Fransız Devrimi’nin düşünsel dayanaklarından biri olan Jean-Jacques Rousseau’nun geliştirdiği sivil din kavramı, yeni devletin kurucuları için rehber olma niteliği taşıyordu. Cumhuriyet yanlıları, dini kurumların gücünü kırmak için laikliğe başvurdukları gibi yaratmak istedikleri rasyonel yurttaşlar için de ondan yararlanıyorlardı. Fransa’da doğan laiklik kavramı, devrimin dünyaya yayılmasıyla birçok farklı biçime ve uygulamaya kavuştu. Bugün ise laiklik, hem Fransa’da hem de diğer ülkelerde karşıtları ve taraftarları arasında bir çatışma konusu haline gelmiştir. Laiklik üzerine çok sayıda çalışmasıyla tanınan Jean Baubérot, bu kitapta kavramın tarihsel sosyolojisini ortaya koyuyor ve kökenlerinden günümüze uzanan yolculuğunu kapsamlı bir şekilde inceliyor. Dinsel öğretileri temel alan eğitimin kaynaklarının pozitif bilime dönüşmesinde; din adamlarının yönetiminden tıp ve bilimin egemenliğine geçişte; yasaların ve dolayısıyla gündelik hayatın sekülerleşmesinde; Fransız kimliğinin oluşumunda ve vicdan ile düşünce özgürlüklerinin bağlamında laiklik tartışmaları bu kitapta yer alıyor._x000D_

BİRİNCİ BÖLÜM Başlama Vuruşu. Laiklik: Söylenecek Öyle Çok Şey Var ki...
Yurttaş Okur ve Uzman Okur
Ferdinand Buisson, Laikliğin İlk “Teorisyen”i
Laikleşmeden Laikliğe
Laiklik = Laikleşme + İnsan Hakları
Bugün Laikliği Kim Tehdit Ediyor?

İKİNCİ BÖLÜM Laik Okulun Doğuşu Okuldan Laik Okula
Okulun Laikleşmesi ve Farklılaşmış Strateji
“Tanrı’ya Karşı Görevler”den Dayanışmaya
Dayanışma Sosyal Darwinizm’e Karşı
Dayanışmanın Temelleri
Laik Okul ve Sosyal Hareketlilik

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM 1905’ten 2005'e Okul ve Laiklik
Debré Yasası’ndan Haby Reformu’na
“Demokratik Kitle Okulu”nun Sorunları
“Cumhuriyetçiler”, “Reformcu-Demokrat-Pedagoglar”a Karşı
Televizyonun Klonladığı Bir Okul mu?
“İğrenç Canavar”dan “Cumhuriyet Okulunda Münih Komplosu”na
“Fransız İdeolojisi”nin Evrenselliği

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM Tıp ve Okul: Laikleşme ve Sekülerleşme
Sekülerleşme ve Laikleşme
Laikleşme Eşikleri
Laikleşme-Sekülerleşme Sürecinde Tıp
Laikleşmenin İkinci Eşiği ve Sekülerleşme Coşkusu
Eğitimde “Bir Adım İleri İki Adım Geri”nin Sonu
İkinci Eşikten Üçüncü Eşiğe
Tadı Kaçmış Bir Sekülerleşme
Üçüncü Eşik: Yeni Bir Hak Anlayışı

BEŞİNCİ BÖLÜM Cumhuriyet Devleti ve İnsan Hakları: Karışık İlişki
1793’ten 1948’e İnsan Hakları Beyannameleri
İnsan Hakları Beyannamesi ve III. Cumhuriyet’in Şaşırtıcı Pratiği
1789 Beyannamesi’nin Kutsallaştırılması
İnsan Haklarının Kutsallaştırılmasının Belirsizliği
Mezhepçilik Karşıtı İki İstisnai Yasa
Waldeck-Rousseau’dan Émile Combes’a
Cumhuriyetçi Laiklik = Dinci Laiklik midir?

ALTINCI BÖLÜM 1903-1908: Ayrışma, Laikliğin Değişimi
Vicdan Özgürlüğü, Düşünce Özgürlüğü
Uzlaşmacı Bir Laikliğin Regalyen Avantajları
Combes’un Projesi: Ayrışma Artı Concordat mı?
Başka Bir Laiklik; 9 Aralık 1905 Yasası
“Kendisine Rağmen Meşru” Katolik Kilisesi

YEDİNCİ BÖLÜM Regalyen Devletten Devletin Aşılmasına
Regalizme Asla Entegre Olmamış Laik Bir Kırılma
Birinci Küreselleşme ve Sömürge İmparatorluğu
Laik Dayanışma ve Sosyal Cumhuriyet
Laiklikle Okul ve Tıp Arasındaki Bağın Korunması
Laikleştirici Bir Önlem: Kürtajın Serbest Bırakılması
Yeni Bir Laikleşme Eşiğinde Simgeselleşmiş Bir Çatışma
Hakem Devlet, Düzenleyici Devlet
Avrupa’da Ulus-Devletin Laikliği

