Devlet Planlama Teşkilatı’nın (DPT) kuruluşunun 50. yılında yayınlanan bu eser Attila Sönmez için armağan kitap olarak hazırlandı. Türkiye’nin ilk planlamacılarından olan Dr. Attila Sönmez, Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planı’nın (BBYKP) hazırlanması ve uygulamaya sokulmasında görev aldı. Daha sonra arkadaşlarıyla birlikte DPT’den istifa eden Sönmez, ODTÜ’de öğretim üyeliği yaptı ve Dünya Bankası’nın çeşitli birimlerinde çalıştı. 2006’da yitirdiğimiz Sönmez ile yakın çalışma arkadaşları olan ilk Türk plancıları hem onu anmak hem de fazla bilinmeyen DPT’nin kuruluş hikayesini, bir şekilde tarihe kaydetmek için bu kitapta bir araya geldi.

Önsöz / Necat Erder
Yakın Tarihimizin Yazımındaki Güçlükler ve Bu Kitap Üzerine / Ergun Türkcan

BİRİNCİ BÖLÜM Attila Sönmez’i Anmak
Aydının Kadrini Kıymetini Bilme Faslındadır
Dr. Attila Sönmez’i Kaybettik
Bir Ölüm Haberi
Attila Sönmez, Türkiye’nin Dramı
Kendi Anlatımıyla Attila Sönmez
Diyarbakır’da Hayat
Paris’te lisans ve Doktora Öğretimi
Devlet Planlama Teşkilatı
Somali’de Planlama Uzmanı
Askerlik ve ODTÜ
Dünya Bankası
Türkiye’ye Kesin Dönüş
Attila Sönmez Üzerine Bir Portre Denemesi / Turan Erol
Diyarbakır Ziya Gökalp Lisesi’nde Bir Öğrenci
Aile Çevresi
Attila Sönmez, Paris’te
Evlilik Hayatı
İlk Eşinden Son Mektup
Türkiye’ye Dönüş ve Devlet Planlama Teşkilatı
Somali
Attila, Dünya Bankası’nda
Dönüş ve Ölüm
Dünya Devletlerin Danışmanı: Attila Sönmez / Kenan Bulutoğlu
Onunla Önce Tanıştım Sonra Buluştum
Attila ile Ankara’da DPT’de Buluşuyorum
Sokak Kavgalarını Bastırmayı Bırakıp İktidarı Kapmayı Fırsat Saydı Kumandanlar
Petrol Krizi Avrupa Ülkelerinin Büyümesini Yavaşlattı, İşçi Talebini Kesti
Uzakdoğu Devletlerinin Gerisinde Kaldık
Ali Odun Keser, Fatma Kabuk Toplar
Arkadaşım Attila Sönmez / Oktay Yenal
Mülkiye’den DPT’ye / Ülkü Aytekin
Sol’da Bir Attila Sönmez / Yalçın Küçük

