H. Aliyar Demirci’nin tez çalışması olan İkinci Meşrutiyet’te Âyan Meclisi 1908-1912, yakın tarihimizin önemli siyasal kurumu Osmanlı Meclis-i Umumi’sinin ikinci kanadı olan ve atamayla oluşturulan Âyan Meclisi’nin yani Heyet-i Âyan’ın yapılanması, bileşimi, çalışma yöntemleri üzerine yapılmış ilk kapsamlı araştırma olarak öne çıkıyor. Demirci bu çalışmasında Âyan Meclisi’nin Kanun-ı Esasi ve içtüzükle belirlenmiş yapısını ortaya koyarken, meclisin nasıl işlediğini, yasama ve denetleme faaliyetleri ile birlikte siyasal olaylar ve özellikle 31 Mart karşısındaki tutumunu ele alıyor. Kitapta Âyan Meclisi’ne ait çok önemli belgelerin yanısıra fotoğrafları bulunabilen âyan üyelerinin de bir albümü yeralmaktadır.

Önsöz

Giriş

BİRİNCİ KISIM Âyan Meclisi’nin Yapısı

BİRİNCİ BÖLÜM Âyan Meclisi Hukuku

Âyan Meclisi Hukukunun Kaynakları

Anayasa

Âyan Meclisi İçtüzüğü

Âyan Meclisi’nin Oluşumu - Toplanma ve Tatili

Oluşumu

Toplanma ve Tatil

Toplantı ve Karar Yetersayısı

Âyan Meclisi Üyelerinin Hukuki Statüsü

Âyan Meclisi Üyeliğiyle Bağdaşmayan İşler

Yasama Sorumsuzluğu (Mutlak Dokunulmazlık)

Yasama Dokunulmazlığı

Üyeliğin Düşmesi

Disiplin Cezaları

Üyelerin Mali Statüleri

Âyan Meclisi’nin İç Yapısı ve Çalışma Düzeni

Başkanlık Divanı

Encümenler

Genel Kurul’da Görüşmelerin Seyri

Oylama Yöntemleri

Âyan Meclisi’nin Görev ve Yetkileri

Yasama Alanına Ait Görev ve Yetkiler

Kanun Tasar› ve Tekliflerinde Uyulması Gereken Kurallar

İki Görüşme Yapma Mecburiyeti ve İstisnaları

İvedilik Kararı

Mebusan Meclisi’nden Âyan Meclisi’ne Ulaşan Kanun Layihalar›

Âyan Meclisi Üyeleri Tarafından Verilen Kanun Teklifleri

Tasarı ve Tekliflerin Encümenlerde Görüşülmesi

Kanun-i Esasi’yi Değiştirme Yetkisi

Kanun’u Esasi’yi Yorumlama Yetkisi

Denetim Alanına Ait Görev ve Yetkiler

Âyan Meclisi’ne Sunulan Dilekçelere İlişkin Yetkiler

Mebusan Meclisi’nin Feshi’ne Muvafakat Verme

İKİNCİ BÖLÜM Üye Atamaları ve Görevlendirmeler

Birinci Dönem Birinci Toplantı Yılı

Atamalar

Görevlendirmeler

Birinci Dönem İkinci Toplantı Yılı

Atamalar

Görevlendirmeler

Birinci Dönem Üçüncü Toplantı Yılı

Atamalar

Görevlendirmeler

Birinci Dönem Dördüncü Toplantı Yılı

Atamalar

Halit Ziya Olayı

Damat Ferit Paşa’nın Önergesi

Kanun-i Esasi Encümeninin Görüşleri

Sadrazam Sait Paşa’nın Savunması

Kanun-i Esasi Encümeni Üyesi Hüseyin Hilmi Paşa’nın Görüşleri

Bazı Diğer Üyelerin Görüşleri ve Oylama

Sait Paşa’nın Cevabı

Heyet-i Vükela’nın Mazbatası

Âyan’ın Tepkisi ve Halit Ziya’nın İstifası

Sait Paşa’nın Tepkisi

Hüseyin Hilmi Paşa’nın Cevabı

Görevlendirmeler

İkinci Dönem Birinci Toplantı Yılı

Atamalar

Görevlendirmeler

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Uygulamada Âyan Meclisi’nin İç Yapısı

Başkanlık Divanı

Uygulamada Encümenler

Layiha Encümeni

Arzuhal Encümeni (İstida Encümeni)

Nutk-u İftitahi Encümeni

Muhasebe Komisyonu

Özel Encümenler

a. Kanun-ı Esasi Encümeni

b. İçtüzük Encümeni

c. Adliye Encümeni

ç. Askeri Encümen

d. Maliye Encümeni

e. Hariciye Encümeni

g. Ziraat Encümeni

ğ. Tensikat Encümeni

h. Kiliseler Encümeni

ı. Mülkiye Encümeni

i. Naf›a Encümeni

j. Evkaf Encümeni

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM Âyan Meclisi Üyelerinin Toplumsal-Siyasal Kimliği ve Uygulamada Mali Statüleri

