Prof. Dr. Sema Erder’in 1990-2014 yılları arasında göç, kentleşme, gecekondulaşma gibi konular üzerine yaptığı çalışmaların derlendiği bu eser, terk edilen ve göç edilen kentlerin sosyolojik dönüşümünü, gecekondulaşmanın fiziksel ve sosyal izdüşümlerini, yerel yönetimleri irdelemektedir. Erder eserin ilk bölümünde farklı göç türlerine bakmakta ve bu göç türleri sonucu oluşan yeni tabakalaşmaları, yeni kent yoksullarını incelemekte; ikinci bölümde gecekondu ve gecekondulunun tarihsel süreç içinde kazandığı yeni anlamları, kent yönetimlerini ve onların gecekondulara bakışı ile politikalarını tartışmaktadır. Üçüncü bölümde ise, İstanbul’a içeriden ve dışarıdan bakışa ve İstanbul’un göç eğilimlerine tepkisini inceleyen Erder, göç eden farklı grupların yerleşme stratejilerini, yaşam tarzlarını ve dönüşen mekanları değerlendirmektedir. Merkezî hükümet ve yerel yönetim politikalarının değerlendirildiği son bölümün ardından, Erder okuyucusuyla, çalışmalarını şekillendiren ve akademik bakışını resmeden metodolojik yaklaşımını da paylaşıyor.

Tablo Listesi

Teşekkür

Sunuş - Nesrin Uçarlar

BİRİNCİ BÖLÜM Yeni Kentliler, Yeni Yoksullar
1 Yeni Kentliler ve Kentin Yeni Yoksulları
Göç, Yerleşme ve Kentsel Tabakalaşma İlişkisi Üzerine
Son Otuz Yıllık Göçten Kentte Kalabilenler
Göç Türleri ve Yeni Kentsel Ortama Eklemlenmede Avantajlı Olanlar
Göç ve Devingenlik
Yoksulların “Tek” Şansı: Çocuk Yaşta Göç Etmek
Yeni Kentsel İlişki Ağına Göre Haneler: “Yükselenler”, “İçe Kapananlar” ve “Yoksullaşanlar”

2 Kökene Dayanan Dayanışma İlişkileri ve Kentte Ortak Yaşama
Kentleşmenin Öteki Ucu: Kaybeden Alanlar
Kentleşmenin Sorun Alanlarından Biri: “Örgütleşemeyen Kent”
Kökene Dayalı İlişkiler: Sadece Dayanışmacı İlişkiler mi?
Kökene Dayalı Enformel İlişkilerin Sınırları ve “Dışladıkları”
Sonuç ve Öneriler

3 Köysüz “Köylü” Göçü

4 Zorunlu Göç ve Sonrası
“Zorunlu Göç”
Türkiye’de İç Göç
Köysüz “Köylü” Göçü ve Sonrası

5 Kentlerdeki Enformel Örgütlenmeler, “Yeni” Eğilimler ve Kent Yoksulları ya da Eski Hamamdaki Yeni Taslar
“Yeni” Eğilimler, “Yeni” Umutlar ve Kent Yaşamı
Enformal İlişkiler, Yeni Eğilimler ve Kent Yoksulları

6 “Nerelisin Hemşerim?”
“Eski” İstanbul’dan “Yeni” İstanbul’a
Dayanışmadan Enformel Örgütlenmeye
“Nerelisin Hemşerim?”
Hemşehrilik İlişkilerinin Değişen Biçimi ve Mekânı
Dayanışmadan Güç İlişkilerine

7 “Yeni” Yoksulluk ve “Yeni” Modeller
Farklı Kapitalizmler, Farklı Refah Rejimleri ve Farklı Yoksul Grupları
Yoksul Kimdir? Yoksulluk Politikaları Nelerdir?
“Yeni” Yoksulluk ve Yeni Çözüm Önerileri

8 Sıradan İnsanların Küreselleşmeye Cevabı: “Düzensiz” Göç

9 “Düzensiz” Göç, Göçmen Korkusu ve Çelişen Tepkiler
Türkiye ve Düzensiz Göç
Mekik Göçü
Kökene ve Cinsiyete Göre İşbölümü ve Çelişen Tepkiler
Ek Tablolar

10 Uluslararası Göçte Yeni Eğilimler: Türkiye “Göç Alan” Ülke mi?
Türkiye’nin Dış Göç Deneyimi: “Gelenler Muhacir, Gidenler Gurbetçi”
Tarihsel Mirasın Mağdurları: “Muhacirler”
Artık Tarihsel Bir Göç Kurumu Olan “Muhacirlik” ve Siyasal Göçte Yeni Eğilimler
Getto’ların ve Diaspora’nın Mekânı: “Batı”
Türkiye’ye Gelen Sığınmacılar: Geçici mi? Kalıcı mı?
Eski “Muhacirler”, Yeni “Misafirler”
Başları Polisle Dertte Olan Yabancılar: Transit Göçmenler
Sözde Turistler: “Mekik” Tacirleri ve Geçici Kaçak İşçiler
Sonuç Olarak: Türkiye Göç Alan Ülke mi?

