Türkiye’nin idari ve mali yapısı çerçevesinde yerel yönetimlerin kaynak tahsis süreç, planlama ve bütçeleme sistemi, hizmet ve harcama sorumlulukları, gelirleri, merkezle olan kaynak paylaşımı, borçlanması, kontrol ve denetim süreçleri konularını içeren bu çalışmada mahalli idareler maliyesindeki değişiklikler hem teorik hem de uygulama düzeyinde değerlendiriliyor. Türk mahalli idareler mevzuatına tarihsel olarak yaklaşan yazarlar, yabancı ülkelerdeki mahalli idare uygulamaları ve mevzuatları da ayrıntılı olarak tartışıyor. Sadece mahalli idare çalışanları için değil, kamu maliyesi ve mahalli idareler maliyesi dersleri okutulan fakülte ve bölümler için de temel bir başvuru kaynağı olacağını umduğumuz bir kitap.

 

Giriş

BİRİNCİ BÖLÜM Merkezi İdare ile Mahalli İdareler Arasındaki Mali İlişkilerin Düzenlenmesi (Mali Tevzin)
Mali İlişkilerin Kapsamı
Merkezi İdare ile Mahalli İdareler Arasındaki Mali İlişkilerin Düzenlenmesini Gerektiren Nedenler
Mahalli İdarelerin Merkezi İdareler Karşısında Korunması
Mahalli İdareler Arası Eşitliğin Sağlanması
Devlet ile Mahalli İdarelerin Aynı Kaynaktan Gelir Sağlamaları
Mali İlişkileri Plânlama Zorunluluğu
Mali İlişkilerin Düzenlenmesinin Esasları
Kamu Hizmetlerinin Bölüştürülmesi Bakımından
Kamu Gelirlerinin Bölüştürülmesi Bakımından
Kamu Hizmetlerinin Bölüştürülmesi
Merkezi İdare ve Mahalli İdareler Tarafından Üretilen Mal ve Hizmetleri Belrileyen Ölçütler
Ekonomik Ölçütler
Etkinlik Ölçütü
Hizmetlerin Faydalarının Bölünebilirliği Bakımından
Üretilen Mal ve Hizmet Türleri
Hizmetlerin Bölünebilirliği Bakımından Ölçütler
Dışsallıklar
Yasal Ölçütler
Geleneksel Ölçütler
Mahalli İdareler Tarafından Yerine Getirilen Hizmetler
Gelirlerin Bölüştürülmesi
Kamunun Sahip Olduğu Getiler Konusunda Genel Bakışlar
Vergiler Konusunda Genel Bilgiler
Vergi Benzeri Gelirler Konusunda Genel Bilgiler
Diğer Kamu Gelirleri Konusunda Genel Bilgiler
Merkezi İdareler ile Mahalli İdareler Arasında Gelir Bölüşümü
Gelirlerin Bölüştürülmesinde Göz Önüne Alınması Gereken İlkeler
Mahalli İdarelere Bırakılabilecek Vergi ve Vergi Benzeri Gelirler
Vergi Türleri Bakımından Bölüştürme
Vergi Benzeri Gelirler (Harç, Resim ve Şerefiyeler) Bakımından Bölüştürme
Vergi ve Benzeri Gelirlerin Bölüştürülmesinde Uygulanan Usuller
Mahalli İdarelere Bağımsız Vergileme Yetkisi Verilmesi
Mahalli İdarelere Özel Vergiler Verilmesi
Mahalli İdarelere Pay Verme Usulü
Ek Oran (Munzam Kesir) ve Ek Vergi (Munzam Vergi) Usulleri
Ek Oran Usulü
Ek Vergi Usulü
Mahalli İdarelerin DiğerGelirleri
Emlâk Gelirleri
Teşebbüs Gelirleri
Yardımlar
Borçlanmalar
Cezalar

