Türkiye Üniversite Tarihi 2: Cumhuriyet Döneminde Osmanlı Darülfünun’u (1922-1933)

 

ÜÇÜNCÜ KISIM İstanbul Darülfünunu (1922-1933)

BÖLÜM 3.1 Darülfünun’un Yeniden Yapılanması
Giriş
Yeni Darülfünun Talimatnamesi
Yönetim Yapısı
Heyet-i İlmiye [Öğretim Üyeleri]
Kürsü ve Dersler
Eğitim ve Öğretim
Asistanlar
Tıp Fakülesi’nde Asistanlık
Tıp Fakültesi’nin “Müdavim-i Dahilî”leri
Fen Fakültesi’nde Asistanlık
Asistan Kadroları
Talimatnamede Yapılan Değişiklikler
Kayıt ve Kabul
Darülfünun-u Şâhâne (1900)
İstanbul Darülfünunu (1913)
Darülfünun-u Osmanî (1919)
İstanbul Darülfünunu (1924)
Meslek Gazetesi ve Eleştirileri
Darülfünun’un Verimi
Yüksek Muallim Mektebi
Telif ve Tercüme İşleri
Darülfünun Eminleri
Fakülte Reisleri
Darülfünun’un Yerleşimi
Zeynep Hanım Konağı
Harbiye Nezâreti Binası
Eczacı ve Dişçi Mektepleri
Darülfünun’un Yerleşimi (Nisan 1925)

BÖLÜM 3.2 Darülfünun Hakkında Öneri ve Eleştiriler
Müderris Dr. Âkil Muhtar [Özden]’in Önerileri
Âkil Muhtar Özden
Darülfünunumuz Hakkında Bazı Mülâhazât
Dr. İhsan Şükrü [Aksel] Bey’in Cevabı
Darülfünun’un 1341 [1925] Mali Yılı Bütçe Tartışmaları
TBMM’nde Bütçe Görüşmeleri
Mustafa Namık [Orkun] Bey’in Eleştirileri
İsmail Hakkı Bey’in Darülfünun Hakkındaki Görüşleri
Tamgün Çalışma
Tasfiye Girişimleri
Hüsnü Hâmid [Sayman] Bey’in Cevapları
Atatürk ve Darülfünun
Fahrî Müderrislik Verilmesi
Darülfünun’dan Hilâfetin Kaldırılmasına Destek
Büyük Gazi’ye Armağan Kitap
Atatürk’ün Darülfünun’u Ziyaretleri

BÖLÜM 3.3 Öğrenci Olayları ve Disiplin
Öğrenci Olayları
Tramvay Olayı
Vagon-Li Olayı
Hukuk ve Tıp Öğrencileri Arasında Kavga
Macar Öğrencilerin Ziyareti
Öğrencilerin “Tenvir Heyetleri”
İstanbul Darülfünunu Birliği
İnzibat ve Devam Talimatnamesi
Disiplin İşleri
Talebe Cemiyetleri
Devam ve Denetimi

BÖLÜM 3.4 Darülfünun’da Fransız Müderrisler
Mütareke Dönemi (1918-1922)
Cumhuriyet Dönemi (1923-1933)
Fransız Öğretim Elemanları
Yabancılara Ödenen Ücretler
Darülfünun’a Gelen Fransız Hocalar
Tıp Fakültesi
Edebiyat Fakültesi
Fen Fakültesi
İlâhiyat Fakültesi

