Oyuncunun Gizli Sanatı: Tiyatro Antropolojisi Sözlüğü
Bu eser, günümüzün önde gelen tiyatro kuramcılarından Eugenio Barba’nın tiyatro antropolojisi başlığı altında başta tiyatro profesörü Nicola Savarese olmak üzere Richard Schechner, Fabrizio Cruciani, Rosemary Jeanes Antze, Ferdinando Taviani ve Franco Ruffini gibi Batı ve Doğu gösterim geleneklerini ve bu geleneklerde uygulanagelen oyunculuk tekniklerini incelemiş uzmanların da katkılarıyla hazırladığı alanındaki en kapsamlı eserlerden biri. Oyun olgusunu yüzyıllardır değişmemiş toplumlarda inceleyen öncü isimlerden Eugenio Barba ve Uluslararası Tiyatro Antropolojisi Okulu’nun kurucusu Nicola Savarese’nin derinlemesine incelemelerine yer verilen eserde, tiyatro antropolojisinden alıştırmalara, Avrasya tiyatrosundan Batılı ve Doğulu örneklere, küreselleşmeyle birlikte giderek yok olan geleneksel biçimler ve kültürel farklılıklara kadar birçok konu ele alınıyor. Dünyanın her yerinde tiyatro öğrencilerinin yararlandığı sözlük şeklinde hazırlanmış bu önemli çalışma, Türkiye’de de değerli bir kaynak kitap olarak öne çıkıyor.
ÖNSÖZ
ISTA: ULUSLARARASI TİYATRO ANTROPOLOJİSİ OKULU
GİRİŞ: TİYATRO ANTROPOLOJİSİ
Benzer ilkeler, farklı gösterimler
Lokadharmi ve Natyadharmi
Eylem içinde denge
Karşıtlıkların dansı
Elemenin değeri
İntermezzo: Ara oyun
Kararlı bir beden
Yapıntı bir beden
Bir milyon mum
SÖZLÜK: A’dan Z’ye
ANATOMİ
DENİZ, DAĞ DORUKLARINI AŞABİLİR Mİ?
Nicola Savarese
ALIŞTIRMALAR
HAREKET DİZİSİ VE ALT HAREKET DİZİSİ
Oyuncunun Dramaturjisinde
Alıştırmaların Anlamı
Eugenio Barba
İç yaşam ve yorum
Fiziksel eylem: Algılanabilir en küçük hareket
Alıştırmalar çağı
Duygunun karmaşıklığı
Gerçek ilişki
Dans olarak spor
İzleyicilerle fiziksel diyalog
Gerçek eylem
Meyerhold’un tiyatro bölünmesi
Alıştırma: Organik ve dinamik bir dramaturji modeli
Biçim, ritm ve akış
Örtük bilgi
ANLATIM ÖNCESİ
Bütünlük ile örgütlenme düzeyleri
Kültür oluşturma ve kültürden soyutlanma tekniği
Doğu’da ve Batı’da kodlama
Yapıntı beden
Doğu’da dövüş sanatları ve tiyatrallik
Batı’da dövüş sanatları ve tiyatrallik
Beden mimarisi
İzleyicinin ön yorumu
AVRASYA TİYATROSU
AVRASYA TİYATROSU
Eugenio Barba
Gün ağarırken
Avrasya tiyatrosu
Gelenek karşıtı
Neden
Kökler
Köy
Bir metni yorumlamak ya da bir bağlam yaratmak
İzleyici
ANLAMAZLIKLAR VE BULUŞLAR: İPEK YOLU’NDAN SEKİ SANO’YA
Nicola Savarese
AYAKLAR
Mikrokosmos – Makrokosmos
Parmak uçlarında
Ayakların dilbilgisi
ÇALIŞMA
“ÖĞRENME”DEN
“ÖĞRENMEYİ ÖĞRENME”YE
Eugenio Barba
Teknik söylencesi
Belirleyici bir aşama
Tam varlık
İncinebilirlik dönemi
KÜLTÜRLERARASI EĞİTİM ÇALIŞMASI
Richard Schechner
EĞİTİM ÇALIŞMASI VE ÇIKIŞ NOKTASI
Nicola Savarese
Başlangıç düşünceleri
Alıştırma modelleri
Akrobasi
Usta ile çalışmak
ÇIRAKLIK
BATILI ÖRNEKLER
Fabrizio Cruciani
Yüzyıl başında pedagojik tiyatro ve kurucular
Yaratıcı süreç, tiyatro okulu ve tiyatro kültürü
Yazarın pedagojisi
DOĞULU ÖRNEKLER
Rosemary Jeanes Antze
Saygıdeğer öğretmen, ebeveyn olarak guru
Guru-kula, gurunun evinde çalışma
Guru-dakshina, armağanlar ve ücretler
Ekalavya, olağandışı öğrenci
Guru-shishya-parampara
DAVRANIŞ YENİLEMESİ
DAVRANIŞ YENİLEMESİ
Richard Schechner
Bharatanatyam
Purulia Chhau
Bali’de trans ve dans
DENGE
Gündelik-dışı denge
Lüks dengesi
Gündelik-dışı teknik: Yeni bir duruş arayışı
Dengeye ilişkin genellemeler
Eylem içinde denge
Çelik ile pamuk
Oyuncu neden lüks dengeye ulaşmak ister? Oyuncunun denge değiştirmesi izleyici için ne anlam taşır?
