Türkiye’nin modernleşme tarihinde, tıp eğitiminin önemli bir yeri bulunmaktadır. Modern tıp eğitimi ise bir anlamda geleneksel Osmanlı tıbbının farklı kültürlerine; Orta Asya şaman iyileştirme yöntemlerinden, Helenistik ve Roma Galenik tıbbına ve Ortadoğu, Arap-İslâm tıbbının zengin birikimlerinden sonra 19. Yüzyılın başlarında benimsenen Batı tıbbının zengin mirasına dayanır. Prof. Dr. Yeşim Işıl Ülman bu eserinde, tıp eğitiminin modernleşme sürecinin başlangıç yıllarını, Galatasaray Tıbbiyesi’nin çağdaşlaşma yolundaki ilk adımlarını ve sonrasını ele alıyor. Çok titiz bir arşiv çalışmasını temel alan bu kitapta tıp tarihinde bugüne kadar hiç ele alınmamış orijinal kaynaklar taranmış, Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane’nin yıllık faaliyet raporları değerlendirilmiş, döneme damgasını vuran hekimlerin, eczacıların yaşamları ile birlikte modern tıp eğitimindeki yerleri ile birlikte halk sağlığı uygulamaları tahlil edilmiştir. Kitap, tıp tarihi ve tıp eğitimi tarihi üzerine yapılacak araştırmalar için temel bir kaynak eser niteliğindedir.

Sunuş

        Nuran Yıldırım

Önsöz

        Yeşim Işıl Ülman

    1  Giriş

           3  Modernleşme Öncesinde Osmanlı Toplumsal Yapısına Bakış

           5  Modernleşme Öncesi Geleneksel Dönemde Osmanlı Tıbbi

           6  Batı ile Karşılaştırmalı Olarak Modernleşmenin
Başlangıç Yılları (18. yüzyıl)

           8  19. Yüzyılda Modernleşme, II. Mahmud Dönemi,
Tanzimat ve Etkileri

         11  Tıp Eğitiminde 19. Yüzyılda Modernleşme

                     11  Rum Tıbbiyesi ve Tersane Tıbbiyesi

                     14  Modern Tıp Eğitiminin Öncüleri,

                     14  Şanizade Ataullah Efendi,

                     14  Hekimbaşı Mustafa Behçet Efendi

                     18  Mısır Mekteb-i Tıbbiyesi / Mısır Tıp Mektebi

                     21  Tıphane-i Amire, Cerrahhane-i Mamure

         24  Mekteb-i Tıbbiye-i Adliye-i Şâhâne’nin Açılışı
(Galatasaray Tıbbiyesi)

    9  BİRİNCİ BÖLÜM
Galatasaray Tıbbiyesi, Tıp Eğitiminde Genel Çerçeve

         29  Mekteb-i Tıbbiye-i Adliye-i Şahane’nin Tıp Eğitiminde
Getirdiği Yenilikler

         36  Tıbbiye’nin Galatasaray’daki Dönemi Sonrasına Kısa Bir Bakış

                     37  Tıp Eğitiminde Türkçeleşme

                     38  Bilim ve Eğitim Kurumlarında Sekülerleşme

                     38  Encümen-i Daniş

         39  Cemiyet-i Tıbbiye-i Şâhâne

         40  Cemiyet-i Tıbbiye-i Osmaniye, Cemiyet-i İlmiye-i Osmaniye ve

               Mecmua-yı Fünûn

                     42  Darülfünûn ve Tıbbiye

                     42  Tıbbiye ve Özgürlükçü Fikirler

         48  Tıbbiye’nin Halk Sağlığına Katkılarına Genel Bakış

 

  51  İKİNCİ BÖLÜM
Journal de Constantinople ve Tanzimat

         53  Derginin Yayın Hayatı ve İlkeleri

         63  Sağlık Bülteni (Bulletine Sanitaire)

         67  Yöntem ve Kaynaklar

  71  ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

        Mekteb-i Tıbbiye-i Adliye-i Şâhâne’nin Galatasaray’daki Binası

         73  Mimari Tasvir

         78  Müzeler ve Kütüphane

                     78  Botanik Bahçesi ve Tabiat Tarihi (Histoire Naturelle) Müzesi

         81  Matbaa

         83  Yabancı Ziyaretçilerin Görüşleri

                     84  John Mason ve Seyahatnamesi

                     85  Charles Mac Farlane ve Galatasaray Tıbbiyesi,

                            “Ce n’est pas au Galata Sérai qu’il faut venir chercher la réligion...”