İKİNCİ BÖLÜM Bazı Ülke Uygulamalarında Mahalli İdareler Maliyesi (Mahalli İdarelerin Görevleri ve İdareleri)
Bazı Ülke Uygulamalarında Mahalli İdarelere Genel Bakış
Üniter Yapıdaki Bazı Devletlerde Mahalli İdareler Maliyesi
İngiltere’de Mahalli İdareler Maliyesi
Genel Olarak İngiltere’de Mahalli İdareler
Mahalli İdarelerin Başlıca Görevleri
Mahalli İdarelerin Gelirleri
Vergi Gelirleri
Yardımlar
Diğer Gelirler
Fransa’da Mahalli İdareler Maliyesi
Genel Olarak Fransa’da Mahalli İdareler
Mahalli İdarelerin Görevleri
Mahalli İdarelerin Gelirleri
Vergi Gelirleri
Yardımlar
Diğer Gelirler
İtalya’da Mahalli İdareler Maliyesi
Genel Olarak Mahalli İdareler
Mahalli İdarelerin Görevleri
Mahalli İdarelerin Gelirleri
Vergi Gelirleri
Yardımlar
Diğer Gelirler
Federal Bazı Ülkelerde Mahalli İdareler Maliyesi
ABD’de Mahalli İdareler Maliyesi
ABD’de Mahalli İdareler
Mahalli İdarelerin Görevleri
Mahalli İdarelerin Gelirleri
Vergi Gelirleri
Yardımlar
Diğer Gelirler
Almanya’da Mahalli İdareler Maliyesi
Genel Olarak Almanya’da Mahalli İdareler
Mahalli İdarelerin Görevleri
Mahalli İdarelerin Gelirleri
Vergi Gelirleri
Yardımlar
Borçlanmalar
Diğer Gelirler

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Türkiye’de Mahalli İdareler
Türkiye’de Mahalli İdarelerin Gelişimi
Belediye İdarelerinin Kurulması
Tanzimat Dönemi Öncesinde Belediye Hizmetleri
Meşrutiyet ve Cumhuriyet Döneminde Belediyeler ile İlgili Düzenlemeler
İstanbul Şehremânetinin Kurulması
Taşra (İstanbul Dışındaki) Belediye İdarelerinin Kurulması
Büyükşehir Belediyelerinin Kurulması
İl Özel İdarelerinin Kurulması
Köylere İlişkin Hükümler
Mahalli İdare Birliklerinin Kurulması
Günümüzde Mahalli İdare Kuruluşları
İl Özel İdareleri
İl Özel İdarelerinin Kuruluşu, Görev ve Yetkileri ile İmtiyazları
İl Özel İdarelerinin Organları ve Teşkilatı
Belediyeler
Büyükşehir Dışında Kalan Belediyelerin Kurulması, Görev ve Yetkileri
Belediye İdarelerinin Kurulması
Belediyelerin Görevleri
Belediyelerin Yetki ve İmtiyazları
Belediyelerin Yetkileri
Belediyelerin İmtiyazları
Belediyelerin Organları ve Teşkilatı
Belediyelerin Organları
Belediyelerin Teşkilatı
Büyükşehir Belediyeleri
Büyükşehir Belediyelerinin Kurulması, Görev ve Yetkileri
Büyükşehir Belediyelerinin Kurulması
Büyükşehir Belediyelerinin Görevleri
Büyükşehir Belediyelerinin Yetki ve İmtiyazları
Büyükşehir Belediyelerinin Organları ve Teşkilatı
Büyükşehir Belediyesinin Organları
Büyükşehir Belediyesinin Teşkilatı
Köyler
Köylerin Kuruluşu, Görev ve Yetkileri
Köy İdaresinin Organları ve Teşkilatı
Mahalli İdare Birlikleri
Mahalli İdare Birliklerinin Kuruluşu, Görev ve Yetkileri
Mahalli İdare Birliklerinin Organları ve Teşkilatı
Birlik Türleri
İllerarası Birlikler
Belediyelerarası Birlikler
Köylerarası Birlikler
127 İl, Belediye ve Köylerarası Birlikler
127 Köylere Hizmet Götürme Birlikleri, Sulama Birlikleri ve
Turizm Altyapı Hizmet Birlikleri
Birliklerin Faaliyet Alanları
İller Bankası

