Beş cilt halinde sunduğumuz Türkiye Üniversite Tarihi adlı eserinde Emre Dölen, bütünüyle birinci elden belge ve bilgilere dayanarak  üniversite tarihimizi yeniden yazıp yorumladı.  Birinci ciltte Darülfünün kurma girişimleri ve Osmanlı döneminde Darülfünün, ikinci ciltte Cumhuriyet döneminde Darülfünun, üçüncü ciltte Darülfünun’un ilgası ve yapılan tasfiye, dördüncü ciltte 1933-1946 döneminde İstanbul Üniversitesi ve beşinci ciltte de 1946-1981 yıllarını kapsayan özerk üniversite dönemi ele alınıyor.

DÖRDÜNCÜ KISIM Darülfünun’dan Üniversite’ye

BÖLÜM 4.1 Darülfünun Üzerine Basındaki Tartışmalar
Basındaki Tartışmalara Genel Bakış
Darülfünun Hakkında Basındaki Eleştiriler
Kadrocuların Eleştirileri
Darülfünun’u Başarıl Bularak Savunanlar
Darülfünun Konusunda Görüş Değiştirenler
Darülfünun’dan Beklenenler
Darülfünun Nasıl Olmalı?
En Güzel Bacaklı Kadın Yarışması
Tartışmalarda Öne Çıkan Konular

BÖLÜM 4.2 Darülfünun’un İlgasına Doğru
Maarif Vekilleri ve Darülfünun
Tasfiyeden Yana Olan Maarif Vekilleri
Mustafa Necati Bey
Cemal Hüsnü [Taray] Bey
1930’ların Başlarındaki Olaylar
1930 Darülfünun Emini Seçimi
Islahât Projesi
Serbest Cumhuriyet Fırkası ve Darülfünun
Siyasi Partilerin Darülfünun’a Bakışı
Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası
Lâyik Cumhuriyetçi İşçi ve Çiftçi Fırkası
Cumhuriyet Halk Fırkası
Fırka [Parti] Mektebi
Birinci Türk Tarih Kongresi ve Darülfünun
Türk Tarih Tezi’nin Oluşumu
Birinci Türk Tarih Kongresi
Kongredeki Tartışmalar
Darülfünun’a Yöneltilen Elefşiriler

BÖLÜM 4.3 Albert Malche’ın Darülfünun Hakkındaki Raporu ve Kanun Tasarısı
Albert Malche’ın Gelişi
Darülfünun’un 1931 Yılı Bütçesi
Prof. Albert Malche’ın Gelişi
Darülfünun’un 1932 Yılı Bütçesinin Görüflülmesi
İstanbul Üniversitesi Hakkında Rapor
I. Anketin Mahiyeti
II. İstanbul Darülfünunu Hali Hazırının Tetkik ve Tahlili
III. İcrası İcap Eden Islahât
Emanet ve Kâtib-i Umumîlik
Darülfünun Muhtariyeti [Özerkliği]
Islahâtın Umumî Levhası
Netice
Albert Malche’ın Kanun Tasarısı
Teşkilât Kanunu Projesi
Darülfünun’un Amacı, Bütçesi ve Örgütlenmesi
Öğretim Elemanları
Darülfünunun İdarî Teşkilâtı
Eğitim ve Öğretim
Genel Değerlendirme
Atina Üniversitesi Reformu
Yunanistan’da Üniversite Reformu Girişimleri
Carathéodory’nin Raporu
Malche ve Carathéodory Raporlarının Karşılaştırılması

BÖLÜM 4.4 Darülfünun’un İlgası ve Tıp Fakültesi’nin Taşınması
Dr. Reşit Galip Bey’in Maarif Vekilliği
Dr. Reşit Galip Bey’in Maarif Vekilliğine Getirilmesi
Dr. Reşit Galip (1893-1934)
Tıp Fakültesi’nin Taşınması
Taşınma Hazırlıkları
Dr. Reşit Galip’in Eleştirilere Cevabı
Dr. Cemil Topuzlu Paşa’nın Eleştirileri
Taşınmanın Olumsuz Sonuçlarının İtirafı
Darülfünun’un İlgası
İlgili Kanun Tasarısının Hazırlanması ve Görüşülmesi
İstanbul Darülfünunu’nun İlgasına Dair Kanun
Dr. Reşit Galip’in Üniversite Hakkında Demeci
Darülfünun’un İlgası Üzerine Görüş Değiştirenler
Atatürk ve Yeni Üniversite