BÖLÜM 3.5 Fakültelerin Gelişimi
Tıp Fakültesi
Tıp Fakültesi’nin İstanbul’a Taşınması Meselesi
Meslek Gazetesi ve Tıp Fakültesi
Türkiye Antropoloji Merkezi
Tıp Fakültesi Kanser Enstitüsü
Eczacı ve Dişçi Mektepleri
Kabile (Ebe) Öğretimi
Yabancı Öğretim Elemanları
Eğitim ve Öğretim
Tıp Fakültesi Mecmuası
Bir Yabancının Değerlendirmeleri
Eskileri Anma
Dr. Rasim Ali Bey’in İhracı
Hukuk Fakültesi
Eğitim ve Öğretim
Devamsızlıktan Kaydı Silinenlerin Affı
Türk Hukuk Tarihi Dersi
Kız Öğrenciler
Yabancı Profesörler
Fen Fakültesi
İsmet Paşa’ya Fahrî Müderrislik Verilmesi
Fakülte Meclisi Mesai Talimatnamesi
Enstitüler
Baltalimanı Hayvanat İstasyonu
Darülfünun Fen Fakültesi Mecmuası
Yabancı Profesörler
Eğitim ve Öğretim
Laboratuvarlar ve Müzeler
Fen Fakültesi’nden Mühendislik Fakültesi’ne
Mühendislik Öğretiminin Başlaması
Elektromekanik Mühendisliği Öğretimi
Eğitim ve Öğretim
Giriş Koşulları (Duhul Şeraiti)
Ders Programları
Sınavlar ve Sınıf Geçme
Enstitüde Ders Veren Hocalar
Kimyagerlik ve Kimyager Mühendislik Öğretimi
Zehirli Gazlar Enstitüsü
Türkiye Jeoloji Müessesesi
Darülfünun Hocalarının Demiryolu İnşaatında Görevlendirilmesi
Bilimsel Bir Tartışma
İlhami [Civaoğlu] Bey’in Doktora Macerası
Başarılı Öğrencilere Ödül
Edebiyat Fakültesi
Türkiyat Enstitüsü
Darülmesailer [Enstitüler]
Eğitim ve Öğretim
İnkılâp Müzesi
Edebiyat Fakültesi Mecmuası
Karmaşık Bir İntihâl Olayı
Diploma Töreni
Akademi Meselesi
Cemil Bey’in Görevine Son Verilmesi
Felsefe Cemiyeti
Halil Ethem Bey’e Fahrî Müderrislik Verilmesi
Edebiyat Fakültesi’nden İki Müderris
Tartışmalı Bir Coğrafya Muallimliği Sınavı
İlâhiyat Fakültesi
Fakültenin Kuruluşu
Fakültenin Açılışı
Eğitim ve Öğretim
Doktora Programları
Giriş
Hukuk Fakültesi
Edebiyat Fakültesi

BÖLÜM 3.6 Darülfünun Kütüphaneleri
Fakülte Kütüphaneleri
Tıp Fakültesi Kütüphanesi
Edebiyat Fakültesi Kütüphaneleri
Hukuk Fakültesi Kütüphaneleri
Fen Fakültesi Enstitü Kütüphaneleri
Darülfünun Umûmî Kütüphanesi
Darülfünun Kütüphanesi’nin Çalışma Kuralları
Darülfünun Kütüphanesi’nden Yararlanma
Malche’in Kütüphaneler Konusundaki Değerlendirmeleri
Talebe Rehberleri

BÖLÜM 3.7 Darülfünun’un Malî Yapısı ve Bütçeleri (1924-1932)
Giriş
Darülfünun’a Tüzel Kişilik Verilmesi
1925 Malî Yılı Bütçesi
1926 Malî Yılı Bütçesi
1927 Malî Yılı Bütçesi
1928 Malî Yılı Bütçesi
1929 Malî Yılı Bütçesi
1930 Malî Yılı Bütçesi
1931 Malî Yılı Bütçesi
1932 Malî Yılı Bütçesi
Kesin Hesap (Hesabı Kat’i)
Öğretim Elemanlarının Kadroları ve Maaşları