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM Türkiye’de Özel İdareler Maliyesi
Mahalli İdarelerin Mali Yapılarına İlişkin İlkeler
İl Özel İdareler Maliyesi
İl Özel İdarelerinin Gelirleri
2005 Tarih ve 5302 Sayılı Kanundan Önce İl Özel İdarelerinin Gelirleri
5302 Sayılı Kanun Sonrasında İl Özel İdarelerinin Gelirleri
İl Özel İdarelerinin Öz Gelirleri
Genel Bütçe Vergi Gelirlerinden Ayrılan Paylar
Genel ve Özel Bütçeli İdarelerden Yapılacak Ödemeler
İl Özel İdarelerinin Gelirlerine Uygulanan Hükümler
İl Özel İdarelerinin Giderleri
İl Özel İdareleri Giderlerinin Tabi Olduğu Esaslar
Personel İstihdamı ve Ödemelerinde
Mal ve Hizmet Alımları ile Taşıma ve Yapım İşlerinde
İl Özel İdarelerinin Bütçeleri
5018 Sayılı Kanundan Önce İl Özel İdarelerinin Bütçeleri
5018 Sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu ile Getirilen Esaslar
İl Özel İdareleri Bütçe Süreci
İl Özel İdareleri Bütçelerinin Hazırlanması
Stratejik Planve Performans Programı
Mali Hizmetler Birimi
Ödenek Tekliflerinin Hazırlanması
Gelir Tahminlerinin Hazırlanması
İl Özel İdaresi Bütçe Tasarısının Oluşturulması
İl Özel İdareleri Bütçelerinin Görüşülmesi ve Kabulü
İl Özel İdareleri Bütçelerinin Uygulanması
Gider Bütçesinin Uygulanması
Gelir Bütçesinin Uygulanması
İl Özel İdarelerinin Borçlanması
İl Özel İdareleri Hesaplarının Tutulması
Taşınır Malların Yönetimi
Taşınmazların Kaydı, Kamu İdarelerine Tahsis ve Devri
İl Özel İdarelerin Kesin Hesabı
Faaliyet Raporunun Hazırlanması
İl Özel İdarelerinin Denetimi
İç Denetim
Dış Denetim

BEŞİNCİ BÖLÜM Belediyeler Maliyesi I (Belediyelerin Gelir ve Giderleri)
Belediyeler Maliyesi
Belediyelerin Gelirleri
2005 Yılı Öncesi Belediye Gelirleri
Osmanlı Döneminde Belediye Gelirleri
İstanbul Şehremâneti’nin Gelirleri
Taşra Belediyelerinin Gelirleri
Cumhuriyet Döneminde Belediye Gelirleri
2005 Sonrası Belediye Gelirleri
Belediyelerin Öz Gelirleri
Genel Bütçe Vergi Gelirlerinden Ayrılan Paylar
Genel ve Özel Bütçeli İdarelerden Yapılacak Ödemeler
Belediyelerin Giderleri
Belediye Giderlerinin Tabi Olduğu Esaslar
Personel İstihdamı ve Ödemelerinde
Mal ve Hizmet Alımları
Büyükşehir Belediyelerinin Gelir ve Giderleri
Büyükşehir Belediyelerinin Gelirleri
Genel Bütçe Vergi Gelirleri Tahsilat Toplamından Ayrılan Paylar
Büyükşehir Belediyelerinin Öz Gelirleri
Büyükşehir Belediyelerinin Giderleri
Büyükşehir Belediye Giderlerinin Tabi Olduğu Esaslar