İKİNCİ BÖLÜM Gecekondulaşma: Varsıllaşma mı, Yoksullaşma mı?
11 Ticarileşen Gecekondu ve Kent Yöneticileri
Gecekondu Kavramı Üzerine
Kente Göç Edenlerin Kurumu: Belediyeler
Kent Yöneticileri ve Gecekondu Kavramı
Başkanların Kökenleri ve Gecekonduyla İlişkileri
Başkanlar ve “Gecekondu”, “Gecekondulu”
Başkanlar ve “Gecekondu” Sorununu Ele Alış
Gecekondu Kavramının Yeniden Sorgulanması ve Yeni Araştırma Gündemi Üzerine

12 Kentsel Gelişme ve Kentsel Hareketler: Gecekondu Hareketi
Gecekondu ve Gecekondulu Kavramı
Gecekondu Hareketi
Kent Hukuku İçi ve Kent Hukuku Dışı Kentsel Alanlar
Yerel ve Yerel Üstü İlişkiler
Eklemlenme Mücadelesi Olarak Gecekondu Hareketleri
Gecekondu Hareketinin Sınırları ve İçe Kapanma
İçe Kapanmanın Oluşturabileceği Yeni Gerilimler, “Etkinlikler”
Kuşak Çatışması ve İkinci Nesil Gençlik Hareketi
Sonuç Olarak

13 Kentleşme ve Eğitim

14 Çalışan Çocuklar: “Çırak mı? İşçi mi?”
Geleneksel İş ve Ev Düzeni: “Çırak”lar ve “Ev Kızları”
Çocuk İşçiliğini Sürdüren Nedenler
Uzun ve Riskli Bir Seçenek: Eğitim
Çalışan Çocuklarla İlgili Bir Sınıflandırma Denemesi ve Politika Önerileri
Ekmek Parası İçin Çalışan Mutlak Yoksullar
Meslek Arayan Çıraklar
Yeni Çocuk İşçiler: Kız Çocukları
Okulda Başarısız Olan Çocuklar

15 Gecekonduda Yaşayan Kadınlar

16 Kadına Şiddet ya da Ataerkilliğin Zorla Korunması

17 Yoksulluğun Düzenlenmesinden Zenginliğin Düzenlenmesine Kentleşme ve Kentsel Kurumlar

18 Kentsel Arsa ve Konut Üretim Sürecinde “Kırsal Alışkanlıklar ve Kurallar”ın Etkisi Üzerine
Kolektif Haklar Sisteminden Bireysel Mülkiyete: Enformel Arsa Piyasasının Oluşumu Üzerine Bazı Gözlemler
“Self-Servis” Konut Üretimi: İşçisi ve İşvereni Olmayan Sektör

19 Gecekondudan Kentsel Dönüşüme: Yerel Siyasetin Değişimi

ÇÜNCÜ BÖLÜM İstanbul Bir Kervansaray (mı?)
20 Yerlisi Yok, Sahibi Çok
Vesayet Altında Tutulan Genç İrisi İstanbul
Yeni İstanbullular: Taşralı Zenginler
İstanbul’a Kentin Merkezinden Bakanlar
İstanbul’a Çevreden Bakanlar
Yeni Kent Yeni İstanbullu

21 Küresel Düzlemde Yeni Eğilimler ve İstanbul İstanbul’daki Kentsel Grupların Yerleşme Stratejileri ve Küresel Eğilimlere Uyumu
Sonuç

22 İstanbul’dan “Küresel” Etkilere “Yerel” Karşılıklar

23 Eski Merkezin “Çevreleşmesi”
Demir Perde’nin Kıyısından, Avrupa Kalesi’nin Kıyısına
Laleli: Rusya’nın İstanbul’daki Çarşısı
Yeni Yoksul Mahalleri

24 Zor Ziyaret: Nataşa mı? Döviz Getiren Bavul mu?: Eski Doğu Bloku Ülkelerinden Gelen Kadınların Emek Piyasasına Girişi
Düzensiz Göç ya da İstenmeyen Yabancılar
Esnek Sınırların Olanağı “Mekik Göçü”, “İş Seyahati” ya da “Sözde Turizm” Hareketleri
Mekik Göçü ve Kadınlar
Düzensiz Göç ve Türkiye
“Nataşa” mı? Döviz Getiren Bavul mu?
Çalışma Yaşamında Yabancı Kadınlar
Muhafazakâr Toplumda Seks İşçileri

25 Muhafazakâr Toplumda Kadının Değişen “Görünmezlik” Biçimleri
26 Kentte Değişen Güç İlişkileri ve Kentsel Dönüşüm
Gecekondunun Sonu mu?
Yeni Zenginler, Yeni İstanbullular ve Yeni Popülizm
İstanbul’da Kentsel Dönüşüm: Toplumsal Tepkiler ve Tepkisizlikler
Kentin Tarihsel İmgelerini Değiştirmeye Dönük Büyük Projeler
Kentsel Dönüşüm Projeleri
Eski Kentin Yeniden Keşfi ve El Değiştirme

27 Kentsel Dönüşümün Kentsel Harekete Dönüşümü: Gezi Hareketi

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM Merkezi Siyaset - Yerel Siyaset İlişkisi Üzerine
28 İstanbul’un Geleceği ve Yerel Politika
Siyasetsiz Yönetim
Sivil Toplum Kuruluşları Nereye Kadar?
“Sessiz” Kentsel Dönüşüm
Kent Planlaması Teknik mi? Politika mı?