         88  Binanın Yanması

         91  Yangın Sonrası

  95  DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

        Mekteb-i Tıbbiye-i Adliye-i Şâhâne’de Öğretim

         97  Öğretim Dili

       100  Sene Sonu Mezuniyet Törenleri ve Yıllık Faaliyet Raporları

       101  Yıllık Faaliyet Raporlarına Göre Öğretim

                   101  Öğrenci Potansiyeli, Öğretim Süresi ve Koşulları

                   107  Tıp ve Cerrahlık Sınıfları (Classes de Médecine et de Chirurgie)

                   109  Anatomik Diseksiyon ve Anatomi Müzesi

                   112  Ameliyatlar

                   114  Eczacılık Dersleri (Le Cours de Pharmacie) ve
Merkez Eczanesi (Pharmacie Centrale)

                   116  Ebelik Eğitimi

                   119  Cerrah Muavinleri (Aides-chirurgiens) ve

                            Sağlık Memurları (Officiers de Santé)

       119  Mezuniyet Sınavları

       122  Mekteb-i Tıbbiye-i Şâhâne Mezunu

               Dört Hekimin Viyana’daki İmtihanları

127  BEŞİNCİ BÖLÜM

        Mekteb-i Tıbbiye-i Adliye-i Şâhâne’nin İdaresi,

        Öğretim Kadrosu ve Diğer Görevliler

       131  Okul Nazırları

                   131  Abdülhak Efendi (1786-1854)

                   132  İsmail Efendi - Hekimbaşı İsmail Paşa

                            (Cerrah İsmail Paşa) (1807-1880)

                   136  Ziver Paşa (Ahmed Sadık Ziver Paşa,

                            1973 İstanbul - 1862 Medine)

       136  Muallim-i Evveller/ Okul Direktörleri

                   136  Karl Ambros Bernard (1808-1844)

                   142  Sigmund Spitzer (1813-1895)

       145  Ders Nazırı

                   145  Hayrullah Efendi (İstanbul 1817 - Tahran 1869)

       150  Tıp ve Cerrahi Sınıfları ile Eczacılık Dersleri Muallimleri

                   150  Salih Efendi (1816-1895)

                   152  Derviş Efendi (Derviş Mehmed Emin Paşa,

                            Kimyager Derviş Paşa) (1817-1879)

                   154  Antoine Calleja (1806-1893)

                   159  Francesco Dellasudda (1814-1866)

                   160  Oğul Giorgio Dellasudda

                   161  Konstantin Karateodori (Edirne, 1802 - İstanbul, 28 Eylül 1879)

                   165  Etien Karateodori (Etienne Carathéodory, 1789-1867)

                   165  Arşizen Serandi (Sarantis Archigénès) (1809 –1873)

                   167  J. Paleolog

                   168  Gaspard Sinapyan (1814-1872)

                   169  Serviçen (22 Kasım 1815, İstanbul - 2 Ekim 1897, İstanbul)

                   171  Joseph Wartbichler (1817-1852)

                   173  Lorenz Matthus Karl Rigler (1815-1862)

                   175  Dr. L. Hermann

                   175  Dr. Mavroyeni, Mavroyeni Paşa (Spiridon Mavrogeny, 1817-1902)

       177  İlk ve İdadi Dönemi Hocaları

                   177  Akif Efendi

                   178  J. Calos

                   178  Şinorkyan

                   178  İmam Efendi

                   178  Ahmed Efendi

                   178  Mehmed Efendi

                   178  İsmail Efendi

                   178  Kamil Efendi

                   178  Tevfik Bey

                   179  Guerrieri

                   179  S. Rouet

                   179  Lucien Rouet

                   179  Bogos Teriaky (Terjaqui)

                   180  Lahaille

       180  Muallim Muavinleri

                   180  Osman (Mehmed)

                   180  Şakir (Hasan)

                   180  Emin (İbrahim)

                   181  Mehmed (Veliyüddin) Efendi

                   181  Ebeler

                   181  Madam Messani (öl. İstanbul 1851)

                   182  Madam Pizipio

       182  Diğer Görevliler

                   182  Friedrich Wilhelm Noé (1879-1898)

                   182  Mehmed Efendi

                   182  Alex Sutzo

                   183  N. Parlos

                   183  Şakir Efendi

                   183  Mehmed Efendi

                   183  Emin Efendi

185  ALTINCI BÖLÜM

        Mekteb-i Tıbbiye-i Adliye-i Şâhâne’nin

        Eğitim Öğretim Dışındaki Faaliyetleri

       187  Ordu Hijyeni, Sağlık Hizmetlerinde Düzenlemeler ve

               Salgınlarla Mücadele

       190  Aşı ve Aşılama

193  YEDİNCİ BÖLÜM

        Mekteb-i Tıbbiye-i Şâhâne’nin Raporları

       195  Galatasaray Dönemi Raporları

                   195  1841-1842 Öğretim Yılı Faaliyet Raporu

                   202  Mekteb-i Tıbbiye-i Adliye-i Şahane’nin

                            1841-1842 (1257-1258) Eğitim Öğretim Yılı Faaliyet Raporu

                   207  1842-1843 Öğretim Yılı Mezuniyet Töreni ve Faaliyet Raporu

                   219  1843-1844 Öğretim Yılı Mezuniyet Töreni ve Faaliyet Raporu

                   232  1844-1845 Yılı Öğretim Yılı Faaliyet Raporu

                   233  1845-1846 Yılı Öğretim Yılı Mezuniyet Töreni ve

                            Faaliyet Raporu

                   233  Mezuniyet Töreni

                   242  1846-1847 Öğretim Yılı Mezuniyet Töreni ve Faaliyet Raporu

                   257  1847-1848 Yılı Öğretim Yılı Mezuniyet Töreni ve

                            Faaliyet Raporu

       267  Galatasaray Tıbbiyesi’nden Sonraki Raporlar

                   267  1849 Yılı Mezuniyet Töreni ve Raporu

                   272  1850 Yılı Töreni ve Raporu

                   281  1851 Yılı Töreni ve Raporu

                   288  1852 Yılı Töreni ve Raporu

297  Sonuç

313  Kaynakça

327  The Imperial School of Medicine of Galatasaray,

        As an Example of Medical Modernisation

        in Turkey (1838-1848)