KISIM 4 Ekler
EK 4.1 Arkada Kalan Darülfünun
EK 4.2 Üniversite’nin Manası
EK 4.3 “Arkada Kalan Darülfünun”un Başına Gelenler
EK 4.4 Maarif Vekili Cemal Hüsnü [Taray] Bey’in Darülfünun’da Yaptığı Konuşma
EK 4.5 Cumhuriyet Halk Fırkası [Partisi]’nin Büyük Kongresinin 13-14 Mayıs 1931 Tarihindeki Toplantısında Kabul Edilen Program’ın Beşinci Kısmı
EK 4.6 Tarih ve Yurtbilgisi Tedrisatını Millîleşmesi
EK 4.7 Prof. Dr. Albert Malche ile Sözleşme Yapılmasına İlişkin Kararname
EK 4.8 Prof. Dr. Albert Malche’ın Raporunu Sunuş Yazısı
EK 4.9 Mutahassıs
EK 4.10 Prof. Dr. Albert Malche’ın İstanbul Darülfünunu Hakkında Teşkilât Kanunu Projesi
EK 4.11 İstanbul Darülfünununun İlgasına ve Maarif Vekâletince Yeni Bir Üniversite Kurulmasına Dair Kanun
EK 4.12 İstanbul Darülfünununun İlgasına ve Maarif Vekâletince Yeni Bir Üniversite Kurulmasına Dair Olan Kanunun 7’nci ve 8’inci Maddelerinin Tefsirine Lüzum Olmadığı Hakkında

BEŞİNCİ KISIM Gidenler, Kalanlar ve Gelenler

BÖLÜM 5.1 Tasfiyenin Başlaması
Tasfiye Öncesindeki Gelişmeler
Tasfiyenin Gündeme Gelişi
Dr. Neflet Ömer Bey’in Mektubu
Edebiyat Fakültesi Reisinin Dövülmesi
Prof. Albert Malche’ın İkinci Kez Gelişi
Ord. Prof. Dr. Kerim Erim (1894-1952)
Teşkkilât Kanunu
Reşit Galip’in Destekçisi Fahreddin Kerim Gökay
Sicil Fişleri
Tasfiyenin Mimarı Olarak Reşit Galip
Tasfiye
Tasfiye Hazırlıkları ve Basındaki Yansımaları
Tasfiyenin Tamamlanması ve Açıklanması
Telif ve Tercüme Heyeti
Tasfiyenin Yapılışı Konusunda Açıklamalar
Tasfiyeye Tepkiler ve Yaltaklanmalar
Tasfiyeye Karşı Yapılan Eleştiriler
Üniversitenin Yeni Kadroları
Muvakkat Kadronun İlk Biçimi
Islahât Komitesi’nin Lağvı
Yeni Kadronun Oluşturulması
Ücretler
Yabancı Profesörler
Öğretim
Dişçi Mektebi’nin Islâhı
İstanbul Üniversitesi’nin Muvakkat Kadrosu
Muvakkat Kadronun Tamamlanması
Fakültelerin Yapılanması
Yurt Dışına Gönderilen Öğrenciler
Mülteci Alman Profesörler
Esas Kadroların Oluşturulması
Kadro Kanununun Çıkartılması
Tasfiyenin Devamı

BÖLÜM 5.2 Gidenler ve Kalanlar
Gidenler ve Kalanlar
Tıp Fakültesi
Yeni Kadroya Alınan Müderrisler
Kadro Dışı Bırakılan Müderrisler
Yeni Kadroya Alınan Muallimler
Kadro Dışı Bırakılan Muallimler
Yeni Kadroya Alınan Müderris Muavinleri
Kadro Dışı Bırakılan Müderris Muavinleri
Hukuk Fakültesi
Müderrisler
Yeni Kadroya Alınan Müderrisler
Kadro Dışı Bırakılan Müderrisler
Muallimler
Kadro Dışı Bırakılan Muallimler
Müderris Muavinleri
Yeni Kadroya Alınan Müderris Muavinleri
Başasistanlar
Yeni Kadroya Alınan Asistanlar
Fen Fakültesi
Müderrisler
Yeni Kadroya Alınan Müderrisler
Kadro Dışı Bırakılan Müderrisler
Muallimler
Yeni Kadroya Alınan Muallimler
Kadro Dışı Bırakılan Muallimler
Müderris Muavinleri
Yeni Kadroya Alınan Müderris Muavinleri
Asistanlar
Yeni Kadroya Alınan Asistanlar
Edebiyat Fakültesi
Müderrisler
Yeni Kadroya Alınan Müderrisler
Kadro Dışı Bırakılan Müderrisler
Muallimler
Yeni Kadroya Alınan Muallimler
Kadro Dışı Bırakılan Muallimler
Müderris Muavinleri
Yeni Kadroya Alınan Müderris Muavinleri
İlâhiyat Fakültesi
Müderrisler
Yeni Kadroya Alınan Müderrisler
Kadro Dışı Bırakılan Müderrisler
Muallimler
Yeni Kadroya Alınan Muallimler
Müderris Muavinleri
Yeni Kadroya Al›nan Müderris Muavinleri
Eczacı Mektebi
Muallimler
Yeni Kadroya Alınan Muallimler
Kadro Dışı Bırakılan Muallimler
Muallim Muavinleri
Kadro Dışı Bırakılan Muallim Muavinleri
Dişçi Mektebi
Muallimler
Yeni Kadroya Alınan Muallimler
Kadro Dışı Bırakılan Muallimler
Muallim Muavinleri
Yeni Kadroya Alınan Muallim Muavinleri
Kadro Dışı Bırakılan Muallim Muavinleri