Denge ve hayal gücü
Brecht’in bilinmeyen dansı
DIŞLAMA
Parçalanma ve yeniden yapılanma
Gereklilik erdemi
Yokluğu oynamak
Dışlama erdemi
DRAMATURJİ
EYLEMLER ÇALIŞIYOR
Eugenio Barba
ELLER
Ellerin fizyolojisi ve kodlanması
Eller: Saf ses ya da sessizlik
Hareket içindeki eller nasıl yaratılır
Hindistan: Eller ve anlam
Pekin Operası’nda eller
Bali dansında eller
Japon tiyatrosunda eller
Klasik dansta eller
Çağdaş tiyatrodan bir örnek
ENERJİ
Kung-fu
Enerji ve süreklilik
Koshi, ki-hai, bayu
Animus – Anima
Keras ve manis
Lasya ve tandava
Santai, oyuncunun üç bedeni
Tame
Uzam içinde enerji, zaman içinde enerji
Eylemi kırmak
Oyuncunun varlığı
EŞDEĞERLİK
Eşdeğerlik ilkesi
Dhanu: Hint Odissi dansında okçuluk
Japon Kyogen tiyatrosunda ok nasıl atılır
Ok atma
GENLEŞME
GENLEŞMİŞ BEDEN
Eugenio Barba
Köprü
Peripeteia
Olumsuzlama ilkesi
Düşünceyi düşünmek
İkiz mantık
Tebai’nin yedi kapısı
GENLEŞMİŞ ZİHİN
Franco Ruffini
GÖZLER VE YÜZ
Fizyoloji ve kodlama
Somut bakış
Görme eylemi
Görmekte olduğunu göstermek
Doğal yüz
Geçici yüz
Boyalı yüz
KARŞITLIK
Karşıtların dansı
Güzellik çizgisi
Tribhangi ya da üç kavis
Gölge testi
METİN VE SAHNE
METNİN KÜLTÜRÜ, SAHNENİN KÜLTÜRÜ
Franco Ruffini
Çırpılan iki elin sesi
“Yoksul” metin ile “zengin” sahne
Dramaturgi
Rol tipi ile oyun kişisi
MONTAJ
OYUNCUNUN MONTAJI, YÖNETMENİN MONTAJI
Eugenio Barba
Oyuncunun montajı
Yönetmenin montajı
Yönetmenin montajının devamı
NOSTALJİ
NOSTALJİ YA DA DÖNÜŞE DUYULAN TUTKU
Nicola Savarese
ORGANİKLİK
ORGANİK ETKİ
Eugenio Barba
Organiklik, sahne varlığı, bios
Oyuncu için organik olan / seyirci için organik olan
DOĞAL VE ORGANİK
Mirella Schino
Organik ve doğal
Organik bütünlük olarak gösterim
Hep doğa, ama farklı bir doğa
Çalışma dilleri
Var oluş
Axé, shinmyong, taksu
Matah, mi-juku, kacha
FİZİKSEL EYLEMLERLE ÇALIŞMAK: ÇİFT EKLEMLEME
Marco de Marinis
Birinci eklemleme
İkinci eklemleme
Genel ilkeler
Yontulmuş zaman
RİTM
Jo-ha-kyu
Biyolojik hareketler ve bedenin mikroritmleri
Meyerhold: Ritm asaldır
SAHNE VE KOSTÜM TASARIMI
Kostüm, sahnedir
Gündelik giysi, gündelik-dışı kostüm
Su kolları
TARİHYAZIMI
ENERJİK DİL
Ferdinando Taviani
Mikroskop altında Henry Irving
Yaşayan mermer
Soytarı kostümü altında
STANISLAVSKI’NİN “SİSTEM”İ
Franco Ruffini
Stanislavski’nin sözcükleri
“En basit insanlık hali”: Organik beden-zihin
Zihin isteklerde bulunuyor: Perezhivanie
Beden uygun yanıt veriyor: kişileştirme
Organik beden-zihin, karakter, rol
Anlamın koşulları ve anlatım öncesi düzeyi
MEYERHOLD: GROSTESK, YANİ BİOMEKANİK
Eugenio Barba
Sözcüklerle anlatılamayan biçimlenirlik
Grotesk
Biomekanik
TEKNİK
Beden teknikleri kavramı
Beden teknikleri kavramı
BEDEN TEKNİKLERİNİN BİYOGRAFİK LİSTESİ
Marcel Mauss
Doğum ve ebelik teknikleri
Bebeklik dönemi teknikleri - Çocuğun büyütülmesi ve beslenmesi
Ergenlik teknikleri
Yetişkin yaşam teknikleri
Uyanıklık: Dinlenme teknikleri
Etkinlik, hareket teknikleri
Tüketim teknikleri
Genel düşünceler
Omurga: Enerji’nin dümeni
Sessiz çığlık
PRAGMATİK YASALAR
Jerzy Grotowski
Sats
Logos ve bios
VİZYON
OYUNCUNUN GÖRÜŞÜ, SEYİRCİNİN GÖRÜŞÜ
Ferdinando Taviani
TEŞEKKÜR
1979-2005 arası ISTA Oturumları.
