1. Hukuk ve Adalet
2. Evrensel Adaletin Ölçütü Olarak İnsan Hakları
3. İnsan Hakları Alanında Kültürlerarası Diyalog

İKİNCİ BÖLÜM Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi
I. Avrupa Konseyi
1. Giriş
2. Avrupa Konseyi’nin Kurulması
3. Avrupa Konseyi’ne Üyelik
4. Avrupa Konseyi Yapısı İçinde İnsan Hakları Konularıyla İlgili Birimler (Organlar)
A. Giriş
B. İnsan Hakları Konularıyla İlginin ve Görevlerin Niteliğine Göre Sınıflandırma
a) “Mahkeme” Niteliğindeki Organlar
aa) Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM)
bb) Avrupa Konseyi Yönetsel Mahkemesi (Administrative Tribunal)
b) “Yargı” İşleviyle Dolaylı İlgisi Bulunan Organlar
aa) AİHM’nin Kararlarının Uygulanmasıyla İlgili “ Siyasal” Organ: Bakanlar Komitesi
bb) Parlamenterler Meclisi (Parliamentary Assembly)
cc) Avrupa Konseyi İnsan Hakları Komisyoneri
c) “Özerk” Niteliği Olan Organlar
aa) İşkencenin Önlenmesi Avrupa Komitesi
bb) Irkçılık ve Hoşgörüsüzlük Karşıtı Avrupa Komisyonu (ECRI)
cc) Hukuk Yoluyla Demokrasi Avrupa Komisyonu (Venedik Komisyonu)
ç) Siyasal/Yönetsel Nitelikli Organlar
aa) Avrupa Konseyi Genel Sekreteri
bb) İnsan Hakları Yönlendirici Komitesi (Steering Committee for Human Rights; CDDH)
cc) İnsan Hakları ve Hukuk Devleti (Hukukun Üstünlüğü; Rule of Law) Genel Direktörlüğü
d) Avrupa Sosyal Sözleşmesi (Şartı) Uyarınca Oluşturulmuş Organlar
II. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi
A. Taraf Olabilme ve Taraf Olmanın Usulü
B. Bosna-Hersek’in Ayrıksı Durumu
C. Avrupa Birliği’nin AİHS’ye Taraf Olması
2. AİHS’nin Bağlayıcılığı ve Taraf Devletlerin Yükümlülükleri
A. Genel Olarak
B. AİHS’nin Hukuksal Anlamda Bağlayıcılığı
C. AİHS’nin “Bağlayıcılığı”nın Kapsamı
Ç. AİHS ve Çekinceler
a) Giriş
b) AİHS’nin Düzenlemesi
D. AİHS’den Doğan Yükümlülüklerin Askıya Alınması
III. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi
1. AİHM ve Öteki Uluslararası Mahkemeler Konusunda Bazı Temel Bilgiler
A. “Yargı” Kavramı
B. Yargılama Yetkisinin Kaynağı
C. Yargıçlarla İlgili Düzenlemeler ve Bazı Sorunlar
a) Yargıçların Seçilmesi (Atanması)
b) Yargıçların Sayısı
c) Yargıçların Uyrukluğu
ç) Yargıçların Kişisel ve Mesleksel Nitelikleri
d) Görev Süresi
e) Özlük Hakları
f) Görevden Alınma (Azil)
g) Ayrıcalıklar ve Dokunulmazlıklar
h) Yargıçlar Arasında İletişim Sorunları
i) Yargıçların Toplumsal Saygınlığı
Ç. Mahkemelerin İç Düzeni ve Yargıçlar Dışındaki Görevlileri
D. Önlem (Tedbir) Kararı Verme Yetkisi
E. Kararların İnfazı
a) Giriş
b) AİHM Kararlarının Uygulanması: Bakanlar Komitesi’nin Yetkileri
Bir Devletin, Yükümlülüğünü Yerine Getirmediğinin Yargı Yoluyla Saptanması
bb) Mahkeme Hükmünün Uygulanmasında Bir Yorum Sorunuyla Karşılaşılması
cc) Mahkemenin Olguları İnceleme (Araştırma) Yetkisiyle İlgili Sorunlar
2. AİHM’nin Yapısında ve İşleyişinde Reformlar
A. Giriş
B. 11 Sayılı Protokol
C. 14 Sayılı Protokol
3. 14 Sayılı Protokol’dan Sonra AİHM’nin İç Yapısı
A. Giriş
B. Mahkemenin Kendi İçinde Ayrıldığı Birimler
a) Genel Kurul
b) Tek Yargıçlı Oluşumlar
c) Üç Yargıçlı Komiteler
ç) Yedi Yargıçlı Daireler
d) Onyedi Yargıçlı Büyük Daire
4. AİHM’nin Yapısı İçinde Oluşturulan “Karar”ların Sınıflandırılması
A. Genel Bazı Gözlemler
B. Karar Türleri
a) Yargı İşleviyle Doğrudan İlgisi Olmayan Kararlar
aa) Seçimlerle İlgili Yetkiler
bb) Göreve Son Verme Konusunda Yetkiler
cc) Mahkemenin Yönetimine İlişkin Yetkiler
dd) Danışmanlık İşlevi
b) Yargı İşleviyle Doğrudan İlgili Kararlar
aa) Yargıç Katılımı Olmaksızın Alınan Kararlar
bb) Kayıttan Düşürme (strike-out) Kararları
cc) Devlet Başvuruları (Devletlerarası Başvurular)
çç) İncelenebilirlik (Admissibility; Kabul Edilebilirlik) Kararları
dd) Kayıttan Düşürülmüş Başvurunun Canlandırılması Kararları
ee) Yazışmalarda ve Duruşmalarda Kullanılacak Dillerle İlgili Kararlar
ff) Üçüncü Taraf Müdahalesi
gg) Geçici Önlem (Tedbir) Kararları
hh) Mahkemenin Olguları İnceleme (Araştırma) Yetkisi
ii) Davayı Sonuçlandıran Hükümler
jj) Hükümlerin Uygulanmasına İlişkin Kararlar
kk) Mahkemece Verilmiş Bir Hükmün (Judgment) Yorumlanması Kararları
ll) Bir Hükmün (Judgment) Yeniden Görüşülmesi (Yargılanmanın Yenilenmesi İstemi Üzerine Verilen Kararlar)
Kaynakça
Dizin

