Mütareke ve Milli Mücadele Basını: Direniş ile Teslimiyetin Sözcüleri ve “Mahşer”in 100 Atlısı
Prof. Dr. Uygur Kocabaşoğlu ile Doç. Dr. Aysun Akan’ın büyük bir emek ürünü olan bu çalışması, yıllar önce yayınevimizin planladığı geniş kapsamlı bir Türkiye basın tarihi projesi düşüncesinden hareketle hazırlandı. Aslında bu çalışma ilk önce 1918-1945 yıllarını içine alacak biçimde düşünüldü; ancak eserin büyük boyutlara ulaşacağı görülünce dönem 1918-1922 yıllarıyla, bir anlamda Mütareke ve Milli Mücadele ile sınırlandırıldı. Buna rağmen elinizdeki bu devasa eser tüm boyutlarıyla, bugüne kadar yapılmamış bir çalışma olarak ortaya çıktı._x000D_
_x000D_
Kitap, söz konusu dönemdeki toplumsal ve siyasal gelişmelerin değişik aşamalarını temel alarak Türkiye basınını incelemektedir. Çalışmada gazete ve dergi gibi süreli yayınların özellikleri, siyasal ve sosyal konumları, yıllar, bölgeler, kentler ve türler itibarıyla ele alınmış; basın mevzuatı, basındaki örgütlenmeler, çalışanların durumu, devletin işlevi ve genel olarak basın hayatının ekonomi politiği tüm ayrıntılarıyla irdelenmiştir._x000D_
_x000D_
“Mahşer’in 100 Atlısı” bölümünde yeralan Portreler’de ise gazete sahipleri, başyazarlar, yazarlar, çizerler, muhabirler, yöneticiler ve diğer çalışanların kısa ve öz biyografileri mesleki çalışmalarının çerçevesi içinde değerlendirilmiş ve özellikle “Ek” olarak sunulan envanter çalışması özgün olup, bu konuda araştırma yapacak herkes için güçlü bir referans haline getirilmiştir. Kitap, sözkonusu gazete ve dergilerin ulaşılabilen nüshaları ile gazeteci, yazar ve gazete sahipleri ile çalışanlara ait görsel malzeme ile de zenginleştirilmiştir._x000D_
_x000D_
Vakit’ten Tanin’e, Minber’den Peyam-ı Sabah’a, Albayrak’tan İbret’e 142 gazetenin; Kadınlar Dünyası’ndan İnci’ye, Ceride-i İlmiye’den, Küçük Mecmua’ya 70 derginin ve Ahmet Cevdet Oran’dan Ali İlmi Bilgili’ye, Mevlanzade Rıfat’tan Sedat Simavi’ye, Ahmet Emin Yalman’dan Hakkı Tarık Us’a vb. uzanan 100 basın insanının yeraldığı Mütareke ve Milli Mücadele Basını, Direniş ile Teslimiyetin Sözcüleri ve “Mahşer”in 100 Atlısı adlı eserde yazarların tanımıyla, her şeye rağmen “Türkiye basın tarihinin renkli, kişilikli bir dönemi” tüm özellikleriyle incelenmiş bulunmaktadır.
Önsöz ya da İfade-i Meram
Giriş
“Aydınlarımızın Bunalım Yılı: 1918”
Osmanlı Matbuat Cemiyeti
Wilson Prensipleri Cemiyeti ve Gazeteciler
“Mütareke Sansürü”
1918’de İstanbul Gazeteleri
Takvim-i Vekayi
Tercüman-ı Hakikat
Sabah
İkdam
Karagöz
Tanin
Yeni Gazete
Tasvir-i Efkâr
Vakit
Atî
Akşam
Haber
Vazife
Hadisat
Türkçe İstanbul
İstiklâl
Minber
Yeni Gün
Söz
Yeni Ses
İrtermezzo: “Sahibinin Sesi”, Hangi Gazete Kimden Yanaydı?