BÖLÜM 5.3 Yabancı Profesörler ve Uzmanlar
Mülteci Alman Profesörlerin Gelişi
Yabancıların Çalıştırılmasına İlişkin Mevzuat
Ankara Protokolü
Yabancı Profesörlerin Seçimi
III. Reich’in Müdahale Girişimleri
Ünlü Bilim Adamlarını Getirme Çabası
Einstein’ın Atatürk’e Mektubu Efsanesi
Başrol Oyuncusu Sami Günzberg
Sami Günzberg ile OSE Arasındaki İlişki
Einstein Efsanesinin Doğuşu
Yabancılarla Yapılan Sözleşmeler
Profesörler ile Yap›lan Sözleflmeler
Okutmanlar (Lektörler) ile Yapılan Sözleşmeler
İlmî Yardımcılar ile Yapılan Sözleşmeler
Ustalar ile Yapılan Sözleşmeler
Türkiye’ye Gelen Yabancı Profesörler ve Yardımcıları
Yabancı Profesörler ve Yardımcılarının Yapısı
Yabancı Profesörlerin ve Yardımcılarının Görev Aldığı Başlıca Öğretim Kurumları
İstanbul Üniversitesi’nde Yabancılar
Yabancı Profesör ve İlmî Yardımcıların Sayısı
Gelen Yabancıların Kimlikleri ve Sayısı
III. Reich ve Mülteciler
Mültecilerin Geri Dönüşü
Yabancı Profesörlerin Katkıları
Karşılaşılan lginç Olaylar
Yabancı Profesörlerin Yüceltilmesi
KISIM 5 Ekler
EK 5.1 Edebiyat Fakültesi Reisi Muzaffer Bey ile Asistan Nihal [Atsız] Bey Arasında Meydana Gelen Olay ve Yüksek Ticaret Mektebi Öğrencilerinin Islahât Raporu Hakkında Manisa Mebusu Refik Şevket [İnce] Bey’in Soru Önergesi
EK 5.2 İstanbul Darülfünunu Umûmî Islahât İşlerinde Çalıştırılmak Üzere Getirilecek Olan Prof. Dr. Albert Malche ile Bir Yıllık Sözleşme Yapılmasına İzin Veren 13 Mart 1933 Tarih ve 13984 Sayıl›ıKararname
EK 5.3 Islahât Komitesi Üyesi Osman Horasan’ın Tasfiye Konusundaki Açıklaması
EK 5.4 Maarif Vekâleti’nin İstanbul Üniversitesi’nin Muvakkat Kadrosunu Başvekâlete Sunuş Yazısı ve Kadro Cetvellerinden Örnekler
EK 5.5 İstanbul Üniversitesi’nin Muvakkat Kadrosu
EK 5.6 Ord. Prof. Dr. Philipp Schwartz’ın Maarif Vekili Dr. Reşit Galip ile Yaptığı Toplantıya İlişin Anıları
EK 5.7 İstanbul Darülfünunu Fen Fakültesi Nebatat Müderrisi Esat Şerafettin [Köprülü] Bey’in Yaş Sınırlamasından İstisna Edilerek Bir Yıl Daha Çalıştırılmasına İlişkin 14 Eylül 1932 Tarih ve 13306 Sayılı Kararname
EK 5.8 İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi’nde Tatbikî Fizik Profesörü Ord. Prof. Dr. Harry Dember’in Sözleşmesinin Beş Yıl Daha Uzatılmasına İlişkin 20 Mart 1939 Tarih ve 2/10617 Sayılı Kararname
EK 5.9 İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Camcı Ustası Jozef Bühler’in Sözleşmesinin Üç Yıl Daha Uzatılmasına İlişkin
13 Ocak 1941 Tarih ve 2/15019 Sayılı Kararname
EK 5.10 Prof. Dr. Vernon Hoves Legg’in İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi’nde Sınaî Kimya Profesörü Olarak Çalıştırılmasına İlişkin 7 Mart 1941 Tarih ve 2/15324 Sayılı Kararname
EK 5.11 Prof. Dr. A. K. Mcilwraith’in İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’nde İngiliz Filolojisi Profesörü Olarak ve Prof. Dr. Patrick Du Val’in İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi’nde Matematik Profesörü Olarak Çaıştırılmasına İlişkin 13 Ocak 1942 Tarih ve 2/17131 Sayılı Kararname
EK 5.12 Prof. Dr. Umberto Ricci’nin İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi’nde Umumî İktisat ve İktisat Teorisi Profesörü Olarak Çalıştırılmasına İlişkin 3 Şubat 1943 Tarih ve 2/19384 Sayılı Kararname
576 EK 5.13 Prof. Dr. Thomas Royds’un İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi’nde Astronomi Profesörü Olarak Çalıştırılmasına İlişkin 3 Şubat 1943 Tarih ve 2/19415 Sayılı Kararname
EK 5.14 İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden Ord. Prof. Dr. Rudolf Nissen ile Eşli Ruth Nissen’in Türk Vatansaşlığına Alınmasına İlişkin 3 Temmuz 1939 Tarih ve 2/11384 Sayılı Kararname
