İlkçağ Felsefe Tarihi 4: Helenistik Dönem Felsefesi: Epikurosçular Stoacılar Septikler

Önsöz

Helenistik Döneme Genel Giriş
Helenistik Dönem Felsefesinin Ana Özellikleri

BİRİNCİ KISIM Epikuros ve Epikurosçuluk
1 Epikuros’un Hayatı ve Kişiliği
2 Eseri, Kaynaklar ve Kısaltmalar
3 Bilgi Kuramı
Felsefenin Kısımları
Doğrunun Ölçütü: Duyumlar, Duygular ve Kavramlar
Duyumlar Yanılmazdır
Duyusal Algının Konusu Dış Nesne Değil İmgedir
İmgeler Doğruluk Değerleri Bakımından Birbirlerinden Farklı Olabilirler
Ama Açık, Seçik ve Canlı Duyumlar Daha Doğrudurlar
Duyumların Mekanizması
Yargı veya Kavram
Çıkarsama veya Apaçık Olandan Öyle Olmayana Geçiş
Doğal Olayların Açıklama Modeli
4 Doğa Felsefesi veya Fiziği
Hiçten Hiçbir Şey Meydana Gelmez ve Hiçbir Şey Yokluğa Gitmez
Varlık, Cisimler ve Boşluktan İbarettir
Evren Uzaysal Olarak Sınırsızdır
Ve İçinde Bulundurduğu Atomların Sayısı Sonsuzdur
Ancak Atomlar Biçim Bakımından Sonsuz Değildir
Atomların Ağırlığı Vardır ve Bu Ağırlıktan Dolayı Yukardan Aşağıya Düşerler
Sonsuz Evrende Yukarı ve Aşağı Olabilir mi?
Sonsuz Hızlı Bir Hareket Olabilir mi?
Doğru Boyunca Hareketten Sapma (Klinamen) Öğretisi
Evrende Meydana Gelen Dünyaların Sayısı Sonsuzdur
Atomlar, Algılanamayacak Kadar Küçüktürler
Atomlar Fiziksel Olarak Bölünemezler, Ama Akılsal Bakımından Bölünebilirler
İkinci Dereceden Niteliklerin Yapısı
Zaman Nedir?
5 Ruh Kuramı veya Psikolojisi
Ruh, Maddi-Cisimsel Bir Varlıktır
Ancak O Daha İnce, Daha Hareketli Bir Maddeden Yapılmıştır
Ruhun İşlevleri Duyum, Duygu ve Düşünmedir
Lucreutius’un Anima ve Animus Ayrımı
Ruhun Ölümlülüğü
6 Tanrı Kuramı veya Teolojisi
Tanrılar Vardır
Tanrılar Mutlu ve Ölümsüz Varlıklardır
Tanrılar İnsan Biçimindedirler
Tanrılar Yarı Cisimsel Şeylerdir
Ancak Tanrılara Başka Herhangi Bir İnsani Duygu veya Özellik Yüklenemez
Geleneksel Yunan Çoktanrıcılığı Karşısında Epikuros’un Durumu
Lucretius’un Epikurosçu Teolojiye Katkısı
Platoncu ve Stoacı Evrensel Teleolojinin Reddi
Evrendeki Düzenliliğin Mekanist Açıklaması
7 Ahlâk Felsefesi veya Ethiği
İrade Özgürdür
İrade Özgürlğünün Kaynağı Olarak ‘Sapma’
Zorlama Altında Yapılan Hareket ve İsteğe Bağlı Hareket
İsteğe Bağlı Hareketin Karneadesçi Eleştirisi
Doğal Determinizme Karşı İnsan Özgürlüğü
İnsan Özgürlüğünün Temeli Olarak Psikolojik Determinizm
İnsan Davranışlarının Zembereği Olarak Haz ve Acı
Gerçek Haz, Hareketsiz Hazdır
Ruhsal Haz Bedensel Hazdan Üstündür
En Büyük Kötü, Ölüm Korkusudur
Arzuların Sınıflandırılmas›ı: Doğal ve Doğal Olmayan Arzular
Erdemler Haz İçin Bir Araçtırlar
8 Siyaset Felsefesi
Politik Siteye Karşı Cemaat veya Küçük Topluluk
Cemaatin veya Küçük Topluluğun İlkesi Olarak Dostluk
Büyük Toplumun İlkesi Olarak Adalet
Adalet, Yalnızca Yararlı Olandır
Uygarlığın Ortaya Çıkışı ve Geliflmesi
9 Dil Felsefesi