Dersaadet’te Mecmualar
Sanayi Mecmuası
Terbiye ve Oyun
İctihad
Kadınlar Dünyası
Sebilü’r-reşad
Edebiyat-ı Umumiye Mecmuası
Osmanlı Genç Dernekleri
Yeni Mecmua
Osmanlı Tarih ve Edebiyat Mecmuası
Türk Kadını
Temaşa
İrşad el-Müslimin
Ceride-i Sufiyye
Şair ile Şair Nedim
Genç Kadın
Diken
Müşahede
Taşralarda Hâl ve Durum
Matbuatta Saflar Beliriyor - 1919
Manda Meselesi ve Gazeteciler
İstanbul’da A’dan Z’ye Gazeteler
Akvam
Alemdar
İdrak
İfham
İleri
İstiklâl
Kurtuluş
Kürdistan
Memleket
Medeniyet
Mizan
Peyam
Tarik
Türk Dünyası
Dersaadet’te Dergiler
Büyük Mecmua
Genç Yolcular
İnci / Yeni İnci
İstanbul Seririyatı
İ’tisam
Mecmua-i Askeriye
Meslek-i İçtimaî
Resimli Salon Mecmuası
Spor Âlemi
Ümid
“Ilgaz Anadolu’nun Sen Yüce Bir Dağısın”...
Taşra Gazeteleri
Açıksöz - Kastamonu
Adalet - Bursa
Adana’ya Doğru - Kayseri
Adapazarı - Sakarya
Ahali - Samsun
Ahali - Edirne
Ahenk - İzmir
Albayrak - Erzurum
Anadolu - İzmir
Antep Haberleri - Antep
Babalık - Konya
Dertli - Bolu
Doğru Söz - Balıkesir
Duygu - İzmir
Ferda - Adana
Güneş - Ordu
Hukuk-u Beşer - İzmir
Islahat - İzmir
Işık - Giresun
İbret - Konya
İkaz - Afyon/Ankara
İkbal - Trabzon
Karadeniz - Giresun
Konya İntibah - Konya
İrade-i Milliye - Sivas
İstikbal - Trabzon
İşçi - Eskişehir
İzmir’e Doğru - Balıkesir
Köylü - İzmir
Kürsi-i Millet - Mudurnu
Medeniyet - İzmir
Müsavat - İzmir
Nazikter - Kastamonu
Öğüd - Afyon/Konya/Ankara
Sada-yı Hak - İzmir
Selamet - Trabzon
Ses - Balıkesir
Sulh ve Selamet - İzmir
Şark - Elazığ
Şark - İzmir
Trakya-Paşaeli - Edirne
Yeni Adana - Adana/Kayseri/ Karaisalı/Pozantı/Adana
Yeşil Ilgaz - Kastamonu
Yoldaş - Bursa
Zafer - Kastamonu
Taşrada “Mecmualar”
Âlem-i Musiki - Bursa
Bursa Mecmuası - Bursa
Genç Kalemler - Bursa
Hak Yolu - Konya
Halka Doğru Mecmuası - İzmir
Kaygu - Trabzon
Köy Hocası - Ankara
Lale - Samsun
Lokman Hekim - Bursa
Mefkure - Ankara
Piyasa - Samsun
Yeni Hayat - Bursa
Yeni İzmir - İzmir
Zor Yıllar 1920 - 1921 - 1922
Babıâli’de “Sabah” Ezanları...