EK 5.15 İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nden Ord. Prof. Dr. Ernst Hirsch ile İktisat Fakültesi’nden Ord. Prof. Dr. Fritz Neumark’ın Eşleri ile Birlikte ve Fen Fakültesi’nden Ord. Prof. Dr. Fritz Arndt’ın Türk Vatandaşlığına Alınmasına İlişkin 2 Temmuz 1943 Tarih ve 2/20330 Sayılı Kararname
EK 5.16 Prof. Dr. T. Levi-Civita’nın İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi’nde Matematik Profesörü Olarak Çalıştırılmasına İlişkin 11 Mart 1940 Tarih ve 2/13039 Sayılı Kararname
EK 5.17 Polonyalı Prof. Dr. Kling Kazimierz’ın İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi’nde Sınaî Kimya Profesörü Olarak Bir Yıl Çalıştırılmasına İlişkin 30 Haziran 1940 Tarih ve 2/13818 Sayılı Kararname
EK 5.18 Einstein’ın Mektubunu Sunmak Üzere Sami Günzberg Tarafından Başvekâlete Yazılan 30 Eylül 1933 Tarihli Mektup
EK 5.19 Einstein’ın Başvekâlete Hitaben Yazdığı 17 Eylül 1933 Tarihli Mektup ve Üzerine Maarif Vekili Yusuf Hikmet [Bayur] Bey’in El Yazısı ile Yazdığı Notlar
EK 5.20 Einstein’ın Başvekâlete Hitaben Yazdığı 17 Eylül 1933 Tarihli Mektubun Sami Günzberg Tarafından Yapılan Çevirisi
EK 5.21 Einstein’ın Başvekâlete Hitaben Yazdığı 17 Eylül 1933 Tarihli Mektubun Ekindeki Tıp Profesörleri ve Hekimlerin Listesi ve Kısa Biyografileri
EK 5.22 Einstein’ın Mektubu ile İlgili Olarak Sami Günzberg Tarafından Mustafa Kemâl Paşa’ya Yazılan 30 Eylül 1933 Tarihli Mektup
EK 5.23 Maarif Vekâleti Tarafından Einstein’ın Mektubuna Yazılan Cevabın Birinci Müsveddesi
EK 5.24 Maarif Vekâleti Tarafından Einstein’ın Mektubuna Yazılan Cevabın Birinci Müsveddesi Üzerinde Maarif Vekili Yusuf Hikmet [Bayur] Bey’in Kendi El Yazısı ile Yaptığı İlk Düzeltme
EK 5.25 Maarif Vekâleti Tarafından Einstein’ın Mektubuna Yazılan Cevabın Düzeltilmiş İkinci Müsveddesi
EK 5.26 Maarif Vekâleti Tarafından Einstein’ın Mektubuna Yazılan Cevabın İkinci Müsveddesi Üzerinde Maarif Vekili Yusuf Hikmet [Bayur] Bey’in Kendi El Yazısı ile Yaptığı İkinci Düzeltme
EK 5.27 Einstein’›n Mektubuna Yaz›lan Cevab›n Baflvekil İsmet Paşa Tarafından İmzalanarak Gönderilen Son Biçimi
EK 5.28 İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Astronomi Profesörlüğü İçin Prof. Dr. E. Finlay Freundlich ile 4 Ekim 1933’te Cenevre’de İmzalanan Beş Yıllık Sözleşme
EK 5.29 İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Sosyal Sağlık ve İstatistik Profesörlüğü İçin Prof. Dr. Fritz Neumark ile 4 Ekim 1933’te Cenevre’de İmzalanan Beş Yıllık Sözleşme
EK 5.30 İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi FKB Kimya Profesörlüğü İçin Friedrich Breusch ile 1 Haziran 1943’te Yapılan İki Yıllık Sözleşme
EK 5.31 İstanbul Üniversitesi Yabancı Diller Mektebi Okutmanlığı İçin Dr. Herbert Dieckmann ile 20 Kasım 1934’te Yapılan Bir Yıllık Sözleşme
EK 5.32 İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi Radyoloji Enstitüsü’nde İlmî Yardımc Olarak Çalışmak Üzere Erna Kammendel ile 9 Ekim 1935’te Yapılan Bir Yıllık Sözleşme
EK 5.33 İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Enstitüsü’nde İlmî Yardımcı Olarak Çalışmak Üzere Andrée Hobschette ile Eylül 1938’de Yapılan Bir Yıllık Sözleşme
EK 5.34 İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Hastalıkları ve Bakımı Kliniği’nde Hemşire Olarak Çalışmak Üzere Irmela Gerds ile Nisan 1939’da Yapılan Bir Yıllık Sözleşme
Olarak Çalışmak Üzere Walther Rieger ile 25 Şubat 1936’da Yapılan İki Yıllık Sözleşme
Kaynakça
Dizin