İKİNCİ KISIM Stoacılar
1 Stoacılığa Genel Giriş
2 Stoacılığa İlişkin Kaynaklar
3 Stoacılığın Kökenleri
4 Erken Stoacılık Dönemi
Zenon
Kleanthes
Krizippos
5 Orta Stoacılık Dönemi
Panaitios
Poseidonios
6 Geç Stoacılık veya Roma Stoacılığı Dönemi
Seneca
Epiktetos
Marcus Aurelius
7 Stoacıların Mantığı
Mantığın Alanı ve Kapsamı
Diyalektik ve Retorik
Önermeler Kuramı
Akıl Yürütmeler veya Kanıtlamalar Kuramı
Çift Değerli Mantık ve Üçüncü Halin İmkânsızlığı
8 Stoacıların Bilgi Kuramı
Her Türlü Bilginin Kaynağı Olarak Duyusal İzlenimler
Duyusal İzlenimlerin Doğruluk Değeri Bakımından Farklılıkları
Kavrayıcı Algı veya Kesin Olarak Güvenilir Duyusal İzlenimler
Bilgide Öznenin Rolü
Akıl veya Düşünce Nedir?
Deneyin Düzenleyicisi Olarak Akıl
İzlenimlerin Önermesel İçeriği
Deney-Öncesinin İki Farklı Anlamı
Doğrunun Ölçütü
Doğrunun Ölçütü Konusunda Akılcı Kuram
Doğrunun Ölçütü Konusunda Deneyci Kuram
Doğrunun Ölçütü Konusunda Stoacı Kuram
Kavrayıcı Algı Kuramının Güçlükleri
Doğru İzlenimler - Hayali İzlenimler
Doğru Algının İki Özelliği
Zenoncu Doğru Algı Kuramına Yapılan İtirazlar
Bu İtirazlara Verilen Cevaplar
Bilim, Kanı ve Bilgisizlik
9 Stoacıların Varlık Felsefesi veya Metafiziği
Varlığın Çeşitli Anlamları: Cisimler ve Cisim-Olmayanlar
Kategoriler Kuramı
10 Stoacıların Doğa Felsefesi
Doğa İncelemesinin Amacı ve Değeri
Doğa-Tanrı Özdeşliği
Cisimler
İlkeler
Tanrı, Akıl veya Ateş
Karışım
Unsurlar
Yer, Boşluk, Zaman ve Süreklilik
Ebedi Dönüşler Kuramı
11 Stoacıların Ruh Kuramı veya Psikoloji
Stoacı Psikolojinin Kökenleri
Ruhlar Hiyerarşisi
Ruhun Üst Yetisi: Akıl
İçgüdü-Akıl İlişkileri
Arzu-Akıl İlişkileri
12 Nedensellik, Determinizm, Kader ve Özgürlük
Evrensel Nedensellik ve Determinizm
Evrensel Nedenselliğin Kaynağı Olarak Tanrı veya Akıl
Evrensel Determinizmin Dinamik, Biyolojik ve Teleolojik Karakteri
Evrensel Determinizm ve Kadercilik Arasındaki İlişkiler
Evrensel Determinizm ve İnsan Özgürlüğü
Kendini Belirleme (Self-Determination) Olarak Özgürlük
13 Stoacıların Teolojisi ve Tanrı Savunmaları
Tanrı’nın Doğası
Tanrı Kanıtları
Evrendeki Düzenden Hareket Eden Kanıt
Tanrı Kavramından Hareket Eden Kanıt
Tanrı Savunması
Kötünün Varlığını İnkâr
Kötünün Varlığından İnsan Sorumludur
14 Stoacıların Ethiği veya Ahlâk Felsefeleri
Doğa, Doğaya Uygunluk ve Doğaya Uygun Hayat
Kendini Sevme ve Uygunluk
Değerli-Değersiz veya İyi-Kötü
Uygun İş, İşlev, Eylem veya Ödev
Tutkular
Erdem ve Mutluluk
Bilge İnsan
15 Siyaset Felsefesi