Peyam-ı Sabah
Dersaadet
Alay
Yeni Şark
Tatlı Sert
Haftalık Gül Bahçesi
Eğlence
Güleryüz
Pâyitaht
Âyine
Vahdet
Aile Tabibi
Akbaba
Aydede
Hekim
İstanbul Vilâyet Gazetesi
Mehmetçik
Tanin
“Sağ”dan “Sol”a İstanbul’da Dergiler
1920 Yılı
Ceride-i İlmiye
Mahfil
1921 Yılı
Aydınlık
Dergâh
Hanım
Türkiye İktisat Mecmuası
Yarın
1922 Yılı
Düşünce
Polis Mecmuası
At Yarışları
Bizim Mecmua
Bugün
Çil Horoz
Genç Komünist
Hadisat-ı Hukukiye ve Tarihiye Mecmuası
İstanbul Paj Medikalleri (Pages Medicales de Constantinople)
Mühendis Mektebi Mecmuası
Muallimler Mecmuası
Türkiye İdman Mecmuası
Zincirbend Gençlik
Işık Doğu’dan Yükselir
Taşrada Gazeteler
Aks-i Seda (Anadolu Sesleri) - Samsun
Âmâl-i Milliye - Maraş
Anadolu’da Yeni Gün - Ankara/Kayseri
Arkadaş - Eskişehir
Bucak ve Ordu Bucak - Ordu
Diyarbekir (15 Ekim 1937’den sonra Diyarbakır) - Diyarbakır
Emel - Amasya
Ertuğrul - Bursa
Gedikkaya - Giresun
Hakimiyet-i Milliye - Ankara
Hayat - Adana
Hilal - Samsun
İdare-i Milliye - Sivas
İrşad - Balıkesir
İstiklâl - Eskişehir
Kayseri - Kayseri
Mamüret-ül Aziz (1928 sonundan itibaren Elaziz) - Elazığ
Millet Yolu - Bursa
Seyyare Yeni Dünya - Eskişehir / Yeni Dünya - Ankara
Sivas - Sivas
Tarsus - Tarsus
Te’mîn - Edirne
Yeni Giresun - Giresun
Emek - Ankara
Gaye-i Milliye - Sivas
Hak - Trabzon
Hayat - Samsun
İnkılap - Muğla
Kalem - Ankara
Kardaş - Bursa
Misak-ı Milli - Kayseri
Müstakil Çorum - Çorum
Türkeli - Kastamonu
Türkoğlu - Bolu
Varlık - Sarıkamış
Arkadaş - Bursa
Azim - Ordu
Doğru Öz - Mersin
Gazi Sancak - Gaziantep
Kahkaha - Trabzon
Satvet-i Milliye - Elazığ
Serhad - Edirne
Şarkın Sesi - Ankara
Zafer - Afyon
Zafer-i Milli - Balıkesir
Taşrada Dergiler
Dilek - Sivas
Doğu - Kastamonu
Gençlik Mecmuası - Kastamonu
Kurtuluş - Kırşehir
Küçük Mecmua - Diyarbakır
Mektepli - Samsun
Milli Gaye - Bolu
Milli Mefkure - Adana
Ticaret - Ankara
Yeni Hayat - Ankara
Türkiye Basınının Toplumsal Pratiği ve Ekonomi Politiği 1918 - 1922
İstanbul
Taşra
TBMM’den Önce
TBMM’den Sonra
Matbuat ve İstihbarat Müdüriyet-i Umumiyesi
Matbaalar, Mürettipler, Dağıtım, Gazete Tiraj ve Fiyatları
İstanbul
Taşra
Bir Değerlendirme
Resmî Yayınlar
Liva/Vilâyet Gazeteleri
Bilim, Fen Yayınları
Din, Tasavvuf, Felsefe
Edebiyat, Kültür, Sanat
Eğitim
Ekonomi
Mesleki Yayınlar
Sosyal Bilim
Kadın, Aile, Magazin, Aktüalite
Çocuk
Spor
Mizah
Siyaset
“Mahşer”in 100 Atlısı - Portreler
Abdullah Cevdet (1869-1932)
Abdülgani Ahmet Doyran (1886-1936)
Abdullah Zühtü (1869-1925)
Adnan Adıvar (1882-1955)
Ahmed Ağaoğlu (1869-1939)
Ahmet Cemaleddin Saraçoğlu (1893-1972)
Ahmet Cevdet Oran (1862-1935)
Ahmed Emin Yalman (1888-1972)
Ahmet Ferit Tek (1878-1971)
Ahmet Hamdi Ülkümen (1888-1969)
Ahmet Hilmi Kalaç (1887-1966)
Ahmet İhsan Tokgöz (1866-1942)
Ahmet Rasim (1865-1932)
Ahmet Refik Altınay (1881-1937)
Ahmet Remzi Yüreğir (1892-1951)
Ahmet Rıfkı (?-?)
