Hürriyet’i Beklerken: İkinci Meşrutiyet Basını
Türkiye’de basın tarihi üzerine yapılan az sayıda çalışma, gazete ve dergiler ile gazetecileri adeta kronolojik, sıradan bir tarih sıralaması içinde ele alıp; dönemin toplumsal ortamını ve bunun içinde biçimlenen basın ile yarattığı özgür düşünce, siyasal baskı vb. ilişkilerinin temel özelliklerini gözardı edip, bütünü ile kavramaktan uzak bir yöntemle inceler._x000D_
_x000D_
Prof. Uygur Kocabaşoğlu’nun “Hürriyet”i Beklerken adlı bu küçük denemesi ise İkinci Meşrutiyet basını ya da matbuatını bunun dışında bir anlayışla, Osmanlı toplumsal düzeninin altüst olduğu, düşüncenin daha özgürce ifade edilebildiği kısa bir dönemi, toplumsal koşullarla oluşan ortamla birlikte almakta yazarın kendi deyimiyle gözlemlemektedir._x000D_
_x000D_
İkinci Meşrutiyet ya da “devr-i hürriyet”te Osmanlı basınında gerçek anlamda bir “patlama” yaşandı; istibdat yıllarında daha çok yurtdışında Yeni Osmanlılar ile Jön Türkler tarafından oluşturulan “matbuat” miras alınarak toplumda her türlü düşüncenin serbestçe dile getirildiği “binbir çiçeğin açtığı” bir özgürlük ortamı yaratıldı. Ancak kısa süren bu dönem, 31 Mart ve ardından biçimlenen İttihad ve Terakki iktidarı ile birlikte önceleri “matbuat serbestisi”ni savunan ama bunun da “tamamiyle tabii vaziyette bulunduğumuz zamanlara ait olduğunu” öne süren Talat Paşa ve siyasi ortakları tarafından baskıya dönüştürüldü, bunun sonucunda “tabii vaziyette olduğumuz dönem” hiçbir zaman gelmedi._x000D_
_x000D_
İşte Kocabaşoğlu’nun çalışması yaşanan bu kısa dönemi, kendine özgü koşulları içinde ele almakta, Tanin’den Meşveret’e İkdam’a, Şuray-ı Ümmet’e vb. uzanan gazete ve dergilerin yanısıra Hüseyin Cahid, Lütfi Fikri, Mizancı Murad, Abdullah Cevdet, İştirakçi Hilmi, Ali Kemal ve benzeri gazetecilerin çizdiği geniş çerçeveyi incelemektedir.
Uygur Kocabaşoğlu
1945’te Kastamonu’da doğdu. Ankara Üniversitesi SBF’den mezun oldu, aynı üniversitede “Şirket Telsizinden Devlet Radyosuna” başlıklı teziyle doktorasını tamamladı. 1983-1988 arasında üniversiteden kendi isteğiyle uzak kaldı. 1988- 2002 arasında ODTÜ Tarih Bölümü’nde Osmanlı sosyal ve yönetsel tarihi, basın tarihi, Amerikan misyoner faaliyetleri üzerine dersler verdi. Uygur Kocabaşoğlu’nun başta Avrupa ve İngiltere tarihi olmak üzere çeşitli konularda Henri Pirenne, E. P. Thompson ile E. H. Carr çevirileri ve yine Osmanlı sosyal tarihiyle ilgili olarak yerli yabancı dergilerde yayımlanmış çok sayıda makalesi vardır. Yayımlanmış eserleri arasında Anadolu’daki Amerika / Kendi Belgeleriyle Osmanlı İmparatorluğu’ndaki Amerikan Misyoner Okulları (İmge Yayınları, 2000), Bolşevik İhtilali ve Osmanlılar (Metin Berge ile birlikte, Kebikeç Yayınları, 1994; İletişim Yayınları, 2006), İki Arada Bir Derede / İmlaya Gelmez Tarih Yazıları (İmge Yayınları, 1997), İngiliz Sicimi (İmge Yayınları, 1995), Türkiye İş Bankası Tarihi (İş Bankası Yayınları, 2001), Majestelerinin Konsolosları / İngiliz Belgeleriyle Osmanlı İmparatorluğu’ndaki İngiliz Konsolosları (1580-1900) (İletişim Yayınları, 2004), Salnamelerde Kayseri (Murat Uluğtekin ile birlikte), SEKA Tarihi (Seka Yayınları, 1995) bulunmaktadır.