Modern Ortadoğu Nasıl Şekillendi? Kırk yıldan fazla sürdürdüğü diplomasi mesleğinde çok önemli görevlerde bulunmuş emekli büyükelçi Temel İskit bu kitabında, Osmanlı İmparatorluğu’nun çöküş döneminde başlayan ve Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluş sürecinde biçimlenen Modern Ortadoğu’nun üzerinde yükseldiği siyasi ve ekonomik temellerin, diplomatik yollarla oluşumunu ayrıntılarıyla ele alıyor.  Sykes-Picot Anlaşması, McMahon ile Mekke Emiri Şerif Hüseyin’in mektuplaşması, Balfour Deklerasyonu, Paris ve San Remo konferansları ile Şerif Hüseyin’den Kral Faysal’a, Cemal Paşa’dan Lord Kitchener’e, Theodor Herzl’den Haim Weizmann’a, Mark Sykes’tan Georges Picot’ya, T.E Lawrence’den Gertrude Bell’e uzanan birçok siyasi ve askeri şahsiyet… Yazar bu çalışmasında dönemlerinin karşılıklı kurnazlıklarla dolu diplomatik yollarını, oyunlarını, Ortadoğu siyasetinin karmaşık labirentlerinde rol alan aktörleriyle birlikte ayrıntılı olarak inceliyor. Bu önemli eserin, bugün Ortadoğu’da yaşananları kavramada önemli bir boşluğu dolduracağına inanıyoruz.

BİRİNCİ BÖLÜM
Birinci Dünya Savaşı Öncesinde Ortadoğu

            Osmanlı Arap Vilâyetlerinde Durum

                           Arap Milliyetçiliği Doğuyor

                           Açık-Gizli Arap Cemiyetleri Faaliyette

                           Paris’te İlk Arap Kongresi Toplanıyor

                           Arap İmparatorluğu Hayali

                           Arap Vilâyetlerinde Asıl Güç Sahipleri

               Ortadoğu'da Yeni Bir Güç: Yahudi Milliyetçiliği

                           Filistin’e Yahudi Göçü Başlıyor

                           Siyonizm Doğuyor

                           Osmanlı’nın Siyonizme Bakışı

                           Yahudiler ve Filistin

                           Siyonistlerin İngiltere’deki Faaliyetleri

                           İngiliz Siyonizminin Aktörleri

                           Amerikan Siyonistleri Boş Durmuyor

               Savaş Öncesinde İngiltere  ve Fransa'nın Ortadoğu'ya Bakışı

                           İngilizler Mesafeli Fakat İlgili

                           Fransızlar Çıkar Peşinde

                           İngiliz-Fransız Rekabeti Önemli Etken

                           İngiltere ve Fransa’nın Arap Milliyetçiliğine Bakışı

                           Kitchener ve Araplar

                           Şerif Hüseyin’in Planları

                           İngilizlerle İlk Temas

 

  İKİNCİ BÖLÜM

        “Büyük Savaş” Başlıyor

               Osmanlı İmparatorluğu Savaş Giriyor

                           Almanların Umudu, İngilizlerin Kâbusu: Cihad

                           Alman Oryantalist-İstihbaratçı Max von Oppenheim

                           Bir Başka Alman İstihbaratçı: Curt Prüfer

                           Almanlar “Cihad Stratejisi”ni Hayata Geçiriyor

                           Nihayet Cihad İlan Ediliyor

               Osmanlı İmparatorluğu'nun Paylaşımı İçin İlk Adımlar

               Ortadoğu'da İlk Çarpışmalar

                           Cemal Paşa ve Kanal Seferleri

                           Basra’nın Kaybı

                           Çanakkale Geçilmez

                           İngiltere’ye Diğer Darbe: Kut Zaferi

                           Arap İsyanına Doğru

                           İngilizlerin Arap İsyanını Ateşleme Umudu

                           İngiliz Planlaması Sürüyor

                           Şerif Hüseyin’in Sancıları

                           Araya Giren Garip Oyun: El-Faruki

                           Mektup Diplomasisinin Tuzakları

        ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

        “Büyük Paylaşma”

               Sykes-Picot Anlaşması İçin İlk Adımlar

                           Sir Mark Sykes: Sıkça Fikir Değiştiren Ortadoğu Uzmanı

                           François Georges-Picot: Ne İstediğini Bilen Bir Diplomat

                           “Büyük Paylaşma” Başlıyor

                           Sykes ve Picot’nun Ortak Ürünü

                           Kim Kimi Aldatıyor?

