Ölümünden sonra, farklı çalışma alanlarında kendisine en çok atıf yapılan 20. yüzyıl düşünürlerinden olan Michel Foucault’nun eserlerinin hukuk alanına izdüşümleri, ülkemizde ilk kez bu denli kapsamlı bir şekilde, Umut Koloş’un bu çalışmasına konu oluyor. Kitapta Foucault’nun genel felsefi duruşu, iktidar analizi ve bunlara paralel olarak şekillenen “modern hukukun soybilimi” her türlü tartışmayı içerir biçimde ele alınıyor. Kitap, hem Foucault düşüncesinin temel kavram ve kategorilerini ayrıntılı biçimde açıklayarak okur için Foucault’ya bir giriş sağlıyor, hem de bu “Foucault’ya Giriş”ten sonra genel olarak felsefenin ve özelde hukuk felsefesinin, özne ve hukuksal özne, hakikat ve hukuksal hakikat, hak ve özgürlük gibi başta gelen konularını Foucault perspektifinden sunuyor. Bunların yanı sıra, tahakküm ve direniş gibi politika alanının kategorilerine ilişkin Foucaultcu argümanlara yer veriliyor ve hukuk alanına yönelik politik edimin yeni bir hukuk arayışı olması gerektiğine dair Foucault düşüncesini detaylı bir şekilde okuyucuya aktarıyor.
Önsöz
Giriş
BİRİNCİ BÖLÜM Foucault’nun Ontolojisi ve Metodolojisi
Paul-Michel Foucault
Michel Foucault ve Ontolojisi
Mümkün Deneyimin A Priori Koşulları Olarak Epistemeler
Foucault Düşüncesinde Episteme Kavramı ve Epistemeler
Kavram
Epistemeler
Rönesans Çağı ve Benzerlik Epistemesi
Klasik Çağ ve Temsil Epistemesi
Modern Çağ ve Antropolojik Episteme
Epistemik İlişkiler ve Süreksizlik
Mevcut Episteme ve Şimdinin Ontolojisi: Foucault’nun Eleştirel Projesi
Michel Foucault ve Metodolojisi
Metodolojik Kopuşlar mı? Bütünlüklü Bir Şema mı?
Arkeoloji
Kavram ve Arkeolojinin Amacı
Arkeolojinin Konusu Olarak Söylem
Foucault’nun Söylem Kavramı
Kavram
Foucault’nun Kavramı Konumlandırışı
Söylemin Kurucu Kategorisi Olarak Bir Söylemsel Oluşumun Unsurları
Nesneler
Sözceler ve Söylemde Özne Konumları
Sözce – Söz-Edim İlişkisi
Söylemde Özne Konumları
Kavramlar
Stratejiler
Söylemin Düzeni
Söylemin Düzenini Sağlayan Dışlama Usulleri
Söylemin Düzenini Sağlayan İçsel Usuller
Soybilim
Kavram ve Soybilimin Amacı
Soybilim ve Kimi Değini Alanları
Soybilim ve Tarihyazımı
Soybilim ve Bilgi
Soybilim ve İktidar
İKİNCİ BÖLÜM İktidar Sorunu ve Foucault
İktidar Sorunu ve Foucault’da İktidara Giden Yol
Genel Olarak
Antropoloji ve İktidar
Sosyoloji ve İktidar
Siyaset Bilimi ve İktidar
Hukuk ve İktidar
Foucault’nun İktidar Kavramı
Foucault’nun İktidar Analizinin Temellendirilmesi
İktidar Ontolojisi ve Nominalizm
Foucault’nun –Foucault’ya Rağmen– İktidar Ontolojisi: Ayırıcı Bir Girişim
Ayrımsal Girişimin İkili Ortaya Konuluşu
İktidarın Özcü Formal Ontolojisi
İktidarın Değişken Formal Ontolojisi
İktidar Tanımının Unsurları
İlişki Olma
Eylem Üzerinde Eylem Olma
Davranışları Yönlendirme
Tarihselleştirme ve Pragmatik Nominalizm
Foucault’nun İktidar Analizi: İktidarın Özellikleri
İktidarın Merkezsizliği
İktidarın Sayısız Noktadan Çıkarak İşlemesi
İktidarın Eşitsiz İlişkiler İçinde İşlemesi
İktidarın Hareketli İlişkiler İçinde İşlemesi
İktidar ve Aidiyet
Aşağıdan Yukarıya İktidar
Materyal İktidar – İçkin Niyetler
Pozitif İktidar: Özne ve Hakikat