ALTINCI BÖLÜM Belediyeler Maliyesi II (Belediye Bütçeleri ve Bütçelerinin Denetimi)
Belediye Bütçeleri
Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunundan Önce Belediye Bütçeleri
Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu Döneminde Belediye Bütçeleri
Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu ile Belediyelerle İlgili Olarak Getirilen Esaslar
Belediye Bütçeleri Süreci
Belediye Bütçelerinin Hazırlanması
Gider Bütçesinin Hazırlanması
Gelir Tahminlerinin Hazırlanması
Belediye Bütçe Tasarısının Oluşturulması
Belediye Bütçelerinin Görüşülmesi ve Onaylanması
Belediye Bütçelerinin Uygulanması
Gider Bütçesinin Uygulanması
Gelir Bütçesinin Uygulanması
Belediyelerin Borçlanması
Belediye Hesaplarının Tutulması
Taşınır Maların Yönetimi
Taşınmazların Kaydı, Kamu İdarelerine Tahsis ve Devri
Belediye Kesin Hesabı
Faaliyet Raporunun Hazırlanması
Büyükşehir Belediyelerinin Bütçeleri
Büyükşehir Belediye Bütçelerinin Hazırlanması
Büyükşehir Belediye Bütçelerinin Görüşülmesi ve Onaylanması
Büyükşehir Belediye Bütçesinin Uygulanması
Belediye Bütçelerinin Denetimi
Bütçelerin Denetimi Konusunda Genel Bilgiler
1050 Sayılı Muhasebe-i Umumiye Kanunu Dönemi
5018 Sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu Dönemi
Belediye Bütçelerinin Denetim Türleri
İdari Denetim
Ön Mali Kontrol
İç Denetim
Yargı Denetimi
Hukuki Denetim
Performans Denetimi
Yasama Denetimi

YEDİNCİ BÖLÜM • Köy Maliyesi
• Mahalli İdare Birlikleri Maliyesi
• Mahalli İdarelerin Vergi Muafiyetleri ile Vergi Ödevleri
Köy Maliyesi
Köy İdarelerinin Gelirleri
Köylerin Gelirleri
Köy İdarelerinin Gelirlerine Uygulanan Hükümler
Köy İdarelerinin Bütçeleri
Köy Bütçelerinin Hazırlanması
Köy İdarelerinin Uygulanması
Gelirlerin Toplanması
Giderlerin Toplanması
Bütçe Hesaplarının Tutulması
Köy Bütçesi Kesin Hesabı
Taşınır Malların Yönetimi
Taşınmaz Malların İdaresi
Orta Malların Korunması ve Köy Evrakının Saklanması
Köylerde Yabancıların Mülk Edinmeleri
Köy Yerleşme Plânı Yapılması
Köy İdarelerinin Denetimi
Mahalli İdare Birlikleri Maliyesi
Mahalli İdare Birliklerinin Gelirleri
Mahalli İdare Birliklerinin Gelirleri
Mahalli İdare Birliklerinin Gelirlerine Uygulanan Hükümler
Mahalli İdare Birliklerinin Giderleri
Mahalli İdare Birliklerinin Giderlerinin Tabi Olduğu Esaslar
Personel İstihdamı ve Ödemelerinde
Mal ve Hizmet Alımları ile Taşıma ve Yapım İşlerinde
Mahalli İdare Birliklerinin Bütçeleri
Mahalli İdare Birlikleri Bütçelerinin Hazırlanması
Mahalli İdare Birlikerinin Bütçelerinin Uygulanması
Mahalli İdare Birlikleri Hesaplarının Tutulması
Taşınır Malların Yönetimi
Mahalli İdare Birlikleri Kesin Hesabı
Mahalli İdare Birliklerinin Denetimi
Mahalli İdarelerin Vergi Muafiyetleri ile Vergi Ödevleri
Mahalli İdarelerin Muafiyetleri
İl Özel İdarelerinin Vergi Kanunları Karşısındaki Mükellefiyet ve Sorumlulukları
Vergi Mükellefi Olarak
Vergi Sorumlusu Olarak
Mahalli İdare Paylarından Borçlarına Karşılık Kesinti Yapılması ve Mahsublaşma
Kamu Haznedarlığı