Ahmet Şükrü Esmer (1893-1982)
Aka Gündüz (1886-1958)
Ali Ekrem Uşaklıgil (1893-1947)
Ali İlmî Bilgili (1877-1964)
Ali Kemal (1867-1922)
Ali Naci Karacan (1896-1955)
Arif Oruç (1894-1950)
Ata Çelebi (1891-1946)
Burhan Cahit Morkaya (1892-1949)
Burhan Felek (1889-1982)
Celal Nuri İleri (1877-1938)
Cemal Nadir Güler (1902-1947)
Cevat Şakir Kabaağaçlı (1890-1973)
Eflatun Cem Güney (1896-1981)
Emine Semiye Önasya (1866-1944)
Enver Behnan Şapolyo (1900-1972)
Ercüment Ekrem Talu (1888-1956)
Eşref Edip Fergan (1882-1971)
Ethem İzzet Benice (1903-1967)
Faik Ahmet Barutçu (1894-1959)
Falih Rıfkı Atay (1894-1971)
Fazıl Ahmet Aykaç (1884-1967)
Feridun Kandemir (1895-1977)
Hakkı Behiç Bayiç (1882-1943)
Hakkı Tarık Us (1889-1956)
Halide Edib Adıvar (1882-1964)
Halil Lütfi Dördüncü (1893-1972)
Halil Nihat Boztepe (1881-1949)
Hamdullah Suphi Tanrıöver (1885-1966)
Hasan Basri Çantay (1887-1964)
Haydar Rüştü Öktem (1885-1952)
Hüseyin Cahit Yalçın (1875-1957)
Hüseyin Hilmi (1855 ?-1922)
Hüseyin Vasıf Çınar (1896-1935)
Hüsnü Açıksöz (1897-1939)
İbrahim Alaettin Gövsa (1889-1949)
İlhami Safa (1894-1954)
İsmail Habip Sevük (1892-1954)
İsmail Hami Danişmend (1889-1967)
İsmail Müştak Mayakon (1882-1938)
İsmail Suphi Soysallıoğlu (1884-1967)
Kâzım Nami Duru (1877-1967)
Kâzım Şinasi Dersan (1888-1964)
Mahmut Sadık (1864-1930)
Mahmut Soydan (1883-1936)
Mehmet Akif Ersoy (1873-1936)
Mehmet Asım Us (1884-1967)
Mehmet Rauf (1875-1931)
Mehmet Şükrü Koç (1887-1938)
Mehmet Tahir Olgun (1877-1951)
Mevlanzade Rıfat (1869-1930)
Mihran Nakkaşyan (1850-1944)
Muhittin Baha Pars (1884-1954)
Muhittin Birgen (1885-1951)
Mustafa Nihat Özön (1896-1980)
Müfide Ferit Tek (1892-1971)
Münif Fehim Özarman (1900-1983)
Münir Süleyman Çapanoğlu (1894-1973)
Nâfi Atuf Kansu (1890-1949)
Nazım Resmor (1867-1935)
Necmettin Sadık Sadak (1890-1953)
Nezihe Muhittin (1889-1958)
Nizamettin Nazif (Tepedelenlioğlu) (1901-1970)
Nuriye Ulviye Mevlan (Civelek) (1893-1964)
Orhan Seyfi Orhon (1890-1972)
Peyami Safa (1899-1961)
Refii Cevat Ulunay (1890-1968)
Refik Halid Karay (1888-1965)
Ruşen Eşref Ünaydın (1892-1959)
Sabiha Sertel (1898-1968)
Sadrettin Celal Antel (1890-1954)
Sait Molla (1880-1930)
Sedat Simavi (1896-1953)
Selim Sırrı Tarcan (1874-1957)
Server İskit (1894-1975)
