Beş cilt halinde sunduğumuz Türkiye Üniversite Tarihi adlı eserinde Emre Dölen, bütünüyle birinci elden belge ve bilgilere dayanarak  üniversite tarihimizi yeniden yazıp yorumladı.  Birinci ciltte Darülfünün kurma girişimleri ve Osmanlı döneminde Darülfünün, ikinci ciltte Cumhuriyet döneminde Darülfünun, üçüncü ciltte Darülfünun’un ilgası ve yapılan tasfiye, dördüncü ciltte 1933-1946 döneminde İstanbul Üniversitesi ve beşinci ciltte de 1946-1981 yıllarını kapsayan özerk üniversite dönemi ele alınıyor.

 

YEDİNCİ KISIM Özerk Üniversite Dönemi (1946-1981)

BÖLÜM 7.1 Farklı Bir Üniversite: Yüksek Ziraat Enstitüsü
İstanbul Üniversitesi ve Yüksek Ziraat Enstitüsü
Yüksek Ziraat Enstitüsü’nün Kurulması
Yüksek Ziraat Enstitüsü’ne Giden Yol
Yüksek Ziraat Enstitüsü’nün Kuruluş Hazırlıkları
Yüksek Ziraat Enstitüsü’nün Kuruluşu
Yüksek Ziraat Enstitüsü’nün Sonu
Yüksek Ziraat Enstitüsü ve Bilimsel Araştırma
Bilimsel Araştırmaya Verilen Önem
Doktora Çalışmaları
İstanbul Üniversitesi ve Yüksek Ziraat Enstitüsü
İstanbul Üniversitesi’nin Yönetim ve Örgüt Yapısı
Yüksek Ziraat Enstitüsü’nün Örgüt Yapısı
Öğretim Elemanları
İstanbul Üniversitesi’nde Öğretim Elemanları
Yüksek Ziraat Enstitüsü’nde Öğretim Elemanları
Akademik Unvanların Kazanılması
Asistanlık ve Doktora
Yüksek Ziraat Enstitüsü’nde Doktora Yapılması
Doçentlik-Habilitasyon
Profesörlük
Ordinaryüslük
Kısa Bir Karşılaştırma

BÖLÜM 7.2 Özerk Üniversite Dönemi
Özerkliğe Doğru İlk Girişimler
Akademik Unvanların Kazanılmas› ve Maaşların Eşitlenmesi
Maarif Vekâleti’nin Yeni Kanun Tasarısı
Özerklik ve Yeni Bir Üniversite Kanunu
Özerk Üniversite’nin Yapısı
Özerk Üniversitenin Yönetim Yapısı
Fakülteler
Üniversiteler
Üniversitelerarası Kurul ve Hükûmet Denetimi
Yeni Fakültelerin Kurulması
Öğretim Üyeleri
Öğretim Yardımcıları
Asistanlar
Üniversite Tazminatı
Disiplin İşleri
Malî Hükümler
Üniversiteler Kanunu’nun Getirdiği Yenilikler
Özerk Üniversitenin İlk Rektör Seçimi
ilk Seçilmiş Rektörün Üniversiteye Bakışı
1982 Öncesinde Kurulan Üniversiteler
Yeni Üniversitelerin Kuruluşu
Özel Kanunlu Üniversiteler
1750 Sayılı Üniversiteler Kanunu’na Göre Kurulan Üniversiteler
Üniversitenin Tanımı ve Görevlerinin Değişimi
1946 Öncesi Döneminde Üniversite
Özerk Üniversite
27 Mayıs 1960 Devrimi ve Üniversite
12 Mart 1971 Müdahalesi ve Üniversite
12 Eylül 1980 Darbesinin Üniversite Darbesi
Günümüzde Özerklik Kavramı