       329  Introduction

       330  Location of the School

       331  Education

335  İsim Dizini

343  Kavram Dizini

Prof. Dr. Yeşim Işıl Ülman kitabında Galatasaray Tıbbiyesi’ni deyim yerindeyse tam bir mercek altına alıyor ve çok zengin arşiv bilgilerine ve birinci el kaynaklara dayanarak bu okulu tüm yönleriyle bize tanıtıyor. Üstelik bunu yaparken hem Osmanlılardaki geleneksel tıbba ve Galatasaray Tıbbiyesi öncesi dönemdeki modern tıbba ait bilgiler de veriyor hem de sadece tıbbi tarihle yetinmeyerek tıbbiye mensuplarının ve mezunlarının sosyal yaşamdaki ve modernleşmedeki öncü ve önemli rollerine de işaret ediyor. Bu ikinci yönüyle de çok önemli bir sosyal tarih araştırması özelliği de kazanmaktadır.
Osman Bahadır, 26 Kasım 2018, Sarkaç

https://sarkac.org/2018/11/galatasaray-tibbiyesi/

Öyle konular vardır ki hakkında çok şey yazılmış olduğu için artık yapacak bir şey kalmamış zannedilir. Tıp eğitim tarihimize de bu gözle bakılırken Dr. Ülman’ın bu çalışması bütün ezberleri bozmuştur. Çünkü literatürde hiç ele alınmamış Fransızca orijinal kaynaklara dayanmaktadır.
Oktay Aras

http://www.oktayaras.com/galatasaray-tibbiyesi/tr/63659

Bu kitap, ana teması tıp eğitimimizin zirvelerinde biri kabul edilen Galatasaray dönemi yanında; tıp eğitimi üzerinden Osmanlı modernleşmesi, dönemin tanınmış hekimleri, cerrahi, eczacılık ve ebelik tarihlerimiz, halk sağlığı uygulamaları hakkında da orijinal bilgiler içermektedir. Bundan sonra özellikle tıp eğitim tarihimiz üzerine yapılacak çalışmalar için bir el kitabı niteliğindedir.
Prof. Dr. Nuran Yıldırım

_

Yeşim Işıl Ülman

Acıbadem Üniversitesi Tıp Fakültesi, Tıp Tarih ve Etik öğretim üyesi ve aynı üniversitede Sosyal Bilimler Enstitüsü başkanlığı yapmakta olan Prof. Dr. Yeşim Işıl Ülman, Biyoetik Yüksek Lisans Programı’nı yürütmektedir. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’nden 1982’de mezun olduktan sonra İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi’nde Yüksek Lisans ve yine aynı üniversitede Cerrahpaşa Tıp Fakültesi’nde ikinci kez Yüksek Lisans yaptı, doktora derecesini İ.Ü. Sağlık Bilimleri Enstitüsü Tıp Tarihi ve Etik dalında aldı. Uzun yıllar İ. Ü. Tıp ve Cerrahpaşa Tıp Fakültelerinde öğretim üyeliği yaptıktan sonra doçent olan Ülman, Uluslararası Tıp Tarihi Kongresi (ISHM 2002) Bilim Kurulu üyeliği ve Genel Sekreterliği; Yeni Tıp Tarihi Araştırmaları dergisi editör yardımcılığı (1997-2006), Türkiye Biyoetik Derneği başkanlığı (2007-2012) yaptı. Institut Français des Etudes Anatoliennes’e (IFEA) bağlı araştırmacılardan olup, bu görevi kapsamında, tıp tarihi konulu uluslararası toplantılara katkı verdi, Prof. Dr. Anne Marie Moulin’le birlikte Perilous Modernity in the Ottoman Empire (Isis, 2010)’ın ortak editörlüğünde bulundu. İstanbul Tabip Odası Etik Kurulu üyesi ve daha sonra genel sekreteri (2006-2012); Türk Tabipleri Birliği Uzmanlık Dernekleri Eşgüdüm Kurulu Etik Çalışma Grubu üyesi (2008-2011) olarak görev alan yazarın çeşitli ulusal ve uluslararası dergilerde yayınlanmış makaleleri ve editörlüğünü
yapmış olduğu kitapları bulunmaktadır. Başlıca araştırma konuları tıpda modernleşme tarihi, tıpda insan bilimleri eğitimi, biyoetiğin temel meseleleri, biyoetik eğitimidir.