KISIM 3 Ekler
EK 3.1 İstanbul Darülfünunu Hakkındaki Kararnameler (1924-1933)
EK 3.2 İstanbul Darülfünunu İçin Tanzim Olunan Talimatnamenin Tasdik ve Kabulüne Dair Kararname
EK 3.3 Darülfünun Müderris Muavinlerinin Suret-i İntihab ve Tayinleri Hakkındaki Talimatnamenin Mer’iyete Vaz’ı Hakkında Kararname
EK 3.4 Asistanların Suret-i İntihab ve Tayinlerile Vazifelerinde Ne Vechile Tefeyyüz ve Terakki Edeceklerine Dair Maarif-i Umûmiye Nezâret-i Celilesi’nce Musaddak Talimatnamedir
EK 3.5 Asistanların Suret-i İntihab ve Tayinleri Hakkındaki Talimatnamenin İkinci Maddesi Mucibince Birinci Sınıf Asistan Olmak İçin Vücuda Getirilmesi Elzem Olan Eser-i Tahrirî Hakkında Tıp Fakültesi Meclis-i Müderrisîni Tarafından 23 Teşrin-i Evvel [Ekim] Sene [1]337 [1921] Tarihinde İttihaz Olunan Karardır
EK 3.6 Darülfünun Tıb Fakültesi’ne Aid “Müdavim-i Dahilî” Talimatnamesinin Mer’iyete Vaz’ı Hakkında Kararname
EK 3.7 Fen Fakültesi Asistanlar Talimatnamesi
EK 3.8 Bakalorya Nizamnamesi Tatbik Edilinceye Kadar Darülfünun Fakültelerinden Mezuniyet Rüusu Alacak Talebenin, Ecnebi Lisanlarının Birinden İmtihan Geçirmesi Hakkında Maddei Müzeyyele
EK 3.9 Darülfünun Talimatnamesi’nin Yedinci Maddesindeki Dersler Meyanına Bazı Derslerin İlâvesi Hakkında Kararname
EK 3.10 Darülfünun Talimatnamesi’ne Zeyl
EK 3.11 Darülfünun Talimatnamesi’nin 16 ıncı Maddesinin Tadili
EK 3.12 Darülfünun Talimatnamesi’nin Yedinci Maddesine Zeyil ve Sekizinci Maddesinin Tadiline Dair Kararname
EK 3.13 Darülfünun Talimatnamesi’nin Birinci [Yedinci] Maddesine “Şimi Fizik ve Elektroşimi” Dersinin İlâvesi Hakkında Kararname
EK 3.14 Darülfünun Talimatname-i Esasisinin Dördüncü Maddesinde Yazılı Olan “Cerrahî-i Etfal ve Ortopedi” Kürsüsü Unvanının “Ameliyat-ı Cerrahiye ve Cerrahî Teknik” Suretine Tahvili Hakkında Kararname
EK 3.15 Darülfünun Talimatnamesi’nin Beşinci Maddesinde Münderic “Usûl-i Fıkıh” Dersinin İlgasile Yerine “Tarih-i Hukuk” Dersinin İkamesi Hakkında Kararname
EK 3.16 Darülfünun Talimatnamesi’nin Altıncı Maddesinde Münderic Edebiyat Fakültesi Dersleri Meyanına “Türkiye İnkılâbı Tarihi” Dersinin de İlâvesi Hakkında Kararname
EK 3.17 Darülfünun Talimatnamesi’nin “14”üncü Maddesinin Tadili Hakkında Kararname
EK 3.18 Darülfünun Talimatnamesi’nin 7. Maddesine Yapılan Ek
EK 3.19 Darülfünun Talimatnamesi’nin 40. Maddesinde Yapılan Değişiklik
EK 3.20 Darülfünun Giriş Sınavına İlişkin Olarak Darülfünun Divanı Tarafından 14 Temmuz 1337 [1921]’de Kabul Edilen Esaslar
EK 3.21 Darülfünun Emininin Feyziye Mektebi Hakkındaki Yazısı
EK 3.22 Bir Öğrencinin Giriş Sınavına Alınması
EK 3.23 Tıp Fakültesi Reisi Dr. Neflet Ömer [İrdelp] Bey’in Darülfünun Emini Olarak Atanmasına İlişkin 13 Ekim 1927 Tarih ve 506 Sayılı Üçlü Kararname
EK 3.24 Darülfünun Eminliğine Muammer Raflit [Seviğ] Bey’in Atanmasına İlişkin 25 Ekim 1930 Tarih ve 5806 Sayılı Üçlü Kararname
EK 3.25 Edebiyat Fakültesi Reisliği’ne Köprülüzâde Mehmed Fuad Bey’in Atanmasına İlişkin 4 Haziran 1925 Tarih ve 6/2758 Sayılı Üçlü Kararname