BÖLÜM 7.3 Bitmeyen Tasfiyeler
40’ların Cadı Kazanı
Irkçı Milliyetçiliğin Yükselişi
Olayların Odağı Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi
Hedefteki Öğretim Üyeleri
Olayların Başlaması
Olayları Başlatan Aktör: Nihal Atsız
Nihal Atsız’ın Şükrü Saracoğlu’na Açık Mektupları
Sadrettin Celâl Antel’i Tasfiye Girişimi
Irkçılık-Turancılık Davası
Görüşler Dergisi ve Tan Gazetesi Olayı
İlk Tasfiye Girişimi
Ankara Üniversitesi Rektörlüğü Baskını
Soruşturma Açılması
Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Baskını
Ceza Davası Açılması
Kanun Yoluyla Tasfiye
Üniversitelerin Kadro Kanunları
Yabancı Profesörlerin Tasfiyesi
Tasfiye Edilen Yabancı Profesörler
Komisyonlardaki Görüşmeler
TBMM Genel Kurulu’ndaki Müzakereler
Demokrat Parti Dönemi (1950-1960)
Yeni Bir Üniversiteler Kanunu ve Yeni Bir Tasfiye
Yeni Bir Üniversiteler Kanunu
147’ler Olayı veya Kanun Yoluyla Tasfiye
12 Eylül 1980 Tasfiyesi
Bezdirme Yoluyla Yapılan Tasfiyeler
Tasfiyelerin Kronolojisi
Tasfiye Gerekçeleri
Tasfiyelerin Kronolojisi

BÖLÜM 7.4 1933 Reformu Başarılı Oldu mu?
İstanbul Üniversitesi’ne Yöneltilen Eleştiriler
Birinci Maarif Şûrası ve Üniversite
Liselerin Durumu
Üniversite’nin Durumu
Yüksek Öğretim Komisyonu’nun Raporu
Plân Komisyonu’nun Raporu
Üniversite’nin İflasının İlânı
Tıp Fakültesi’nin Durumu
Tıp Fakültesi’nin Durumu
Birinci Beş Yıllık Program
İkinci Beş Yıllık Program
Kliniklerin İdaresi
Mütedavil [Döner] Sermaye
Philipp Schwartz’ın Üniversite Hakkındaki Raporu
İstanbul Üniversitesi’nin Bugünkü Durumu
Üniversitenin İstikbaline Ait Tedbirler
Bilimsel Devrimin Neden Dışında Kaldık?
Bilimsel Devrim ve Medreseler
Demokrasi ve Üniversite Özerkliği
Yabancı Bilim Adamlarından Yararlanma
Üniversitelerin Araştırma Verimine Bir Örnek
Pozitivizmin Etkisi
Üniversiteyi Eleştirmek
Geçmişte Üniversiteye Yöneltilen Eleşiriler
Altın Çağ (1933-1946) Dönemi Referans Alınarak Günümüzde Yapılan Eleştiriler
KISIM 7 Ekler
EK 7.1 Üniversiteler ile İlgili Kanunlar (1946-1982)
EK 7.2 Ankara Yüksek Ziraat Enstitüsü Kanunu
EK 7.3 Yüksek Ziraat Enstitüsü Doktora Talimatnamesi
EK 7.4 Yüksek Ziraat Enstitüsü’nde Doktora Başvurularına Uygulanacak İşlemler Hakkında Yönerge
EK 7.5 Yüksek Ziraat Enstitüsü Habilitasyon Talimatnamesi
EK 7.6 Yüksek Ziraat Enstitüsü’nde Habilitasyon Başvurularına Uygulanacak İşlemler Hakkında Yönerge
EK 7.7 Üniversiteler Kanunu
EK 7.8 Üniversiteler Kanunu’nun Kabulü Üzerine 15 Haziran 1946 Günü Yapılan Törende Ord. Prof. Dr. Tevfik Sağlam ve Ord. Prof. Sıddık Sami Onar Tarafından Yapılan Konuşmalar
EK 7.9 İstanbul Üniversitesi Talimatnamesi (1934)
EK 7.10 Üniversiteler Kanunu (1946)
EK 7.11 Türkiye Cumhuriyeti Anayasası (1961)
EK 7.12 Türkiye Cumhuriyeti Anayasası (1971)
EK 7.13 Üniversiteler Kanunu (1973)
EK 7.14 Yükseköğretim Kanunu (1981)
EK 7.15 Türkiye Cumhuriyeti Anayasası (1982)
EK 7.16 Üniversite Üzerine İki Soru
EK 7.17 Prof. Sadrettin Celâl Antel’in Uğradığı Saldırılar Üzerine Cumhurbaşkanı İsmet İnönü’ye Mektubu
EK 7.18 Prof. Orhan Burian’ın Cumhurbaşkanı İsmet İnönü’ye Mektubu
EK 7.19 Üniversiteler Öğretim Üyelerinden Bazılarının Vazifelerinden Affına ve Bazılarının Diğer Fakülte ve Yüksek Okullara Nakline Dair Kanun
EK 7.20 Güvenlik Soruşturması, Bazı Nedenlerle Görevlerine Son Verilen Kamu Personeli ile Kamu Görevine Alınmayanların Haklarının Geri Verilmesine ve 1402 Numaralı Sıkıyönetim Kanununda Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanun
EK 7.21 İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi’nin Durumu ve Yapılması Gerekenler Hakkında Rapor
EK 7.22 İstanbul Üniversitesi’nin Bugünkü Durumu ve İstikbali
EK 7.23 Bilim Adam›n›n Yaln›zl›¤›
Kaynakça
Konu Dizini

