İkinci Meşrutiyet’te Âyan Meclisi 1908-1912
H. Aliyar Demirci’nin tez çalışması olan İkinci Meşrutiyet’te Âyan Meclisi 1908-1912, yakın tarihimizin önemli siyasal kurumu Osmanlı Meclis-i Umumi’sinin ikinci kanadı olan ve atamayla oluşturulan Âyan Meclisi’nin yani Heyet-i Âyan’ın yapılanması, bileşimi, çalışma yöntemleri üzerine yapılmış ilk kapsamlı araştırma olarak öne çıkıyor. Demirci bu çalışmasında Âyan Meclisi’nin Kanun-ı Esasi ve içtüzükle belirlenmiş yapısını ortaya koyarken, meclisin nasıl işlediğini, yasama ve denetleme faaliyetleri ile birlikte siyasal olaylar ve özellikle 31 Mart karşısındaki tutumunu ele alıyor. Kitapta Âyan Meclisi’ne ait çok önemli belgelerin yanısıra fotoğrafları bulunabilen âyan üyelerinin de bir albümü yeralmaktadır.
Önsöz
Giriş
BİRİNCİ KISIM Âyan Meclisi’nin Yapısı
BİRİNCİ BÖLÜM Âyan Meclisi Hukuku
Âyan Meclisi Hukukunun Kaynakları
Anayasa
Âyan Meclisi İçtüzüğü
Âyan Meclisi’nin Oluşumu - Toplanma ve Tatili
Oluşumu
Toplanma ve Tatil
Toplantı ve Karar Yetersayısı
Âyan Meclisi Üyelerinin Hukuki Statüsü
Âyan Meclisi Üyeliğiyle Bağdaşmayan İşler
Yasama Sorumsuzluğu (Mutlak Dokunulmazlık)
Yasama Dokunulmazlığı
Üyeliğin Düşmesi
Disiplin Cezaları
Üyelerin Mali Statüleri
Âyan Meclisi’nin İç Yapısı ve Çalışma Düzeni
Başkanlık Divanı
Encümenler
Genel Kurul’da Görüşmelerin Seyri
Oylama Yöntemleri
Âyan Meclisi’nin Görev ve Yetkileri
Yasama Alanına Ait Görev ve Yetkiler
Kanun Tasar› ve Tekliflerinde Uyulması Gereken Kurallar
İki Görüşme Yapma Mecburiyeti ve İstisnaları
İvedilik Kararı
Mebusan Meclisi’nden Âyan Meclisi’ne Ulaşan Kanun Layihalar›
Âyan Meclisi Üyeleri Tarafından Verilen Kanun Teklifleri
Tasarı ve Tekliflerin Encümenlerde Görüşülmesi
Kanun-i Esasi’yi Değiştirme Yetkisi
Kanun’u Esasi’yi Yorumlama Yetkisi
Denetim Alanına Ait Görev ve Yetkiler
Âyan Meclisi’ne Sunulan Dilekçelere İlişkin Yetkiler
Mebusan Meclisi’nin Feshi’ne Muvafakat Verme
İKİNCİ BÖLÜM Üye Atamaları ve Görevlendirmeler
Birinci Dönem Birinci Toplantı Yılı
Atamalar
Görevlendirmeler
Birinci Dönem İkinci Toplantı Yılı
Atamalar
Görevlendirmeler
Birinci Dönem Üçüncü Toplantı Yılı
Atamalar
Görevlendirmeler
Birinci Dönem Dördüncü Toplantı Yılı
Atamalar
Halit Ziya Olayı
Damat Ferit Paşa’nın Önergesi
Kanun-i Esasi Encümeninin Görüşleri
Sadrazam Sait Paşa’nın Savunması
Kanun-i Esasi Encümeni Üyesi Hüseyin Hilmi Paşa’nın Görüşleri
Bazı Diğer Üyelerin Görüşleri ve Oylama
Sait Paşa’nın Cevabı
Heyet-i Vükela’nın Mazbatası
Âyan’ın Tepkisi ve Halit Ziya’nın İstifası
Sait Paşa’nın Tepkisi
Hüseyin Hilmi Paşa’nın Cevabı
Görevlendirmeler
İkinci Dönem Birinci Toplantı Yılı
Atamalar
Görevlendirmeler
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Uygulamada Âyan Meclisi’nin İç Yapısı
Başkanlık Divanı
Uygulamada Encümenler
Layiha Encümeni
Arzuhal Encümeni (İstida Encümeni)
Nutk-u İftitahi Encümeni
Muhasebe Komisyonu
Özel Encümenler
a. Kanun-ı Esasi Encümeni
b. İçtüzük Encümeni
c. Adliye Encümeni
ç. Askeri Encümen
d. Maliye Encümeni
e. Hariciye Encümeni
g. Ziraat Encümeni
ğ. Tensikat Encümeni
h. Kiliseler Encümeni
ı. Mülkiye Encümeni
i. Naf›a Encümeni
j. Evkaf Encümeni
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM Âyan Meclisi Üyelerinin Toplumsal-Siyasal Kimliği ve Uygulamada Mali Statüleri
Üye Profili
