Mustafa Suphi Erden’in bu çalışması, modernleşme süreçleri içinde Türkiye ve İran’ın şekillenmiş vatandaşlık kavramlarını, ülkelerdeki modern devletin oluşumunun yanısıra etnik yapılarını da temel alıp, karşılaştırmalı olarak incelemektedir. Türkiye ve İran, özellikle 1920’li ve 30’lu yıllarda benzer süreçlerden geçmiş olmalarına hatta İran’da 1906’da, Türkiye’de 1908’de gerçekleşen meşrutiyet ve anayasa devrimleriyle başlayan reform hareketlerinin ortak kaderine rağmen, 1980’lere gelirken her iki ülke çok farklı rejimlere sahip oldu. Acaba bu süreç içinde iki ülkenin önünde farklı yolları oluşturan toplumsal, kültürel ve tarihsel ayrılıklar nasıl gelişti? Bir anlamda Atatürk ve Rıza Şah’ın otoriter modernleşme temelinde gerçekleştirmeye çalıştıkları “ortak hedef” nasıl ayrışarak, içsel dinamiklerle birlikte Ortadoğu coğrafyasında bugün de belirlenmiş, farklı sosyo-politik köşelerde yeraldı?_x000D_
Eserde bu sorulara cevap arayan Erden, en başta Türkiye’de Osmanlı’dan gelen güçlü devlet geleneğinin yanısıra toplumsal muhalefetin zayıflığı ile devlet bürokrasisinin yaygınlığına işaret etmekte; buna karşılık İran’da kitle hareketleri karşısında görece güçsüz ve bürokrasisiyle merkeziyetçiliği daha az olan bir devlet yapısının varlığına değinmektedir. Bunun sonucunda, Türkiye’de devlet, Osmanlı’nın son dönemlerinde başlayan modernleşme projesini büyük ölçüde gerçekleştirirken, İran’da Pehlevilerin başlattığı benzer proje, kitlesel bir ayaklanma ile ortadan kalktı. Bu kitap, Türkiye ve İran’daki devlet-toplum ilişkilerinin özelliklerini tespit ederken, her iki ülkenin vatandaşlıkları arasındaki farkları ve benzerlikleri ortaya koymayı amaçlamaktadır.

Giriş

Türkiye ve İran’ı Karşılaştırmak

Vatandaşlık, Etnisite, Devlet Oluşumu

Karşılaştırmalı Tarih

İçerik

BİRİNCİ BÖLÜM Türkiye: Etnik Temizlik, Kürt Direnci ve Askerî Darbeler

Osmanlı’nın Son Dönemi: Yeniçeri Ocağı’nın Dağıtılması (1826), Tanzimat Dönemi (1839-1876), İttihat ve Terakki Cemiyeti (İTC)

Ermeni Soykırımı (1915) ve Türk-Yunan Nüfus Mübadelesi

Türkiye Cumhuriyeti ve Tek Parti Rejimi

Ekonominin Millileştirilmesi

Türkiye’de Kürt Hareketi

Çok Partili Sistem ve Askerî Darbeler

Türkiye’de Politik Sol

Modern Türkiye Tarihi Anlatımının Sonucu

İKİNCİ BÖLÜM İran: Anayasal Devrim, Etnik Hareketler ve Kitle Protestoları

Kaçar İmparatorluğu’nun Son Dönemi: Tütün Hareketi (1891) ve Yarı-Gizli Örgütler

Anayasal Devrim (1905-1906) ve İç Savaş (1906-1909)

 Rıza Pehlevi Dönemi (1921-1941)

Rıza Şah İktidarında Etnik Baskılar

Azerbaycan ve Kürt Özerklik Hareketleri (1945-1946)

Musaddık, Milli Cephe ve 1953 Darbesi

1963 İsyanları, Beyaz Devrim ve İslâm Devrimi’ne Götüren Protestolar

İran’da Politik Sol

Modern İran Tarihi Anlatımının Sonucu

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Türkiye ve İran Devlet Oluşumlarının Karşılaştırması

İmparatorluk Mirası

Muhalefet Odaklarının Sürekliliği ya da Erken Zamanda Ortadan Kaldırılması

Sosyal Güç Ağları

İran – Ulema, Esnaf, Aktif Sosyal Güçler

Türkiye – Sosyal Güç Odaklarının Bastırılması

Aşiretler

Politik Sol

Modernleşme Reformları

Devlet Gücünün Kesintiye Uğraması

Türkiye’de Kitle Rızası – İran’da Şiddet

Türkiye’de Devlet İdeolojisi

İran’da Baskı

Homojenleştirme – Etnik Temizlik ve Etnik Baskı

Türkiye ve İran Devlet Oluşumlarının Karşılaştırmasının Sonucu

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM Türkiye ve İran Vatandaşlıklarının Karşılaştırması

Haklar: Sivil, Politik, Sosyal

Yönetim Stratejileri

Bir Proje Olarak Vatandaşlık: Haklar ve Görevler

Aktif-Pasif Vatandaşlık

Alman ve Fransız Modelleriyle Karşılaştırma

Türkiye’de Kademeli Vatandaşlık

Türkiye ve İran’da Vatandaşlık Karşılaştırmasının Sonucu

Sonuç

Temel İddiaların Özeti

Yakın Zamanda Türkiye ve İran: Sorular ve Sorunlar

Kaynakça

İsim Dizini

Kavram ve Yer Dizini

_

Mustafa Suphi Erden

Mustafa Suphi Erden 1977’de doğdu. İlk ve ortaöğrenimini Eskişehir’de, lise öğrenimini İzmir’de tamamladı. Mühendislik alanındaki lisans, yüksek lisans ve doktora derecelerini sırasıyla 1999, 2001 ve 2006 yıllarında Orta Doğu Teknik Üniversitesi Elektrik ve Elektronik Mühendisliği Bölümünden aldı. Daha sonra sosyal bilimler alanında bu kitaba konu olan çalışmasıyla Orta Doğu Teknik Üniversitesi Sosyoloji Bölümünden 2010 yılında sosyoloji doktora derecesi kazandı. 2007-2015 yılları arasında, sırasıyla Hollanda, Fransa ve İsviçre’deki çeşitli akademik kurumlarda doktora sonrası araştırmacı olarak mühendisliğin robotik alanındaki çalışmalarını yürüttü. 2015’ten beri İngiltere’nin Edinburgh şehrinde Heriot-Watt Üniversitesi’nin Elektrik, Elektronik ve Bilgisayar Mühendisliği Bölümünde yardımcı doçent olarak akademik çalışmalarını ve robotik alanındaki araştırmalarını sürdürmektedir.