Prof. Emre Dölen’in 5 ciltlik “Türkiye Üniversite Tarihi”ni önemle tavsiye ederim. Prof. Dölen, özerk olmayan üniversitenin verimsiz kaldığını, özerk Ziraat Enstitüsü’nde ise doktora çalışmaları dahil, çok başarılı bilimsel gelişmeler sağlandığını anlatır.
Taha Akyol, 13 Eylül 2017, Hürriyet

http://www.hurriyet.com.tr/yazarlar/taha-akyol/bilim-yolunda-40577137

_

Emre Dölen

1945’de İstanbul’da doğdu. Orta öğrenimini Pendik Lisesi’nde tamamladıktan sonra 1962’de İ.Ü. Fen Fakültesi Kimya Mühendisliği Bölümü’ne girdi ve Kimya Y. Mühendisi olarak mezun oldu. 1969’da İ.Ü. Kimya Fakültesi Anorganik Kimya Kürsüsü’ne asistan olarak girdi, 1972’de doktorasını verdi ve 1979’da doçent oldu. Asistanlığı sırasında asistan temsilcisi olarak iki dönem Fakülte Yönetim Kurulu üyeliği yaptı. 1979’da İstanbul İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi’ne bağlı Nişantaşı Eczacılık Yüksek Okulu’na (günümüzdeki Marmara Üniversitesi Eczacılık Fakültesi) Analitik Kimya öğretim üyesi olarak geçti ve 1980 – 1981 döneminde bu okulun yöneticiliğini yaptı. Bu okulun dönüştüğü Marmara Üniversitesi Eczacılık Fakültesi’nde 1988’de Analitik Kimya profesörü oldu ve bu görevinden 14 Haziran 2012’de yaş sınırlaması nedeniyle emekli oldu. 1999 – 2002 döneminde Eczacılık Fakültesi Dekanlığı ve 1999 – 2001 döneminde Rektör Yardımcılığı görevlerinde bulundu. Bilim ve kimya tarihine öğrenciliğinden itibaren ilgi duymaya başladı ve 1980’li yılların sonlarında esas olarak bu alana yöneldi. 19. yüzyılda modern bilimin ve kimyanın Türkiye’ye girişi ile eğitim tarihi üzerinde yoğunlaştı. Uzun yıllar İ. Ü. Edebiyat Fakültesi Bilim Tarihi Bölümü’nde ve İstanbul Teknik Üniversitesi’nde çeşitli bilim ve teknoloji tarihi dersleri verdi. Kimya ve analitik kimya alanındaki çok sayıdaki ders kitabı ve bilimsel araştırma makalesinin yanında yoğunlaştığı bilim ve eğitim tarihi alanında yurtiçinde ve yurt dışında yayınlanmış çok sayıda araştırması ve kitabı bulunmaktadır.