İKİNCİ BÖLÜM Türkiye’de Planlamanın Kuruluşu ve Birinci Plan
Süleyman Demirel: “...Kalkınma Olayı, Siyasi Bir Hadisedir”
Dokuzuncu Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel’e Verilen Yazılı Sorular ve Cevapları
Ayhan Çilingiroğlu’nun Hatıralarında Planlama’nın Kuruluşu
Türkiye’nin Uluslararası Ekonomik İlişkileri, Almanya ve Prof. Erhard’ın Ziyareti
Envestisman Program Komitesi
Elektrik İşleri Etüt İdaresi, EİEİ ve Erhard’a Verilecek Rapor
Şale Köşkü Toplantısı ve Beylerbeyi Sarayı Yemeği
Kalkınma Planı Fikri Doğuyor
DPT’nin Kuruluşuna Giden Yolun Başlangıcı
Plana Yol Açan Siyasi Gelişme: 27 Mayıs 1960 Harekâtı
27 Mayıs’tan Sonraki Gelişmeler
Şu 1961 Yılı
DPT’nin Kuruluşu Tarihî Bilgiler, Belgeler, Tinbergen ve Koopman’ın Katkıları / Ergun Türkcan
Çilingiroğlu’nun Günlüklerinde Tinbergen ve Koopman’ın İlk Temasları
Tutanakların İkinci Kısmı - 27 Mayıs’tan 2 Ay Sonra Başlayarak
Koopman’ın İstanbul Sanayi Odası’ndaki Toplantısı ve Notları
26 Ekim 1960’ta İSO’da Yapılan Toplantının Notları
13 Aralık 1960ta Birleşmiş Milletler’in Ankara’daki Temsilciliğine Yapılan Ziyaret
DPT’nin Kuruluşu ve 21. Yüzyılda Planlama / Attila Karaosmanoğlu
Türkiye’de Planlamanın Başlangıcı
Dünyada Planlama Tecrübeleri ve Dünya Bankası
Küreselleşme, Bilim ve Teknoloji Politikaları
Karaosmanoğlu’na Sorular ve Cevaplar
Türkiye’nin İlk Planlama Deneyimi / Necat Erder
1960’larda Dünya Düzeni
Dünya Düzeninde Türkiye’nin Konumu
Türkiye’de Planlama Fikrinin Doğuşu
Devlet Planlama Teşkilatı’nın (DPT) Kuruluşu
Planlamanın Kapsamı
Plan Stratejisi
Özel İhtisas Komisyonları
Planlama-Siyasi İktidar İlişkisi: Yüksek Planlama Kurulu
Planda Devlet ve Özel Sektör
PlanlamanınDış Odaklarla İlişkileri
Planlama’nın Siyasele Sınavı
İsmet İnönü Faktörü
Planda Yapısal Dönüşüm Projeleri
Toprak reformu
Vergi Reformu
Kamu İktisadi Teşekkülleri Reorganizasyonu
Eğitim, İnsan Kaynakları ve İnsangücü Planlaması
Sağlık Hizmetlerinin Sosyalizasyonu Projesi
Yüksek Planlama Kurulu’nda Bunalım
Türkiye’nin Deneyimini Değerlendirmek
Sonuç
Devlet Planlama Teşkilatı’nın Kuruluş Süreci / Ergun Türkcan
Çeşitli Teşkilat Önerileri
Jan Tinbergen’in Önerisi
Şefik İnan’ın Taslağı
Alpaslan Türkeş’in Taslağı
Şinasi Orel’in Değiştirdiği Nihai Taslak ve 91 Sayılı Kanun
91 Sayılı Kanundaki DPT Yapısı
DPT Henüz Yapılanmadan Güç ve Görev Alanını Genişletmek Çabasında
Planlamanın İlk Kadroları
DPT’nin 1980’lere Kadar Örgüt Yapısındaki Değişmeler
Birinci Kalkınma Planı ve Sonrası / Ergun Türkcan
Plan Yapmanın Yasal Çerçeve ve Yöntemi
İlk Plan ve Programı Yapan Kadrolar
Yasal Çerçeve
Yöntem
İlk Plan Stratejisi
Planlı Devreye Geçiş İçin 1962 Yılı Programı İcra Planı
Tarım Sektörü ve Planın Finansmanı
Birinci Beş Yıllık Planın (Uzun Vadeli Plan) İnşa Hazırlığı
Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planı ve İlk Yıllık Program
Birinci Plan Basında
Özel Sektörün Plan Hakkındaki Görüşü
Sanayileşme
Kısa Bir Yorum
Kurucular Ayrılıyor
İstifaların Basındaki Yankıları
Yeni Plan-Programların Yeni Bir Ekiple Yapılması ve Denetimi
İlk Planı Yapanlardan Erder’in Genel Bir Eleştirisi
EK 1: Necat Erder, DPT’nin Kuruluşunu ve Sonrasını Anlatıyor
EK 2: Türk Ekonomisinin Altın Yılları ve Chenery Raporu / Attila Sönmez
EK 3: Merkezi Planlama Bürosu Teşkilatı Hakkında Memorandum
EK 4: DPT’nin İlk Müsteşarı Şinasi Orel’in Planlama ve DPT Hakkındaki Düşünceleri
EK 5: Devlet Planlama Teşkilatı’nın Yeni Müsteşarına Not (Eylül 1961)
EK 6: Planlı Kalkınma ve Türkiye / Necat Erder
EK 7: Tinbergen’in Planlama Yöntemi Hakkında
EK 8: DPT Planlı Devreye Geçiş İçin 1962 Yılı Program Tasarısının (Müsvedde) İcra Planı (Ekim 1961)
EK 9: Kaldor Raporu
EK 10: Yerli Sanayiin Korunması Hakkında Muhtıra (5 Mart 1961)
EK 11: Avrupa Müşterek Pazarının Türk Ekonomisi Üzerine Muhtemel Tepkileri (Prof. Dr. Besim Üstünel’in 1962 Araştırması)
EK 12: Ayhan Çilingiroğlu’nun 12 Mart 2009’da Yazdığı Yazı
EK 13: Prof. Dr. Besim Üstünel Anlatıyor
EK 14: Tinbergen Toplantıları: Planın Uygulanması, Teknik Denetimi, Yeni Plan ve Program Hazırlıkları
EK 15: Prof. Jan Tinbergen’in Mektupları
EK 16: Güney Kore’nin Planlama ve Sanayileşme Deneyimi / Ergun Türkcan
EK 17: Türkcan’ın Yazısı Üzerine Bir Yorum / Bilsay Kuruç