EK 3.26 Edebiyat Fakültesi Reisliği’ne Ali Muzaffer [Göker] Bey’in Atanmasına İlişkin 27 Ağustos 1931 Tarih ve 7650 Sayılı Üçlü Kararname
EK 3.27 Hukuk Fakültesi Reisliği’ne Tahir [Taner] Bey’in Atanmasına İlişkin 27 Haziran 1927 Tarih ve 131 Sayılı Üçlü Kararname
EK 3.28 Hukuk Fakültesi Reisliği’ne Tahir [Taner] Bey’in Atanmasına İlişkin 4 Temmuz 1930 Tarih ve 5219 Sayılı Üçlü Kararname
EK 3.29 Fen Fakültesi Reisliği’ne Hüsnü Hâmid [Sayman] Bey’in Atanmasına İlişkin 9 A¤ustos 1927 Tarih ve 253 Sayılı Üçlü Kararname
EK 3.30 Fen Fakültesi Reisliği’ne Mustafa Hakkı [Nalçacı] Bey’in Atanmasına İlişkin 11 Ekim 1930 Tarih ve 5741 Sayılı Üçlü Kararname
EK 3.31 Tıp Fakültesi Reisliği’ne Neşet Ömer [İrdelp] Bey’in Atanmasına İlişkin 4 Haziran 1925 Tarih ve 6/2788 Sayılı Üçlü Kararname
EK 3.32 Maarif Vekâleti’nin Süreyya Ali [Kayacan] Bey’in Tıp Fakültesi Reisliği’ne Atanmasına İlişkin Üçlü Kararnameyi Sunuş Yazısı
EK 3.33 Tıp Fakültesi Reisliği’ne Süreyya Ali [Karacan] Bey’in Atanmasına İlişkin 14 Ocak 1928 Tarih ve
1166 Sayılı Üçlü Kararname
EK 3.34 Tıp Fakültesi Reisliği’ne Tevfik Recep [Örensoy] Bey’in Atanmasına İlişkin 22 Şubat 1931 Tarih ve 7111 Sayılı Üçlü Kararname
EK 3.35 İlâhiyat Fakültesi Reisliği’ne Şemseddin [Günaltay] Bey’in Atanmasına İlişkin 6 Nisan 1925 Tarih ve 6/1719 Sayılı Üçlü Kararname
EK 3.36 Büyük Gazi’ye Darülfünun’dan Küçük Bir Armağan Kitabından İki Yazı
EK 3.37 Hukuk ve Tıp Fakülteleri Öğrencileri Arasında Çıkan Kavga
EK 3.38 Darülfünun Tıp ve Hukuk Fakülteleri Öğrencileri Arasında Bir Aşk Meselesi Nedeniyle Çıkan Büyük Kavga Üzerine Ergani Mebusu Kâzım Vehbi Bey’in Verdiği Soru Önergesi
EK 3.39 Macar Öğrencilerin Misafir Edilmesi İçin 3.000 Lira Ödenek Verilmesine İlişkin 17 Aralık 1924 Tarih ve
1260 Sayılı İcra Vekilleri Heyeti Kararı
EK 3.40 Macar Üniversite Öğrencilerinin Darülmuallimât’ı Ziyaretlerinde Kız Öğrencilerin Bunlarla Dans Etmeleri Konusunda Trabzon Mebusu Ahmed Muhtar Bey’in 29 Ocak 1925 Tarihli Soru Önergesi
EK 3.41 Macar Ö¤rencilerin Ziyareti Sırasında Meydana Gelen Olaylar Nedeniyle İstanbul Darülfünunu’nun Yönetimi Hakkında Hükûmetin Tutumunun Ne Olacağı Konusunda Denizli Mebusu Dr. Kâzım Bey’in Soru Önergesi
EK 3.42 Macar Öğrencilerin Ziyareti Sırasında Meydana Gelen Olaylar Nedeniyle İstanbul Darülfünunu’nun Kötü Bir Durum Aldığı Konusunda Eskişehir Mebusu Emin Bey ile Aksaray Mebusu Vehbi Bey’in 28 Ocak 1925 Tarihli Ortak Soru Önergesi
EK 3.43 İstanbul Darülfünunu Birliği Nizamnamesi (1339 [1924])
EK 3.44 “Darülfünun İnzibat ve Devam Talimatnamesi”nin Mevki’-i Mer’iyete Vaz’ı Hakkında Kararname
EK 3.45 Tıp Fakültesinin Haydarpaşa’da Kalması Hakkında Heyeti Umumiye Kararı[1]
EK 3.46 Muallim Rasim Ali Bey’in Maarif Vekâleti Emrine Alınmasına İlişkin 27 Ekim 1932 Tarih ve 9152 Sayılı Üçlü Kararname
EK 3.47 Muallim Rasim Ali Bey’in İhracı Hakkında 5 Ocak 1933 Tarih ve 9290 Sayılı Üçlü Kararname