SEKİZİNCİ BÖLÜM “İki Fransa” Çatışmasının Ötesinde Fransız Kimliği
Laik Ahlâk, Dayanışma, Fransa Sevdası
Laik Ahlâk ve İlerleme İnancı
Doğal Olarak Var Olan Bir Tanrı’dan... Tümden Yok Olan Bir Tanrı’ya
Bir Sivil Din Tanrısı
“Küçük Yurt” ve “Büyük Vatan”
“Parlak İnsanlar” ve İlerleme Görevi

DOKUZUNCU BÖLÜM Fransız Kimliğindeki Değişimler
İki Fransa Çatışması: Ulusal Kimlik Etrafında Bir Çatışma
Limerzel (Morbihan): Katolik Kimliği ve Çöküşü
Yeni Fransa Turu; Derin Fransa’dan...
... İletişen ve Tüketen Yeni Fransa’ya
Üçüncü Bir Laikleşme Eşiğine Doğru Fransa
Üçüncü Eşiğin Yeni Mantığı
Ulusal Kimlikten Çok Kimlikliliğe
Üç Kimlik Güzergâhı

ONUNCU BÖLÜM Sivil Din; Fransız Laikliğinin Düşünülemezi
ABD’de Laiklik ve Sivil Din
Sivil Din ve Dışlayan Laiklik
Düşünce ve Vicdan Özgürlüğünün Diyalektiği
Sivil Bir Din: Büyük Savaş’ın Ölüleri Kültü
Farklı Fransa ve Laiklik Hedefleri
Laiklik Bir Fransız İstisnası mıdır?
“Dinî Miras” Konusundaki İhtilaf
Yeni Bir Sivil Din

ONBİRİNCİ BÖLÜM “Belle Époque”ta Birey ve Evrenselcilik
Bireysel Ayrımcılığın İki Tezahürü
Fransız İstisnası: Sadece Erkeğe Oy Hakkında Yüzyıllık Israr
Kadınlara Karşı Fransız Usulü Evrenselcilik
Laik Ahlâk: İnsan Onurunun Evrenselliği

ONİKİNCİ BÖLÜM Birey ve Belirsiz Kurum
Tıbbın Dine Karşı Toplumsal Zaferi
Tıp Kurumunun Değişimi
Güvenilirliğini Yitiren Kurum
Yapısal Olarak İki Yönlü Hale Gelen İlerleme
Siyasi Krizden Yorgun Düşmüş Bireye
Okul, Kültür ya da Öğrencilerin Onuru
Okul Asansöründen Medyatik Asansöre

ONÜÇÜNCÜ BÖLÜM Dindarın Kamu ile Özel Arasında Bireyselleştirilmesi
Katoliklik; Kurumdan Derneğe
İtaat ve Özgürleşme Arasında Üçüncü Yol: Bireyselleşme
İslâm’da Bireyselleşme
Toplumsal İtiraz ve Entegrasyon
Dolaylı Ayrımcılık ve Makul Düzenleme
Marianne ve Kadınların Özgürleşmesi
Müslüman Yurttaş Portreleri

ONDÖRDÜNCÜ BÖLÜM Tarihsel Bir Laiklik Sosyolojisi
Reel Laikliğin Parçası Olarak İdeal Laiklik
Laikleşmenin Farklı Formları
Sosyalizasyon Kurumları
Ulusal Kimlik
Birey
Stasi Komisyonu’ndan Kahkahaya

Kaynakça

Dizin

Baubérot bize tamamen Fransız bir tutkunun bir yüzyıla damgasını vuran ince ve kusursuz bir resmini veriyor. 19. yüzyılın sonundan bu yana nasıl olup da tıp ve doktorların Kilise ve papazların yerini aldığını burada görebiliyoruz. Bu ince zeka, açık görüşlülük ve derin bilgiye daha fazla insanın ulaşması gerek.
Patrice van Eersel, Nouvelles Clés

Kitabının sonunda, İslâm’ın, laikliğin bugüne kadar karşılaştığı sorunların belirleyici unsuru değil onların daha iyi kavranmasını sağlayan, “büyüten bir ayna” olduğu perspekitifini sunan Baubérot, pek çok yorumcunun gözünden kaçan bir gerçeği dile getiriyor.
Alain Gresh, Le Monde Diplomatique

_

Jean Bauberot

Fransız sosyolog ve tarihçi Jean Baubérot, laiklik konusu üzerine uzmanlaşmış bir araştırmacıdır. Birisi de tarihi bir roman olmak üzere, laiklik ve dinler hakkında yirmiyi aşkın araştırmanın yazarıdır. Öğrenimini Sorbonne Üniversitesi’nde tamamladıktan sonra, doktorasını École pratique des hautes études’den (EPHE) almıştır. 1978-1990 yılları arasında Protestanlık tarihi ve sosyolojisi üzerine çalışmış, 1991’den sonra ise araştırmalarını laiklik konusu üzerine yoğunlaştırmıştır. 1995’te kurduğu « Dinler Sosyolojisi Grubu »nun 2001’e kadar başkanlığını da üstlenmiş olan yazar, bugün grubun onur üyesidir ve yükseköğretimdeki tek laiklik kürsüsünün sahibidir. Les Laicités Dans Le Monde (Dünyada Laiklik, Dergah Yayınları, 2008) adlı kitabı dilimize çevrilmiştir.