Emre Dölen’in eserinin en ilginç cildi, “Darülfünun’dan Üniversiteye Geçiş”i anlatan 3. cilt olsa gerek. Darülfünun’un ilga edilerek ‘inkılabın ruhuna uygun’ bir üniversitenin kurulması ve bilim adamları arasında tasfiyeler yapılması söylentileri, bu söylentileri Milli Eğitim Bakanı Reşit Galip’in doğrulaması üniversite hayatını felç etmiştir. Bunun hazin belgelerini Dölen’in 3. cildinde okuyorsunuz.
Milliyet

http://www.milliyet.com.tr/turkiye-de-universitenin-150-yili-pembenar-detay-kultursanat-1266168/

_

Emre Dölen

1945’de İstanbul’da doğdu. Orta öğrenimini Pendik Lisesi’nde tamamladıktan sonra 1962’de İ.Ü. Fen Fakültesi Kimya Mühendisliği Bölümü’ne girdi ve Kimya Y. Mühendisi olarak mezun oldu. 1969’da İ.Ü. Kimya Fakültesi Anorganik Kimya Kürsüsü’ne asistan olarak girdi, 1972’de doktorasını verdi ve 1979’da doçent oldu. Asistanlığı sırasında asistan temsilcisi olarak iki dönem Fakülte Yönetim Kurulu üyeliği yaptı. 1979’da İstanbul İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi’ne bağlı Nişantaşı Eczacılık Yüksek Okulu’na (günümüzdeki Marmara Üniversitesi Eczacılık Fakültesi) Analitik Kimya öğretim üyesi olarak geçti ve 1980 – 1981 döneminde bu okulun yöneticiliğini yaptı. Bu okulun dönüştüğü Marmara Üniversitesi Eczacılık Fakültesi’nde 1988’de Analitik Kimya profesörü oldu ve bu görevinden 14 Haziran 2012’de yaş sınırlaması nedeniyle emekli oldu. 1999 – 2002 döneminde Eczacılık Fakültesi Dekanlığı ve 1999 – 2001 döneminde Rektör Yardımcılığı görevlerinde bulundu. Bilim ve kimya tarihine öğrenciliğinden itibaren ilgi duymaya başladı ve 1980’li yılların sonlarında esas olarak bu alana yöneldi. 19. yüzyılda modern bilimin ve kimyanın Türkiye’ye girişi ile eğitim tarihi üzerinde yoğunlaştı. Uzun yıllar İ. Ü. Edebiyat Fakültesi Bilim Tarihi Bölümü’nde ve İstanbul Teknik Üniversitesi’nde çeşitli bilim ve teknoloji tarihi dersleri verdi. Kimya ve analitik kimya alanındaki çok sayıdaki ders kitabı ve bilimsel araştırma makalesinin yanında yoğunlaştığı bilim ve eğitim tarihi alanında yurtiçinde ve yurt dışında yayınlanmış çok sayıda araştırması ve kitabı bulunmaktadır.