EK 3.48 Hukuk Medresesi’nin İmtihanları Hakkında Mülga Maarif Nezâreti’nin 21 Mayıs Sene 332 [3 Haziran 1916] Tarihli ve 151/111163 Numerolu Tezkiresile Tebliğ Edilen Muvakkat Talimatnamedir
EK 3.49 Hukuk Fakültesi’nde Mukayyed ‹ken Terk-i Tahsil Edenlerin Tecdid-i Kayıdlarına Dair Talimatname
EK 3.50 [Fen Fakültesi] Fakülte Meclisi Mesai Talimatnamesi
EK 3.51 Fen Fakültesi Enstitüler Talimatnamesi
EK 3.52 Fen Fakültesi Reisi Hüsnü Hâmid [Sayman] Bey’in Fen Fakültesi Mecmuası Hakkındaki Yazısı
EK 3.53 [Fen Fakültesi] Fakülte Mecmuasının Suret-i Neşrine Dair Talimatname
EK 3.54 Fen Fakültesi Reisi Hüsnü Hâmid [Sayman] Bey’in Mühendislik Dalları Açılmasına İlişkin Yazısı
EK 3.55 Demiryolu İnşaatında Darülfünun Fen Fakültesi’ndeki Jeolog Öğretim Üyelerinin Görevlendirilmesi Hakkındaki Yazışmalar
EK 3.56 İlhami [Civaoğlu] Bey Hakkında Maarif Vekâleti’nden Fen Fakültesi Reisi Hüsnü Hâmid [Sayman] Bey’e Yazılan 21 Temmuz 1926 Tarihli Yazı
EK 3.57 İstanbul Darülfünunu Edebiyat Fakültesine Mülhak “Türkiyat Enstitüsü” Talimatnamesi
EK 3.58 İstanbul Arkeoloji Müzesi Eski Müdürü Halil Ethem [Eldem] Bey’e Fahrî Müderrislik Verilmesine İlişkin 19 Mayıs 1931 Tarih ve 7378 Sayılı Üçlü Kararname
EK 3.59 Tevhidi Tedrisat Kanunu [1]
EK 3.60 Hukuk Fakültesi Doktora Talimatnamesi
EK 3.61 Edebiyat Fakültesi Kütüphaneleri
EK 3.62 Hukuk Fakültesi Kütüphaneleri
EK 3.63 [Fen Fakültesi] Enstitü Kütüphaneleri Talimatnamesi
EK 3.64 Yıldız Sarayı Kütüphanesi’nin Darülfünun’a Devrine İlişkin 1 Haziran 1924 Tarih ve 565 Sayılı Kararname
EK 3.65 Darülfünun ile İlgili Bütçe ve Kesin Hesap Kanunları
EK 3.66 1336 [1920] Muvazenei Umumiye Kanununda Darülfünun Bütçesi
EK 3.67 İstanbul Darülfünununun Şahsiyeti Hükmiyesi Hakkında Kanun [1]
EK 3.68 Darülfünun Emini’nin Bütçe Tekliflerinin Kurala Uygun Olarak Yapılması Konusundaki Yazısı
EK 3.69 Konya Hukuk Mektebi Eski Müdürü Refik Bey’in Maaşı Hakkında TBMM Kararı
EK 3.70 Tekaüd Maaş ile Muallim ve Müderrislik, Doktor, Eczac›, Baytar, Mühendis ve Kondüktörlük Maaşlarının Bir Zat Uhdesinde İctima Edebileceğine Dair Kanun
EK 3.71 1927 Yılı Bütçe Kanununa Ekli [C] Cetveline Göre Darülfünun ve Fakültelerin Kadroları ve Maaşlar
EK 3.72 Müderris Merhum Doktor Vasfi Bey’in Refikasiyle Mahdumlarına Hidematı Vataniye Tertibinden Maaş Tahsisi Hakkında Kanun
EK 3.73 Hukuk Müderrisi ve Meclisi Müderrisin Reisi Ahmet Salâhattin Bey Merhumun Refikasiyle Mahdumuna Hidematı Vataniye Tertibinden Maaş Tahsisi Hakkında Kanun
EK 3.74 Darülfünun İçin İthal Edilen Malzemenin Kambiyo Kararından Muaf Olmasına Dair Kararname
EK 3.75 “Darülfünunun 1931 Malî Bütçesinin Esbaıı Mucibe Lâyihası”na Ekli “H-Cetveli”
EK 3.76 İstanbul Darülfünunu’nun 1931 Mali Senesi Bütçe Kanunu
EK 3.77 Fen Fakültesi Elektromekanik Enstitüsü İçin İthal Edilecek Malzemenin Kambiyo Kararından Muaf Olmasına Dair Kararname
EK 3.78 Darülfünun ve Mekâtibi Âliye Muallim ve Müderrislerinin Terfi ve Terfihlerine Dair Maarif Vekâletince İhzar Olunan Lâyiha-yı Kanuniye [1923]
Kaynakça
Dizin

