Portede Saklı Tarih
Portede saklı olup ortaya çıkarılmayı bekleyen müzik evrensel bir dil olarak görülür. Toplumları, kültürleri, coğrafyaları bağlayıp, iletişim sağlar. Seslerden örülü müzikal köprüde politik ve kültürel boyutlar iç içedir. Sosyopolitik bir mücadele alanı olarak yaklaşıldığında müzik, imparatorluk ya da ulus devlet kurgularının kültürel yönelimlerinde kimi zaman kışkırtıcı, kimi zaman telkin edici potansiyeliyle yer alır. Bireysel ya da toplumsal açılardan bakıldığında müziğin insanı diğer hiçbir sanat dalının yapamayacağı kadar belli bir düşünce etrafında birleştirebilecek mesajları iletebilme özelliği, ona estetik bir beğeni olmanın ötesinde ardında gizli toplumsal süreçleri anlamaya yönelik bir uğraş niteliği kazandırır. Söz konusu özelliği müziği disiplinlerarası çalışmalarda sıra dışı bir araç hâline dönüştürür.
Prof. Dr. Namık Sinan Turan’ın Portede Saklı Tarih çalışması asıl alanı siyasî tarih olan bir akademisyenin kaleminden müziği toplumsal tarih merceğiyle incelemeye yönelik bir girişimin sonucu. Burada yazar, yüzyıllar içinde yaşanan siyasal ve kültürel değişimlere eşlik eden müziğin toplumsal arka planına ışık tutuyor. Uzun bir tarihsel kesit içinde geniş bir coğrafyada, farklı kültürel dokularda üretilen müziğin sosyopolitik etki alanını değerlendiriliyor. Osmanlı dünyasında müziğin üretim süreci ve aktörleri, modernleşmenin Osmanlı/Türk müzik geleneğinde yol açtığı dönüşümler, gelenek ve modern arasında biçimlenen müzik yaşamının toplumsal analizi, oryantalizm ve müzikal temsilleri, operanın emperyal bir tahakküm aracı olarak kullanımı gibi konular kitapta ayrıntılı biçimde incelenen baslıklar arasında yer alıyor.
Kitaptaki anlatıya besteciler, icracılar, müziğin icrasının gerçekleştiği kurumlar ve himaye merkezleri kadar dönemin siyasî elitleri ve kültür politikalarını yönlendirenler de eşlik ediyor. Osmanlı İmparatorluğu’ndan Cumhuriyet’e ve modern Ortadoğu’ya uzanan gelişmelerin müzik üzerindeki çarpıcı sonuçlarının incelendiği kitapta müzik ve toplum arasındaki karmaşık ilişkiler ağı analiz ediliyor. Böylece okurlara coğrafyalar ve kültürler arasında müzik-toplum ilişkisinin farklı ve çoğu zaman göz ardı edilen yönleri üzerine düşünme olanağı sağlıyor.
BİRİNCİ KISIM Geçmiş Zamanlar, Sesler ve Portreler
1 Teori ve Gündelik Yaşamın Pratiği Arasında Erken İslâm Toplumunda Müzik
2 Selçuklu Anadolu’sunda Kültürel Yaşam ve Müziğin Rolü
3 Mevlevîlikte Aşkın Estetik Tezahürü Semâ ve Müzik
4 Osmanlı Toplumunda Müziğin Sosyokültürel Dinamikleri
5 17. Yüzyılda Osmanlı Tasavvuf Ritüelinde Semâ, Devran ve Müziğin Püritenizmle İmtihanı
6 17. Yüzyıl Osmanlı Kültüründe Bir Umman: Mustafa Itrî
7 Seyyah-ı Âlem Evliya Çelebi’nin Batı Müziği İzlenimleri
8 Osmanlı Müzik Kültürünün Aktarımında Ali Ufki Bey’in Katkısı
9 Bir 18. Yüzyıl Entelektüelinin Portresi: Dimitri Kantemir
10 Osmanlı 18. Yüzyılında Müziğin Kamusal Temsili
İKINCI KISIM Değişimin Dinamizmi ve Müzikal Yansımaları
11 19. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nda Kültürel Dönüşümlerin Müziğe Yansımalar
12 Osmanlı İmparatorluğu’nun Son Yüzyılında Batılılaşmanın ve Değişimin Sembolik Öğesi Müzik
13 Franz Liszt Dersaadet’te (1847)
14 “Saye-i lutfunda âlem eylesin zevk-u safa”: Son Dönem Osmanlı Kültür Yaşamı İçinde Opera
15 Opera Tutkunu Bir Halife-Sultan: II. Abdülhamid
16 Şark’ın “Oryantalleştirilişi”nde Müziğin Araçsallığı
17 19. Yüzyılda İmparatorluk, Kolonyalizm ve Opera: Verdi’nin Aida’sında Antik Mısır’ın Sunum
18 Bernard Lewis’in Düşündürdükleri: Oryantalizmin, Çok Seslilik ve Demokrasi Kurgusu
19 Geçiş Yüzyılında İstanbul’da Toplumsal Değişimin Müzikal İzdüşümü
20 Erken Cumhuriyet Döneminde Ulusal Kimliğin Opera Sahnesinde Kurgusu: Özsoy
ÜÇÜNCÜ KISIM Doğu’dan Batı’ya Müziğin Serencamı
21 Mısır Kimliğinin Kültürel Sembolü Ümmü Gülsüm’ün Müzikal Mirası
22 Lübnan’da Ulusu Müzikle Tasvir Etmek: Feyruz ve Rahbani Kardeşler
23 Şerif Muhiddin Targan’a Saygı Duruşu: Bir Virtüozun Penceresinden Müziğin Son Yüzyılına Bakış
24 Necdet Yaşar: Müzikle Varolmanın İfadesi
25 Dünya Operasının La Diva Turcası: Leyla Gencer
26 Bir Müzikal Fenomen Olarak Maria Callas İmajı
Kaynakça
Dizin
Namık Sinan Turan
İstanbul’da 1972 yılında doğdu. İstanbul Üniversitesi, İktisat Fakültesi Uluslararası İlişkiler Bölümü’nü bitirdi. Yüksek lisans çalışmasını aynı bölümün Siyasi Tarih Anabilim Dalı’nda 1998’de tamamladı. Hilafet Kurumunda Yapısal Değişim ve Osmanlı Hilafeti başlıklı tezle 2003 yılında doktor oldu. Çalışmaları daha çok geç Osmanlı dönemi ve II. Meşrutiyet döneminin toplumsal ve siyasal tarihi üzerine yoğunlaşan Turan 2009 yılında doçent unvanını aldı. Halen İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölümü’nde Siyaset Bilimi Anabilim Dalı’nda görev yapan Turan’ın, Hilafetin Tarihsel Gelişimi ve Kaldırılması adlı bir kitabı, Osmanlı diplomasi tarihine dair çeşitli derlemeler içinde yer alan çalışmaları, modernleşmenin Osmanlı toplum yapısındaki göstergeleri ve Osmanlı siyasal yapısı üzerine yerli ve uluslararası dergilerde yayımlanmış makaleleri bulunmaktadır. Namık Sinan Turan, son dönemde 19. yüzyılda merkezileşme ve resmi ikonografinin üretimi konuları üzerine yoğunlaşmıştır. İstanbul Üniversitesi’nin yanında İstanbul Teknik Üniversitesi ve İstanbul Bilgi Üniversitesi’nde de konuk öğretim üyesi olarak dersler vermiştir.
