Türk Olmak – Erken Cumhuriyet Dönemi’nde Milliyetçi Reformlar ve Kültürel Tartışmalar, 1923-1945
Cumhuriyet Türkiyesi’nin ilk yıllarını ele alan tarihî ve siyasi çalışmalar genellikle cumhuriyetçi çağdaşlaşma projesinin seçkinci ve devletçi yanlarının altını çizer. Oysaki Erken Cumhuriyet Dönemi’ndeki Türkiye toplumunu ve kültürünü daha iyi anlamak için reform sürecinin toplumsal yanlarının araştırılıp incelenmesi elzemdir.
Atatürk inkılâpları ya da Kemalist reformlar olarak da bilinen Erken Cumhuriyet Dönemi reformları, çeşitli toplulukların yıllarca süren savaş ve yıkım esnasında yaşadıklarıyla hesaplaşmalarını da içeren daha geniş bir sosyal sürecin parçası oldu. Sıradan insanların Kemalist reform sürecine ilişkin tecrübeleri nasıldı? Vatandaşlar devlet eliyle gelen değişiklikleri nasıl karşıladılar ve bunlara tepkileri ne oldu? Bu süreç, bir uçta edilgen bir kabul edişten diğer uçta tümden redde kadar uzanan bir silsile boyunca çok çeşitli karşılıklar içeriyordu.
Cumhuriyet’in kurulduğu 1923 yılından Demokrat Parti’nin kurulmasıyla çok partili siyasetin başladığı 1945’e kadar uzanan dönemin ele alındığı bu çalışmada, Kemalist reformların anlamının kişiler, topluluklar ve devlet arasında nasıl müzakere edildiği incelenmektedir. Erken Cumhuriyet Dönemi’nde yapılan reformlar çerçevesinde Türkiye’de devlet-toplum ilişkileri ve bu sürecin daha iyi anlaşılması amacıyla devletin modern bir “Türk” ulusu yaratmaya yönelik girişimlerine dair farklı alanlardaki yenilikler ele alınmaktadır.
Modern Türkiye’nin tarihini anlamak isteyen herkesin zevkle okuyacağı bir kitap. Feroz Ahmad, Yeditepe Üniversitesi
Elinizdeki kitap mevcut araştırmaların kapsamını genişleterek konuyu tüm karmaşıklığı ve ayrıntısıyla ele almakta, daha da önemlisi analizin odak noktasını devletten topluma kaydırarak; köklü reformların, sosyal mühendisliğin ve ulusal kimlik inşasının yaşandığı bu kritik döneme ışık tutmaktadır. Sibel Bozdoğan, Boston Üniversitesi
Çok kapsamlı bir araştırmanın ürünü olan bu kitap, Erken Cumhuriyet Dönemi’nin sosyal tarihine büyük katkı sağlamaktadır. Can Nacar, Koç Üniversitesi
Cumhuriyet Dönemi tarihçilerinin uzun yıllar temel kaynak olarak kullanacağı bir eser. James Ryan, New York Üniversitesi
Fotoğraf ve Resimler Listesi
Türkçe Basıma Önsöz
Teşekkür
Giriş
1 Vatandaş için Makbul Giyim
Osmanlı’da Durum
1925 Şapka Kanunu ve Toplumsal Sonuçları
Diyanet İşleri Başkanlığı
Şapka Vaazları ve Kamuoyu
Konyalı Muallim Hüseyin Refik
Basın
Okullar ve Eğitim Sistemi
Kıyafet Değişikliğinde Vasıta Olarak Sivil Vatandaşlar
Sınırların Yeniden Belirlenmesinde Şapka ve Türk Kimliği
Resmi Arabulucular: Valiler, Kaymakamlar, Polis Memurları
Sonuç
2 Yeni Türk Ulusunun İnşasında Kadınlar, Siyaset ve Kıyafet
Osmanlı’da Durum
Her Türk Kadınına Çağdaş Kıyafet
Kadınların Kıyafetlerini Düzenleme Çabalarında 1922 Sonrasındaki İlk Girişimler
Peçe ve Çarşaf için Kanun Gerekli midir?
1935 CHP Kurultayı’nda Peçe-Çarşaf Tartışması
1930’larda Modern Giyime İlişkin Yerel Düzeyde Alınan Kararlar ve Yürütülen Kampanyalar
1930’lu Yıllarda Kıyafet ve Yöresel Çağdaşlık Etnografileri
Yerel Kararnamelere Kadınların ve Erkeklerin Tepkileri
Direniş Olarak Dilekçe: Ödemişli İsmail Efe ve Buldanlı Dokumacı Şevki
Sonuç
3 Dil Meselesi
Harf İnkılâbı: Kısa Bir Tarihçe
“Ulusu Cehaletten Kurtarmak”
Yeni Harflerin Öğretilmesi ve Öğrenilmesi
Millet Mektepleri: Ulusun Okulları
Gazeteler
“Ordu Bir Halk Mektebidir”
Yeni Alfabenin Kullanımı - Eski Alfabenin İstikrarı
Sonuç
4 Millî Bayram Kutlamaları
Ne Kutlanmalı/Kutlamaya Değer Olan Nedir? Cumhuriyet Dönemi’nde Bayramların Kapsamı
23 Nisan’ı Kutlamak
Ortak Ulusal Belleğin İnşası: Toplumsal Hafıza için Şiir Okumak
Okullarda ve Ders Kitaplarında Millî Bayramlar
Kapsayıcı Bir Ulus Metaforu Olarak Millî Bayramlar
Millî Bayramları Kutlayan Ücra Kasabalar ve Yoksun Vatandaşlar
Cumhuriyet Baloları
Kadınlar
Ertuğrul Gazi’nin Anılması, Türk Ulusunun Yeniden Tahayyülü
Sonuç
Kaynakça
Dizin
Hale Yılmaz
Güney Illinois Üniversitesi Tarih Bölümü’nde öğretim üyesi. Lisans eğitimini Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Uluslararası İlişkiler bölümünde, yüksek lisans ve doktora eğitimini ise Amerika Birleşik Devletleri’nde Utah Üniversitesi’nde Siyaset Bilimi ve Tarih alanlarında tamamladı. İngilizce aslı Becoming Turkish: Nationalist Reforms and Cultural Negotiations in Early Republican Turkey, 1923-1945 başlıklı olan ve pek çok üniversitede Türkiye tarihi derslerinde kaynak eser olarak okutulan kitabı Syracuse Üniversitesi Yayınları tarafından 2013’te yayımlandı. Çeşitli uluslararası dergilerde Türkiye’nin sosyal ve kültürel tarihine ilişkin makaleleri yayınlanan Dr. Yılmaz’ın; Türkiye ve Ortadoğu’da ulusçuluk, çağdaşlaşma, toplumsal muhalefet, dil politikaları, azınlıklar, kadın tarihi ve cinsiyet politikaları ilgi alanları arasındadır. Hâlen Türkiye’de panayır kültürünün son yıllarda yaşadığı dönüşüm ve Menemen Olayı’nın toplumsal hafızadaki yeri üzerine araştırmalarını sürdürmektedir.