Türkiye Gazeteciler Cemiyeti 2010 Sedat Simavi Ödülleri'nde Türkiye Üniversite Tarihi ( 5 cilt) adlı çalışması nedeniyle Prof. Dr. Emre Dölen de seçici kurul tarafından övgüye değer bulundu.

http://www.haberdar.com.tr/m/medya/sedat-simavi-odulleri-sahiplerini-buldu-h946.html

_

Emre Dölen

1945’de İstanbul’da doğdu. Orta öğrenimini Pendik Lisesi’nde tamamladıktan sonra 1962’de İ.Ü. Fen Fakültesi Kimya Mühendisliği Bölümü’ne girdi ve Kimya Y. Mühendisi olarak mezun oldu. 1969’da İ.Ü. Kimya Fakültesi Anorganik Kimya Kürsüsü’ne asistan olarak girdi, 1972’de doktorasını verdi ve 1979’da doçent oldu. Asistanlığı sırasında asistan temsilcisi olarak iki dönem Fakülte Yönetim Kurulu üyeliği yaptı. 1979’da İstanbul İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi’ne bağlı Nişantaşı Eczacılık Yüksek Okulu’na (günümüzdeki Marmara Üniversitesi Eczacılık Fakültesi) Analitik Kimya öğretim üyesi olarak geçti ve 1980 – 1981 döneminde bu okulun yöneticiliğini yaptı. Bu okulun dönüştüğü Marmara Üniversitesi Eczacılık Fakültesi’nde 1988’de Analitik Kimya profesörü oldu ve bu görevinden 14 Haziran 2012’de yaş sınırlaması nedeniyle emekli oldu. 1999 – 2002 döneminde Eczacılık Fakültesi Dekanlığı ve 1999 – 2001 döneminde Rektör Yardımcılığı görevlerinde bulundu. Bilim ve kimya tarihine öğrenciliğinden itibaren ilgi duymaya başladı ve 1980’li yılların sonlarında esas olarak bu alana yöneldi. 19. yüzyılda modern bilimin ve kimyanın Türkiye’ye girişi ile eğitim tarihi üzerinde yoğunlaştı. Uzun yıllar İ. Ü. Edebiyat Fakültesi Bilim Tarihi Bölümü’nde ve İstanbul Teknik Üniversitesi’nde çeşitli bilim ve teknoloji tarihi dersleri verdi. Kimya ve analitik kimya alanındaki çok sayıdaki ders kitabı ve bilimsel araştırma makalesinin yanında yoğunlaştığı bilim ve eğitim tarihi alanında yurtiçinde ve yurt dışında yayınlanmış çok sayıda araştırması ve kitabı bulunmaktadır.

---