Üye Profili

Üyelerin Meslek Kökenleri

Aile Bağları

İstifa Edenler

Âyan Meclisi’nin Gayrimüslim Üyeleri

Fırkalar ve Âyan Meclisi

Mecliste Davranış Üslubu

31 Mart ve Âyan Meclisi

Uygulamada Üyelerin Mali Statüleri

İKİNCİ KISIM Meclis Faaliyetleri

BİRİNCİ BÖLÜM Yasama Faaliyetleri

Birinci Yasama Dönemi Birinci Toplantı Yılı Yasama Faaliyetleri

Meclis-i Mebusan’dan Gelen Tasarılar

Kanun Tasarıları

Kanun-i Esasi Değişiklik Tasarısı

Mali Alandaki Kanun Tasarıları

Âyan Meclisi Üyeleri Tarafından Verilen Teklifler

Meclis Yorumu

Birinci Yasama Dönemi İkinci Toplantı Yılı Yasama Faaliyetleri

Meclis-i Mebusan’dan Gelen Tasarılar

Kanun Tasarıları

Kanun-› Esasi Değişiklik Tasarısı

Mali Alandaki Kanun Tasarıları

Âyan Meclisi Üyeleri Tarafından Verilen Teklifler

Kanun Teklifleri

Kanun-i Esasi’de Değişiklik Teklifleri

a. Damat Ferit Paşa’nın Layihası/Önergesi

aa. Layihanın Çözümlemesi

ab. Layihanın Meclis Görüşmeleri Öncesi Basında Yankıları

ac. Meclis’teki Müzakereler

ad. Görüşmelerin Basındaki Yankıları

b. Diğer Teklifler

Meclis Yorumu

Birinci Yasama Dönemi Üçüncü Toplantı Yılı Yasama Faaliyetleri

Meclis-i Mebusan’dan Gelen Tasarılar

Kanun Tasarıları

Kanun-ı Esasi Değişiklikleri

Mali Alandaki Kanun Tasarıları

Âyan Meclisi Üyeleri Tarafından Verilen Teklifler

Kanun Teklifleri

Meclis Yorumu

Birinci Yasama Dönemi Dördüncü Toplantı Yılı Yasama Faaliyetleri

Meclis-i Mebusan’dan Gelen Tasarılar

Kanun Tasarıları

Mali Alandaki Kanun Tasarıları

Âyan Meclisi Üyeleri Tarafından Verilen Teklifler

Kanun Teklifleri

Meclis Yorumu

Mebusan Meclisi’nin Feshine Muvafakat Verme

İkinci Yasama Dönemi Yasama Faaliyetleri

Meclis-i Mebusan’dan Gelen Tasarılar

Kanun Tasarıları

Kanun-i Esasi Değişiklik Tasarısı

Mali Alandaki Kanun Tasarıları

Meclis-i Mebusan’dan Gelen Tasarılar

Kanun Teklifleri

Kanun-i Esasi Değişiklik Teklifi

Meclis Yorumu

İKİNCİ BÖLÜM Denetleme Faaliyetleri ve Dilekçelerle İlgili İşlemler

Birinci ve İkinci Yasama Döneminde Denetleme Faaliyetleri

Ariza-i Cevabiye Görüşmeleri

Hükümet Programının Okunması ve Güvenoyu

Soru ve İstizah (Gensoru) Hakkı

Hükümetin Görüşmelerde Temsili

Divan-ı Muhasebat Raporları

Birinci ve ‹kinci Yasama Döneminde

Denetlemelerle İlgili İşlemler

Birinci Yasama Döneminde Âyan Meclisi’ne Sunulan Dilekçelerle İlgili Yapılan İşlemler

Birinci Toplantı Yılı İşlemleri

İkinci Toplantı Yılı İşlemleri

Üçüncü Toplantı Yılı İşlemleri

Dördüncü Toplantı Yılı ‹İşlemleri

İkinci Yasama Döneminde Âyan Meclisi’ne Sunulan Dilekçelerle İlgili Yapılan İşlemler

Sonuç

Kaynakça

Ekler, Tablolar, Cetveller ve Belgeler

Dizin

Albüm

_

H. Aliyar Demirci

1971 yılında İzmir’de doğdu. İzmir Atatürk Lisesi’nden mezun oldu. 1992’de Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Kamu Yönetimi Bölümü’nü bitirdi. Yüksek lisans(1995) ve doktora (2002) öğrenimini aynı üniversitede Kamu Yönetimi ve Siyaset Bilimi Anabilim Dalı’nda yaptı. İkinci Meşrutiyet Birinci ve İkinci Yasama Döneminde Ayan Meclisi (1908-1912) başlıklı teziyle doktor oldu. Akademisyenlik hayatına Adnan Menderes Üniversitesi Nazilli İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Kamu Yönetimi Bölümü’nde başladı (1994). 2004 Haziran’ından bu yana Pamukkale Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Kamu Yönetimi Bölümü’nde öğretim üyesi olarak çalışmaktadır.