_

Rona Aybay

1935’te İstanbul’da doğdu. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ni 1959’da bitirdikten sonra aynı fakültede doktora yapan Aybay, 1964’te Columbia Üniversitesi’nde Mukayeseli Hukuk masterini tamamladı. 1973’te doçent, 1980’de de profesör oldu. ODTÜ’de Kamu Yönetimi bölümü başkanlığı, ODTÜ İdari İlimler Fakültesi Dekanlığı ve A.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi (SBF) dekan yardımcılığında da bulunan Rona Aybay, 12 Eylül’den sonra YÖK’ün 1402 sayılı yasaya dayandırdığı bir kararla üniversiteden uzaklaştırıldı; 7 yıl sonra Danıştay kararıyla üniversiteye döndü. Avrupa Konseyi Irkçılık ve Hoşgörüsüzlükle Savaşım Komisyonu ile Bosna-Hersek’teki insan hakları ihlâllerini incelemekle görevli AGİT komisyonu üyeliklerinde bulunan Aybay, Bosna-Hersek İnsan Hakları Mahkemesi’nde, kurulduğu 1996 yılından, kapandığı 2003 yılına kadar Avrupa Konseyi tarafından seçilmiş uluslararası yargıç olarak görev yapmıştır. Aybay, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin etkenliğini arttırmak üzere, Avrupa Konseyi’nce oluşturulan 11 üyeli “Akil Kişiler Grubu”na üye seçilmiştir. 2006-2011 yıllarında Türkiye Barolar Birliği İnsan Hakları Merkezi Başkanı olan Prof. Dr. Rona Aybay’ın Faşizm (Murat Sarıca ile birlikte, 1962), Karşılaştırmalı 1961 Anayasası (1963), Robert Owen (1970, 2005 ve 2012) ve Yurttaşlık (Vatandaşlık) Hukuku (1982, yeni basım 2006), Esra Dardağan ile birlikte Yasaların Uluslararası Düzeyde Çatışması (Kanunlar İhtilafı) (2005) ve Yabancılar Hukuku (2005, yeni basım 2007), Uluslararası Yargı (2013), Tarih ve Hukuk Açısından Konsolosluk (2009), İnsan Hakları Hukuku (2015), İnsan Hakları Evrensel Bildirisi (2016), Kamusal Uluslararası Hukuk (Elif Oral ile birlikte, 2016), Genel Kamu Hukuku (2017), An Introduction to Law (altıncı basım 2018) gibi kitapları vardır. Yazar, Yakın Doğu (KKTC) Üniversitesi’nde ders vermektedir.