Üyelerin Meslek Kökenleri
Aile Bağları
İstifa Edenler
Âyan Meclisi’nin Gayrimüslim Üyeleri
Fırkalar ve Âyan Meclisi
Mecliste Davranış Üslubu
31 Mart ve Âyan Meclisi
Uygulamada Üyelerin Mali Statüleri
İKİNCİ KISIM Meclis Faaliyetleri
BİRİNCİ BÖLÜM Yasama Faaliyetleri
Birinci Yasama Dönemi Birinci Toplantı Yılı Yasama Faaliyetleri
Meclis-i Mebusan’dan Gelen Tasarılar
Kanun Tasarıları
Kanun-i Esasi Değişiklik Tasarısı
Mali Alandaki Kanun Tasarıları
Âyan Meclisi Üyeleri Tarafından Verilen Teklifler
Meclis Yorumu
Birinci Yasama Dönemi İkinci Toplantı Yılı Yasama Faaliyetleri
Meclis-i Mebusan’dan Gelen Tasarılar
Kanun Tasarıları
Kanun-› Esasi Değişiklik Tasarısı
Mali Alandaki Kanun Tasarıları
Âyan Meclisi Üyeleri Tarafından Verilen Teklifler
Kanun Teklifleri
Kanun-i Esasi’de Değişiklik Teklifleri
a. Damat Ferit Paşa’nın Layihası/Önergesi
aa. Layihanın Çözümlemesi
ab. Layihanın Meclis Görüşmeleri Öncesi Basında Yankıları
ac. Meclis’teki Müzakereler
ad. Görüşmelerin Basındaki Yankıları
b. Diğer Teklifler
Meclis Yorumu
Birinci Yasama Dönemi Üçüncü Toplantı Yılı Yasama Faaliyetleri
Meclis-i Mebusan’dan Gelen Tasarılar
Kanun Tasarıları
Kanun-ı Esasi Değişiklikleri
Mali Alandaki Kanun Tasarıları
Âyan Meclisi Üyeleri Tarafından Verilen Teklifler
Kanun Teklifleri
Meclis Yorumu
Birinci Yasama Dönemi Dördüncü Toplantı Yılı Yasama Faaliyetleri
Meclis-i Mebusan’dan Gelen Tasarılar
Kanun Tasarıları
Mali Alandaki Kanun Tasarıları
Âyan Meclisi Üyeleri Tarafından Verilen Teklifler
Kanun Teklifleri
Meclis Yorumu
Mebusan Meclisi’nin Feshine Muvafakat Verme
İkinci Yasama Dönemi Yasama Faaliyetleri
Meclis-i Mebusan’dan Gelen Tasarılar
Kanun Tasarıları
Kanun-i Esasi Değişiklik Tasarısı
Mali Alandaki Kanun Tasarıları
Meclis-i Mebusan’dan Gelen Tasarılar
Kanun Teklifleri
Kanun-i Esasi Değişiklik Teklifi
Meclis Yorumu
İKİNCİ BÖLÜM Denetleme Faaliyetleri ve Dilekçelerle İlgili İşlemler
Birinci ve İkinci Yasama Döneminde Denetleme Faaliyetleri
Ariza-i Cevabiye Görüşmeleri
Hükümet Programının Okunması ve Güvenoyu
Soru ve İstizah (Gensoru) Hakkı
Hükümetin Görüşmelerde Temsili
Divan-ı Muhasebat Raporları
Birinci ve ‹kinci Yasama Döneminde
Denetlemelerle İlgili İşlemler
Birinci Yasama Döneminde Âyan Meclisi’ne Sunulan Dilekçelerle İlgili Yapılan İşlemler
Birinci Toplantı Yılı İşlemleri
İkinci Toplantı Yılı İşlemleri
Üçüncü Toplantı Yılı İşlemleri
Dördüncü Toplantı Yılı ‹İşlemleri
İkinci Yasama Döneminde Âyan Meclisi’ne Sunulan Dilekçelerle İlgili Yapılan İşlemler
Sonuç
Kaynakça
Ekler, Tablolar, Cetveller ve Belgeler
Dizin
Albüm
H. Aliyar Demirci
1971 yılında İzmir’de doğdu. İzmir Atatürk Lisesi’nden mezun oldu. 1992’de Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Kamu Yönetimi Bölümü’nü bitirdi. Yüksek lisans(1995) ve doktora (2002) öğrenimini aynı üniversitede Kamu Yönetimi ve Siyaset Bilimi Anabilim Dalı’nda yaptı. İkinci Meşrutiyet Birinci ve İkinci Yasama Döneminde Ayan Meclisi (1908-1912) başlıklı teziyle doktor oldu. Akademisyenlik hayatına Adnan Menderes Üniversitesi Nazilli İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Kamu Yönetimi Bölümü’nde başladı (1994). 2004 Haziran’ından bu yana Pamukkale Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Kamu Yönetimi Bölümü’nde öğretim üyesi olarak çalışmaktadır.