ÜÇÜNCÜ KISIM Septikler
1 Septikliğe Genel Giriş
Septik Teriminin İki Anlamı
Septikliğin Kaynakları
Septikliğin Üç Dönemi
2 Erken Dönem Septikliği veya Pironculuk
Septikliğin Kurucuları Piron ve Timon
Piron’un Ana Tezleri
Metafizik Tez: Eşyanın Doğası Yoktur
Epistemolojik Tez: Eşyanın Bilgisi Mümkün Değildir
Ahlâki Tez: İyi veya Kötü de Yoktur
Mutlu Olmak İçin Bilgiye İhtiyacımız da Yoktur
Bilge İnsan, Bilen Değil Şüphe Eden İnsandır
Ahlâki Hayatın Yönlendirici İlkesi Olarak Görünüşler
Görünüş-Gerçeklik Ayrımı
Septik Realizm ve Berkeleyci İdealizm
3 Akademi Dönemi Septikliği
Eski Akademi’den Septik Akademi’ye
Septik Akademinin Kurucusu Olarak Arkesilaos
Platon’un Arkesilaosçu Yorumu: Duyusal Bilginin İnkârı
Sokratik Diyalogların Şüpheci Özelliği
Platncu Sistemin Zaman İçinde Değişen Yapısı
Platoncu Yöntemin Diyalektik Karakteri
Yöntemsel Şüphecilikten Radikal Septisizme
Yanlıştan Korunma Olarak Bilgelik
Stoacı Bilgi Kuramının Arkesilaosçu Eleştirisi
Stoacı Ahlâk Kuramının Arkesilaosçu Eleştirisi
Ahlâki Hayatın Kılavuzu Olarak Akla Uygunluk ve Makuliyet
Septik Akademi’yi Geliştiren Karneades
Stoacı Bilgi Kuramının Eleştirisine Devam
Olasılıklar Kuramı veya Arkesilaosçu Akla Uygunluk İlkesinin İyileştirilmesi
Stoacı Teolojinin ve Tanrı Savunmasının Eleştirisi
Epikurosçu ‘Sapma’ Öğretisinin Eleştirisi
4 Son Dönem Septikliği
Larisalı Philon ve Askalonlu Antiokhos
Son Dönem Septikliğinin Kurucusu Olarak Ainesidemos
Akademik Septikliğin Ainesidemosçu Eleştirisi
‘Görünen Şey’in Ölçüt Olarak Kabul Edilmesi
Yargıda Bulunmanın Göreli İmkânı
Şüpheci Argümanların ‘Ortak Yerler’i veya Ana Şüpheci Argümanlar
Birinci Argüman: Farklı Türden Hayvanlar Farklı Algılara Sahiptir
İkinci Argüman: Farklı İnsanlar Farklı Algılara Sahiptir
Üçüncü Argüman: Farklı Duyu Organları Farklı Algılara Yol Açar
Dördüncü Argüman: Aynı Duyu Farklı Durumlarda Farklı Algılara Yol açar
Beşinci Argüman: Algılar, Algılanan Nesnenin Farklı Durum, Mesafe ve Yerde Bulunmasına Göre Değişirler
Altıncı Argüman: Alglar, Algılanan Nesne ve Algılayan Öznenin Her Zaman Bir Karışım Olmasından Dolayı Güvenilir Değildirler
Yedinci Argüman: Algılar, Algılanan Nesnenin Miktarı ve Parçalarının Birarada Bulunma Biçimlerine Göre Farklıdırlar
Sekizinci Argüman: Hiçbir Şey Kendi Başına Bir Şey Değildir: Her Şey Bir Başka Şeye Görelidir
Dokuzuncu Argüman: Algılar, Algılanan Şeylerin Birarada Bulunmalarının Sıklığına veya Seyrekliğine Göre Değişirler
Onuncu Argüman: Ahlâki Yargılar Farklı Hayat Tarzlarına, Alışkanlıklara, Yasalara, İnançlara vb. Bağlı Olarak Farklıdırlar
Beş Şüpheci Argüman
Bilgimizin Sınırlılığı ve Mutluluk
Sextus Empiricus ve Antikçağ Şüpheciliğinin Sona Erişi
Şüpheciliğin Genel İlkeleri
Şüphecilik ve Gündelik veya Pratik Hayat
Şüpheci Tutumun Ahlâki Amacı
Şüphecilikle Diğer Sistemler Arasındaki İlişkiler
Pironcu ve Akademik Şüphecilik Arasındaki Farklar
Tümdengelim, Tümevarım, Neden ve Nedensellik Kavramlarının Şüpheci Analizi
Tanrı’nın Varlığı ve İnayetinin Şüpheci Eleştirisi
Epikurosçularla İlgili Kaynakça
Stoacılarla İlgili Kaynakça
Septiklerle İlgili Kaynakça
Dizin