Düzenleyiciler
Çağrılı Sanatçılar
Araştırmacılar ve Özel Konuklar
Çizimler
Fotoğraflar
GENEL DİZİN
İSİM DİZİNİ
Eugenio Barba
1936 yılında İtalya’da doğdu. 1954’te Norveç’e göç etti, orada kaynakçı ve denizci olarak çalıştı. 1961 ve 1964 yılları arasında Polonya’da Jerzy Grotowski’nin çalışmalarını izledi ve onun hakkında ilk kitabını yayınladı: In Search of a Lost Theatre [Yitik Bir Tiyatro Arayışı](1965). 1963’te Hindistan’da altı ay kaldıktan sonra, daha önce Batı’da hiç tanınmayan tiyatro biçimi kathakali üzerine bir yazı yayınladı. 1964’te Oslo’da Odin Teatret’i kurdu. 1966’da bunu Nordisk Theaterlaboratorium olarak Holstebro’ya (Danimarka) taşıdı. Avrupa, Asya, Kuzey ve Güney Amerika’da düzenli olarak gösterilen otuzdan fazla yapım yönetti. 1979’da sahne üzeri varoluşun ilkelerini araştıran oyuncu, dansçı, müzisyen ve araştırmacılardan oluşan gezgin bir kurum olan Uluslararası Tiyatro Antropolojisi Okulu ISTA’yı kurdu. Aralarında Paper Canoe. A Guide to Theatre Anthropology [Kağıttan Kano. Tiyatro Antropolojisi Rehberi](Routledge, 1994), Theatre: Solitude, Craft, Revolt [Tiyatro: Yalnızlık, Zanaat, Başkaldırı](Black Mountain Press, 1999) ve Land of Ashes and Diamonds: My Apprenticeship in Poland [Küller ve Elmaslar Ülkesi: Polonya’da Çıraklığım](Black Mountain Press, 1999) bulunan pek çok kitap ve makale yazmıştır. Sayısız uluslararası ödül ve onursal doktorası vardır.
Nicola Savarese
1945 yılında dünyaya geldi. Geçmişin araştırılmasını doğrudan gösterimlere katılmayla bağdaştırıyor. Antik Grek ve Roma tiyatrosunun yanı sıra Doğu ve Batı gösterim etkileşiminin karmaşık dinamikleri konularında uzmanlığı vardır. Lecce, Kyoto, Montreal, Bolonya ve Roma üniversitelerinde görev yapmıştır. Asya’da geniş çaplı yolculuk yapmış, iki yıl Japonya’da yaşamış ve Los Angeles’taki Getty Araştırma Enstitüsü’nde konuk araştırmacı kadrosunda bulunmuştur. Başlıca eserleri arasında Teatro aldida del mare [Denizin Ötesinde Tiyatro](1980) ile Batı ve Doğu tiyatroları arasındaki ilişki üzerine Teatro e spettacolo fra Oriente e Occidente [Doğu ile Batı Ortasında Tiyatro](Laterza, 1992) sayılabilir. Diğer kitapları: Parigi/Artaud/Bali [Paris/Artaud/Bali](Textus, 1996), Il raconto del teatro cinese [Çin Tiyatrosu’nun Öyküsü](Carocci, 1997); Teatro Eurasino [Avrasya Tiyatrosu](Laterza, 2003); Training [Çalışma](Audino Editore, 2004); Te@tri nella rete. Arti e tecniche dello spettacolo nell’era dei nuovi media [Web Tiyatrosu. Yeni Medya Çağında Gösterim ve Sanat Tekniği](Carocci, 2004).