Genel Olarak
Descartes ve Kant Bağlamında “Özne İnsan”
Descartes
Epistemolojiden Ontolojiye
Kartezyen Düalizm ve Çifte Ontoloji
Kant
Epistemoloji ve Üçüncü Yol
Akılla Sınırlı Özgürlük
Husserl’in Fenomenolojisi
Nietzsche Parantezi
Hakikat İstenci
İktidar İstenci
Nietzsche’de Hakikat ve Özne
Foucault’da Özne ve Hakikat
Verili Özne ve Keşfedilmeyi Bekleyen Hakikat
Verili Özne ve Foucault
Keşfedilmeyi Bekleyen Hakikat ve Foucault
Kurulu Özne ve İcat Edilen Hakikat – İktidar
İktidar Mekanizmaları
Özne, Nesne, Hakikat Oyunları
Söylemsel Pratikler, Söylemsel Olmayan Pratikler ve Dispositif
Sorunsallaştırma, Hakikat Rejimi, İktidar, Nesneleşme ve Özneleşme
Özne ve Hakikat ile İktidar Mekanizmaları Üzerine Tartışma Soruları
Foucault ve Özgürlük
Özneyi Ele Alış ve Özgürlük
İktidarın Koşulu ve Desteği Olarak Özgürlük
İktidar, Direniş, Özgürlük versus Tahakküm, İtaat
Analiz Edilen İktidarın Kurumsal Ortaya Çıkış Alanları ve İlgili Pratikler
Foucault’nun Özgün Alanları Olarak Delilik, Tehlikeli Birey, Cinsellik
Delilik – Tımarhane
Büyük Kapatılma – Akıldan Yoksunluk Âlemi
Tımarhanenin Doğuşu ve Norm Toplumu
Tımarhanenin Doğuşu
Hekimin Dahli ve Norm Toplumu
Tehlikeli Birey – Hapishane
Cezalandırma Zihniyetinde Değişim – Tehlikeli Birey
Hapishane, Disiplin, Panoptikon
Cinsellik – Psikanaliz
Cinselliğe Dair: Varsayılan – Olan
Cinsellik Dispositifi – Psikanaliz
İktidar Bilgi İlişkisinin Yeniden Değerlendirilmesi: Karşılıklı İlişkileri İçinde İktidar ve Bilgiden, “İktidar/Bilgi”ye
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Foucault’nun İktidar Analizinde Hukukun Yeri
Modern Öncesi Dönemde Hukukun Yeri: Hukuksal-Söylemsel İktidar Modeli
Foucault’nun Hukuk Tanımı
Foucault ve Modern Öncesi İktidar Döneminde Hukukun Yeri: Hukuksal-Söylemsel İktidar Modeli
“Hukuksal-Söylemsel İktidar Modeli” Kavramının Seçiliş Nedeni
Devredilip Devralınan Bir Olgu Olarak İktidar
Hukuksal İktidarın Kaynağı Olarak Toplum Sözleşmesi
Hobbes ve Hukuksal-Söylemsel İktidar Modeli İle İlgisi
Foucault’nun Hobbes İlgisi
Hukuksal-Söylemsel İktidar Modeli’nin Temel Özellikleri
Merkezî İktidar
Hukuksal-Söylemsel İktidar Modeli Bakımından Devletin Yeri ve Önemi
Monarşik Devlet Konseptinin Hukuk-Söylemsel İktidar Modeli Bakımından Önemi
Ortaçağ’dan Moderniteye Kadar Hukuksal-Söylemsel İktidar Modeli’nin Yeri ve Önemi
Hukuksal-Söylemsel İktidar Modelinde Hükümranlığa Örnek Olarak Kral
Meşrulaştırma ve İtaatin Sağlanması
Negatif İktidar: Yasa(k) Döngüsü
Yasak Cinsellikten Hukukun Yasasına
Hukukun Yasası ve Austin’e Temas
Foucault’nun Hukuk Anlayışının Temas Ettiği Kadarıyla Austin’in Hukuk Yaklaşımı
Foucault’nun Hukuksal-Söylemsel İktidar Modeli Bağlamında Hukuka Austinci Yaklaşımı
Hukuksal-Söylemsel İktidar Modelinin Açıklayıcılığı
Hukuksal-Söylemsel İktidar Modeli Bağlamında Özne ve Hakikat Sorunları
Özne Sorunu: Uyruk – Hukuksal Özne Dikotomisi
Hakikat Sorunu: Sınama ve Soruşturma
Sınama – Hakikat
Soruşturma – Hakikat
Hukuksal-Söylemsel İktidar Modeli Bağlamında Hak Sorunu
Modern İktidarın Hukuksal-Söylemsel İktidar Modeli ile Analiz Edilmesine Yönelen Foucault Eleştirileri