_

Ahmet Arslan

Ahmet Arslan 1944 yılında Urfa’da doğdu. Lisans ve lisans üstü öğrenimini Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Felsefe bölümünde yaptı. 1978 yılında doçent, 1988 yılında profesör oldu. 1979 yılında Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’nde (o zamanki adı Sosyal Bilimler Fakültesi) Felsefe bölümünü kurdu. Yirmi yıl boyunca bu bölümün başkanlığını yürüttü. 1996 yılından bu yana Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü’nün başkanlığını yürütmekte olan yazar İngilizce, Fransızca, Almanca ve Arapça bilmektedir. Osmanlı Kelam düşüncesi, Ortaçağ İslam Felsefesi, İkçağ Yunan Felsefesi alanlarında kitap ve makaleleri bulunan yazarın ayrıca çeşitli Batı dilleri ve Arapça’dan yaptığı çok sayıda çevirisi vardır. Ahmet Arslan’ın Kemal Paşa-zade’nin Tehafüt Haşiyesi, İstanbul, 1987; Haşiye Ala’t-Tehafüt Tahlili, İstanbul, 1987; İbni Haldun, 3. Baskı, Ankara, 2002; Felsefeye Giriş, 8. Baskı, Ankara, 2005; İslam Felsefesi Üzerine, Ankara, 1999; İslam, Demokrasi ve Türkiye, 2. Baskı, Ankara, 1999; İlkçağ Felsefe Tarihi (Başlangıçlarından Atomculara Kadar), İzmir, 1995 adlı eserlerinin yanı sıra Aristoteles, Metafizik, 2. Baskı, İstanbul, 1996; F. Rosenthal, Erken İslam’da Mizah, İstanbul, 1997; F.A. Lange, Materyalizmin Tarihi ve Günümüzdeki Anlamının Eleştirisi, 2.Baskı, İstanbul, 1998; Farabi, İdeal Devlet (El-Medinetü’l-Fazıla), 2. Baskı, Ankara, 1997; İlimlerin Sayımı (İhsaü’l-Ulum), Ankara, 1999; Mutluluğun Kazanılması (Tahsilüs-Saade), Ankara, 1999; Lenn E. Goodman, İslam Hümanizmi, İstanbul, 2006 adlı çevirileri bulunmaktadır.

---