               Arap İsyanı

                           Cemal Paşa ve Arap İsyanı

                           Şerif Hüseyin İçin Artık Geri Dönüş Yok

                           İsyan Başlıyor

                           İngilizler’de Önce Hayal Kırıklığı

                           Hüseyin ve Oğulları Savaşta Pek Başarılı Değil

                           Şerif Hüseyin Krallığını Kurmaya Çalışıyor

                           İsyan Yerinde Sayıyor

                           El-Vech’in İşgali: İlk Dönüm Noktası

               T.E. Lawrence Sahnede

                           Lawrence’in Gelişme Yılları

                           Suriye’de Genç Bir Arkeolog

                           Kahire’de Bir “Büro”

                           Lawrence Hicaz’da

                           Lawrence’in Savaşı

               İngilizler Filistin Cephesini Açıyor

                           Cemal Paşa’nın Faaliyetleri ve Filistin Cephesinin Osmanlı Tarafı

                           Cemal Paşa’nın Sykes-Picot’yu İfşası

               Sonun Başlangıcı

                           Bağdat Kaybediliyor

                           Allenby’nin Filistin’de İlerlemesi, Kudüs’ün Düşmesi

               Balfour Deklarasyonu

                           Filistin’deki Yahudilerin Durumu

                           Siyonistler Faaliyette

                           Weizmann’ın Son Çabaları ve Deklarasyon

                           Deklarasyonun Ardından

               Erken Barış Girişimleri: İkinci Kanal Diplomasisi

               Savaşın Sonu Yaklaşıyor

                           Şam’ın Düşüşüne Doğru Sykes-Picot Hakkındaki Tereddütler

                           Şam’ın İşgali

                           Lawrence’in Sykes-Picot’yu Dinamitleme Çabaları

               Bir Diplomatik Kurnazlık Hikâyesi: Mondros

        DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

        Paris Barış Konferansı

               Konferans Başlıyor

                           Mezopotamya’nın Kaderi

                           ABD Oyun Dışına Çıkıyor

                           Suriye’nin Geleceği Şekilleniyor

                           Suriye’de Fransızlara Rahat Yok

               Yahudiler ve Barış Konferansı

                           Filistin Kaynıyor

               “Irak” Doğuyor

                           “Çöl Kraliçesi” Gertrude Bell

                           Irak Kralını Buluyor

               Bir Krallık Daha: Ürdün

               Ortadoğu’nun Güney Sınırları: Suudi Arabistan’ın Doğuşu

               Osmanlı Ortadoğu Mirasının Kuzey Sınırlarının Oluşması

  SONSÖZ

        EK'ler

               EK 1 - Modern Ortadoğu’nun Şekillenmesiyle İlgili Anlaşmalar,            Deklarasyonlar ve Konferanslar

               EK 2 - 4 Eylül 1914 Londra Deklarasyonu            (İngiltere, Fransa, Rusya)

               EK 3 - Şerif Hüseyin ile Sir Henry McMahon arasında 14 Temmuz 1915 ile 1 Ocak 1916 tarihlerinde yapılan mektuplaşmalar

               EK 4 - 16 Mayıs 1916 - Sykes-Picot Antlaşması

               EK 5 - 8 Ocak 1918 -Wilson Prensipleri

               EK 6 - 16 Haziran 1918 - Yedi Suriyeli Arap İleri Gelenine Yanıt İngiliz Deklarasyonu

               EK 7 - 21 Ekim 1921 - Türkiye ve Fransa Arasında İmzalanan Ankara Anlaşması

        Kaynakça

        Dizin

_

Temel İskit

1937’de Ankara’da doğdu. 1956’da İstanbul Saint-Joseph Lisesi’nden ve 1960’ta İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nden mezun oldu. 1963’te Dışişleri Bakanlığı’nda meslek memuru olarak göreve başladı. Mesleği süresince, merkezde Dışişleri Bakanlığı’nın dış ekonomik işler dairelerinde çeşitli kademelerde görev yapan İskit, bu arada 1983-1984 yıllarında Türkiye’deki ilk Serbest Bölgeler Genel Müdürü oldu. 1982-83 yıllarında Dış Ekonomik İşlerden sorumlu Devlet Bakanı Sermet Pasin’in ve 1988-89 yıllarında da Avrupa Topluluklarından sorumlu Devlet Bakanı ve Dışişleri Bakanı Ali Bozer’in özel danışmanlığını yaptı. 1989-90’da Dışişleri Bakanlığı Avrupa Toplulukları Genel Müdürlüğü’ne getirilen İskit, 1995-1998 yılları arasında Müsteşar Ekonomik İşler Yardımcılığı görevinde bulundu.
Temel İskit, diplomatik kariyeri sırasında yurt dışında Bonn, Tahran, Kahire Büyükelçiliklerinde, Brüksel’de Avrupa Toplulukları nezdinde Türkiye Daimi Temsilciliği’nde ve Paris’te İktisadi İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı (OECD) Türkiye Daimi Temsilciliği’nde görevler aldı, Roma’da BM Gıda ve Tarım Teşkilatı (FAO) nezdinde Türkiye Daimi Temsilciliği yaptı. İskit büyükelçi olarak, 1990-1994 yılları arasında OECD nezdinde Türkiye Büyükelçi Daimi Temsilcisi ve 1998-99 yıllarında T.C. Prag Büyükelçisi görevlerinde bulundu. 1999-2002 yıllarında
T.C. Brüksel Büyükelçisi ve Batı Avrupa Birliği (BAB) nezdinde Türkiye Daimi Temsilcisi olarak görev yaptıktan sonra yaş haddinden emekliye ayrıldı.