Modern Dönemde Hukukun Yeri: Dispositif Olarak Hukuk
Dispositif Olarak Hukuka Açılan Yol: Modern Dönem İktidarı Olan Biyo-İktidar Kavramı ve Unsurları
Foucault’da Biyo-İktidar Kavramı
Kavram ve Tarihsel Belirleme
Modern Dönem ve Biyo-İktidar İlişkisinin Kurulması
Kavram Işığında Biyo-İktidarın Unsurları
Anatomo-Politika
Disiplin Boyutu
Anatomo-Politika Bağlamında Norm Boyutu
Biyo-Politika
Düzenleme ve Güvenlik Boyutu
Biyo-Politika Bağlamında Norm Boyutu
Foucault ve Modern İktidar Döneminde Hukukun Yeri
Sorular-Tezler
“Hukukun Defedilmesi” Tezi
Defetmenin Anlamı ve Defetme Tezinin İddiası
Defetme Tezini Destekleyen Foucault Argümanları
Disiplinlerin Karşı-Hukuk Oluşu ve Disiplin-Etkin Kolonizasyon
Karşı-Hukuk Oluş
Disiplin-Etkin Kolonizasyon
Yasa-Norm Ayrımı
Hukuk-Disiplin-Güvenlik
“Foucault’nun Hukuku” Tezi
Tez ve İddiası
Tez Bağlamında Foucault’da Hukuksal – Hukuk Ayrımı
Teze Göre Foucault’da Hukukun Zorunluluğu
Foucault’ya Göre Modern Dönemde Hukukun Varlık Sebepleri
Zahiri Sebepler
Asıl Sebepler
Modern Disiplinler ve Normalleştirme Rejimlerinin Gelişimi – Hukukun Yeri
Tezlerin Değerlendirilmesi ya da Foucault ve Modern Dönemde Hukukun Yeri: “Dispositif Olarak Hukuk”
Tezlerin Değerlendirilmesi
Dispositif Olarak Hukuk: Kavram
Yeniden Dispositif
Dispositif Olarak Hukukun Anlamı
Dispositif Olarak Hukukun Özellikleri
Yasa-Norm İlişkisi
Hukuk Pratikleri Esprisi
Dispositif Olarak Hukuk Yaklaşımının Ayırt Ediciliği: Hukuksal Pratikler Bağlamında Özne ve Hakikat Sorunları
Özne Sorunu: Denetleme ve Öznellik
Hakikat Sorunu: İnceleme
Hukuksal Pratiklerde Özne ve Hakikat Sorunlarının Bağlılığı
Dispositif Olarak Hukuk ve Modern Dönemde Hukuka Açılan Somut Yer Olarak Yönetimsellik
Yönetimselik Kavramı ve Yönetimsellik Üçgeni
Kavram
Yönetimsellik Üçgeni
Yönetimsellik Bağlamında Hukuk: Dispositif Olarak Hukukun Yeri
Yönetimsellik Bağlamında Devlet: Devletin Yeri ve Devlet-Etkin Kolonizasyon
Devletin Yeri
Devlet-Etkin Kolonizasyon
Devletin Yönetimselleşmesi
Dispositif Olarak Hukuk Bağlamında Hak Sorunu
Sonuç
Kaynakça
Dizin
Foucault’nun hukuka ilişkin görüşlerini özellikle dispositif kavramlaştırması ile “Foucault ve Hukuk” tartışmaları bakımından orijinal bir başlık çerçevesinde tanımlayan Koloş, bu çalışma ile hukuk alanına son derece önemli bir katkıda bulunmuştur.
Prof. Dr. Yasemin Işıktaç, İstanbul Üniversitesi
https://www.hukukpolitik.com.tr/2017/08/21/foucault-iktidar-hukuk/
_Umut Koloş
İstanbul’da, 1982 yılında doğdu. Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ni ve İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kamu Hukuku yüksek lisans programını bitirdi. İlgisini ağırlıklı olarak hukuk felsefesi, hukuk sosyolojisi, hukuk antropolojisi, uluslararası hukuk kuramı ile siyaset felsefesi alanları ve özellikle ideoloji-hukuk, siyaset-hukuk, yaşayan hukuk, hukukun yapısal analizi konuları oluşturan yazarın “Hukuka Bakışta Başka Bir Boyut: Hukuk Fetişizmi”, “Mikro-İktidar İlişkileri ve Hukuk Öznesinin Teşekkülü”, “Foucault ve Hukuk Tartışmalarına Katkı: Dispositif Olarak Hukuk I” başlıklı çalışmaları ve çevirileri bulunmaktadır.