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Türkiye’de Büyük Bunalım ve Planlamanın Tükenişi
Bir DPT Müşavirinin Dördüncü Plan’a Dair Gözlemleri / Ergun Türkcan
Bir Planın Anatomi Politiği: Dördüncü Plan’ın Hazırlanışı ve Sonu / Bilsay Kuruç
Tarihe Kısa Bir Bakış
Planlar
1978 Başlarken İstikrar Sorunu
Plana Doğru
Strateji
Siyasetçi ve Plancı
Planın Çalışılması, Tamamlanması: Bir Özet
Siyasette Zorluklar ve 1978
Siyasette Zorluklar ve 1979
Planlamada Zorluklar ve 1978
İyimserlik Vermeyen Bir Şeyler
Planlamada Zorluklar: 1979
OECD ve ‘Çalışma Grubu, İki’ (Working Party, Two)
1979 Sonbaharı ve Son
Türkiye’de 1978-79 Bunalımı ve Merkezi İktisadi Planlama / Oktar Türel
Giriş
Kaynak Tahsisi Sorunsalı ve Ekonomik Bunalım
Bir İstikrarlandırma Girişiminin Kısa Öyküsü
1970’lerde Fonksiyonel Bölüşümün Seyri Üzerine Notlar
1978-79’da Dış ve İç Siyasal Konjonktür
Son Sözler
EK 1: Ali Gevgilili’nin Milliyet Gazetesindeki Yazısından Alıntılar
EK 2: Başbakan Ecevit’e 8 Haziran 1978’de Sunulan Özel Not
EK 3: Başbakan Ecevit’e 19 Ağustos 1978’de Sunulan Özel Not
EK 4: Dünya Bankası’ndan Bay Vinod Dubey’e Mektup ve Cevabı İçin DPT’de Yapılan Görüşmeler
EK 5: Başbakan Ecevit’e 27 Şubat 1979’da Sunulan Özel Not
EK 6: Oral Akman’ın DPT Müsteşarına Verdiği Rapor
EK 7: Başbakan Ecevit’e 14 Mayıs 1979’da Sunulan Özel Not
EK 8: Başbakan Ecevit’e 1979 Mayıs Ayının İkinci Yarısında Sunulan Özel Not
EK 9: “Çalışma Grubu, İki”, 26-27 Eylül 1979 Toplantısı Raporu (OECD Nezdinde Daimi Temsilcimiz Memduh Aytür’ün Raporu)

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM Türk Planlaması Üzerine Yazılar
Planlama Tarihi Açısından Umur-u Nafia Programları ve Cumhuriyet’in 1929 Yılında Uygulanmaya Başlayan İkinci Umur-u Nafia Programı / İlhan Tekeli - Selim İlkin
Giriş
Cumhuriyet Umur-u Nafia Geleneğini Sürdürüyor
1929 Umur-u Nafia Programına Doğru
1929 Umur-u Nafia Programı
1929 Umur-u Nafia Programı Uygulamada Ne Kadar Etkili Oldu?
Son Verirken
Planlama Fikrinin Yeniden Doğuşu ve 1963-1967 Planının Kapsamı ve Hedefleri / Attila Sönmez
Giriş
Planlama Fikrinin Yeniden Doğuşu
Plan Öncesi Yılların İktisadi Koşulları (1960-1962)
Planın Kapsamı ve Hedefleri
2001 Bunalımı Üzerine / Attila Sönmez
Bugünkü Bunalım Konusunda İzlenecek Tutum ve Öneriler
Bunalımın Nedenleri
Alınabilecek Önlemler
Planlama’ya Dair: Dünyada ve Türkiye’de İktisadi Planlama Kuram ve Uygulamaları / Oktay Yenal
Sovyet Devrimi Öncesi ve Sonrası
İkinci Dünya Savaşı’ndan Sonra Dünyada İktisadi Planlama Kuram ve Uygulamaları
Türkiye’de İktisadi Planlama
İktisadi Gelişme ve Planlama: Geçmiş ve Gelecek
Demokrat Parti Döneminden Planlı Döneme Geçişte Forum Dergisindeki Tartışmalar / Ali Somel
Forum’a ve Döneme Dair Not
Planlamanın İşlevi
Dünyada Devletçilik-Liberalizm
Türkiye’de Devletçilik-Liberalizm
Planlamanın Altyapısı
Planlama Siyaseti ve İdeolojisinin Oluşumu
Hürriyet Partisi ve İlk “Plan”
Düşüncel Püritenlik ve Anti-Komünizm
Sonuç
Sonsöz / Ergun Türkcan
Bir Planlama Bibliyografyası / Hazırlayanlar Dr. Cengiz Ekiz - Ali Somel
Makale ve Kitaplar
ODTÜ Gelişme Dergisi
Devlet Planlama Teşkilatı Yayınları
DPT Genel Bibliyografyası (1960-1985)
DPT Planlama Dergisi (1961-2002)
Forum Dergisi (1954-1960)
Lisansüstü ve Uzmanlık Tezleri
Türk İdare Dergisi (Sayı 1-458)
Dizin

_