Süleyman Nazif (1970-1927)
Şefik Hüsnü Değmer (1887-1959)
Tahsin Nahit Uygur (1899-1992)
Tarık Mümtaz Göztepe (1893 [1897]-1977)
Velid Ebüzziya (1882-1945)
Yakup Kadri Karaosmanoğlu (1889-1974)
Yunus Nadi Abalıoğlu (1879-1945)
Yusuf Ziya Ortaç (1895-1967)
Zekeriya Sertel (1890-1980)
Ekler
EK 1 Türkçe Dışı Süreli Yayınlar (1918-1922)
EK 2 Türkçe Süreli Yayınlar (1918-1922)
Kaynakça
Ad, Yer, Süreli Yayın, Kurum ve Kavramlar Dizini
Aysun Akan
1990’da Ankara Üniversitesi, İletişim Fakültesi’nden (BYYO) mezun olan Aysun Akan Londra Üniversitesi’ne bağlı School of Oriental and African Studies’de (SOAS) yüksek lisansını tamamladıktan sonra ODTÜ’de doktora derecesini aldı. 2005’ten bu yana İzmir Ekonomi Üniversitesi İletişim Fakültesi’nde öğretim üyeliği yapmakta olan Akan, Sosyal Bilimlerin Temel Prensipleri, İletişim Çalışmalarına Giriş, İletişim Kuramları, Medyada Araştırma Yöntemleri, Türk Medya Tarihi, İletişim Tarihi derslerini vermektedir.
Uygur Kocabaşoğlu
1945’te Kastamonu’da doğdu. Ankara Üniversitesi SBF’den mezun oldu, aynı üniversitede “Şirket Telsizinden Devlet Radyosuna” başlıklı teziyle doktorasını tamamladı. 1983-1988 arasında üniversiteden kendi isteğiyle uzak kaldı. 1988- 2002 arasında ODTÜ Tarih Bölümü’nde Osmanlı sosyal ve yönetsel tarihi, basın tarihi, Amerikan misyoner faaliyetleri üzerine dersler verdi. Uygur Kocabaşoğlu’nun başta Avrupa ve İngiltere tarihi olmak üzere çeşitli konularda Henri Pirenne, E. P. Thompson ile E. H. Carr çevirileri ve yine Osmanlı sosyal tarihiyle ilgili olarak yerli yabancı dergilerde yayımlanmış çok sayıda makalesi vardır. Yayımlanmış eserleri arasında Anadolu’daki Amerika / Kendi Belgeleriyle Osmanlı İmparatorluğu’ndaki Amerikan Misyoner Okulları (İmge Yayınları, 2000), Bolşevik İhtilali ve Osmanlılar (Metin Berge ile birlikte, Kebikeç Yayınları, 1994; İletişim Yayınları, 2006), İki Arada Bir Derede / İmlaya Gelmez Tarih Yazıları (İmge Yayınları, 1997), İngiliz Sicimi (İmge Yayınları, 1995), Türkiye İş Bankası Tarihi (İş Bankası Yayınları, 2001), Majestelerinin Konsolosları / İngiliz Belgeleriyle Osmanlı İmparatorluğu’ndaki İngiliz Konsolosları (1580-1900) (İletişim Yayınları, 2004), Salnamelerde Kayseri (Murat Uluğtekin ile birlikte), SEKA Tarihi (Seka Yayınları, 1995) bulunmaktadır.