29 Dua mı? Faiz mi? Erzak mı? “E” Muhtıra mı? Yoksa Hepsi mi?
Yerelleşme Politikaları ve İslâmcı Hareket
Sosyal Politika ve Yoksulluk Politikaları

30 Küresel Köyde Mahalle Baskısı

31 Yerel Siyasette Popülizm
Popülizm Kavramı Üzerine
Türkiye’de Kentleşme ve Popülizm

32 İstanbul’da Yerel Yönetim: Etkinlik mi? Demokratiklik mi? Hiçbiri mi?

33 Referandum Sonrası Bazı Değerlendirmeler ve “Beyaz Türkler”

34 Bütün Şehirler Benim Olsun
Her Yerelleşme Federasyona Gidiş mi?
Büyük Şehir Modeli Demokratik mi, Etkin mi?
Yeni Yasa Yerelleşme mi?

35 Türkiye’de Kentlerdeki Enformel Örgütlenmeler, Popülizm “İyi” Yönetişim
Eski Söylem: Demokratik Yerinden Yönetim
Yeni Söylem: “İyi Yönetişim”
“İyi Yönetişim”; Enformel İlişki Ağları ve Popülizm

36 İsyandan Yolsuzluğa: Devlet-Toplum İlişkileri: “Meşruiyetin” Sorgulanması
“Metodoloji Üzerine Bir Konuşma”

Bu Kitapta Yayınlanan Makalelerin İlk Yayınlandığı Kitap ve Dergiler

Dizin

Daha 1990'larda yaptığı araştırmalarla Erder, Türkiye'de siyasetin ne yönde evrileceğini, hangi dinamiklerin siyaseti tayin edeceğini haber vermişti ... Derlenen makalelerin en eskisi 1990 tarihini taşıyor. 2014 tarihli çalışmalar da var. Böylece Türkiye'nin son çeyrek yüzyılında yaşanan gelişmeler gene İstanbul zemininde dile getiriliyor ... Neticede ortaya çıkan yorumlar sadece kentle değil siyaset ve kültürle ilgili konularda da bize yeni ufuklar açıyor.
23 Mart 2015, Sabah

https://www.sabah.com.tr/kitap/2015/03/20/istanbulu-derken-turkiyeyi-anlamak

Dr. Nesrin Uçarlar tarafından derlenen ve Türkiye'nin yarım yüzyıldır gündeminde olan göç konusunu modern bir yaklaşımla konu edinen "İstanbul Bir Kervansaray (mı?)" eseri, hemen herkesin tanıklığının ötesinde farklı bir İstanbul panoramasını gözler önüne seriyor.
30 Mart 2015, Haberler.com

https://www.haberler.com/bir-sehir-panoramasi-istanbul-bir-kervansaray-7134311-haberi/

_

Sema Erder

1946 yılında doğan Sema Erder, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi’nde iktisat, Hacettepe Üniversitesi’nde demografi eğitimi gördü. Bir süre kent planlamasıyla ilgili kurumlarda araştırmacı olarak çalıştı, şehircilik ve şehir sosyolojisi konularına ilgi duydu ve Marmara Üniversitesi’ne girerek şehircilik dersleri vermeye başladı. Stockholm Üniversitesi’nde lisansüstü eğitim gören Sema Erder, aynı dönemde, Mübeccel B. Kıray yönetiminde sürdürdüğü “Getto” konulu doktora teziyle 1985’te Marmara Üniversitesi’nden doktora derecesi aldı. Yerel politika, gecekondulular, çocuk göçü ve çıraklık, kentsel gerilim gibi konularda çok sayıda alan araştırması yapan Sema Erder, İstanbul’a Bir Kent Kondu: Ümraniye adlı kitabıyla (İletişim Yayınları, 1996) 1996 yılında Sedat Semavi Sosyal Bilimler Ödülü’nü aldı. Yayınlanmış diğer eserleri şunlardır: Refah Toplumunda Getto ve Türkler (Teknografik Matbaacılık, 1986), Geleneksel Çıraklıktan Çocuk Emeğine: Bir Alan Araştırması (K. Lordoğlu ile birlikte – Friedrich Ebert Vakfı, 1992), Kentsel Gerilim ve Enformel İlişkiağları (UM:ag Yayınları, 1997), Irregular Migration and Trafficking in Women: The Case of Turkey (Selmin Kaşka ile birlikte – International Organization of Migration, 2003), Refah Toplumunda Getto (İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2006), Türkiye’de Yerel Politikanın Yükselişi (Nihal İncioğlu ile birlikte – İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2008). Son dönemlerde iskan kurumunun değişimini ve yerleşme politikalarına etkilerini araştırmakta olan yazar, halen Mimar Sinan ve Marmara Üniversitelerinde ders vermektedir.