SEKİZİNCİ BÖLÜM Türkiye’de Mahalli İdareler Maliyesinin Değerlendirilmesi
Mahalli İdareler Maliyesini Değerlendirmede Üzerinde Durulması Gereken İlkeler
Yasal ve İdari Yapılanma Bakımından
Demokrasi ve Mahalli İdareler Maliyesi
Kanunlaşma Hareketleri ve Mahalli İdareler Maliyesi
Mahalli İdare Kuruluşlarının Ayrı Bir Bakanlığa Bağlanması
Mahalli İdare Kuruluşlarının Büyüklükleri
İl Özel İdarelerinin Yetkilerinin Genişletilmesi
Köy Yönetimi ve Köy Maliyesi
Mali Önlemler ve Mahalli İdareler Maliyesi
Kalkınma Plânları ile Bütçeler Arasında İşbirliği Kurulması
Harcamaların Etkin Ekonomik ve Verimli Şekilde Harcanması
Mali Saydamlığın ve Hesap Verilebilirliğin Sağlanması
Stratejik Plân ve Yıllık Eylem Plânları
Hizmetlerin ve Gelirlerin Bölüşümü
Hizmetlerin Bölüşümü
Gelirlerin Bölüştürülmesi
Emlâk Vergisine Esas Olan Bina ve Arazi Değerlerinin Tespit Edilmesi, Dağıtımı ve Muafiyet ve İstisnaların Fazlalığı
Değerlerin Tespit Edilmesi
İl Özel İdarelerine Pay Aktarılması
Muafiyet ve İstisnaların Fazlalığı
Motorlu Taşıtlar Vergisi Hasılatının Mahalli İdarelere Devir Edilmesi
Satış Vergileri
Harçlar ve Şerefiyeler
Harcamalara Katılma Payları
İşletme ve Mülkiyet Gelirleri
Denetim
İç Kontrol
Dış Denetim
Yargı Denetimi
Hukuki Denetim ve Bölge Sayıştaylarının Kurulması
Performans Denetimi
Yasama Denetimi
Üzerinde Durulabilecek Diğer Hususlar
Büyükşehir Belediyeleri
Belediye İşletmeleri
Borçlanmalar
Harcamaların Sınıflandırılması (Analitik Bütçe Sınıflandırılması) ve Cetvellerin Fazla Olması ve Karışıklığı
Özelleştirme
Ekler
Kaynakça
Dizin

_

Erdoğan Öner

1966 yılında Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Maliye ve İktisat Şubesi’ni, 1978 yılında İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ni bitiren Öner, 2006 yılında mali hukuk alanında doçent, 2011 yılında mali hukuk ana bilim dalında profesör oldu. 1966 tarihinde atandığı Maliye Bakanlığı’nda, 1966-1977 yıllarında Maliye Müfettiş Muavini ve Maliye Müfettişi olarak görev yapmış, Maliye Bakanlığı merkez ve yurt dışı teşkilatında sırasıyla; Gelirler Genel Müdür Yardımcılığı (1977 1979), Gelirler Genel Müdür Başyardımcılığı (1978-1981), Gelirler Genel Müdür Vekilliği (1981-1982), Türkiye’nin Avrupa Ekonomik Topluluğu Daimi Temsilciliği’nde (Brüksel) Maliye Müşavirliği (1982-1985), Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğü (1987-1997), Maliye Bakanlığı Müsteşarlığı (1997-2000) ve Washington Büyükelçiliği Maliye Müşavirliği (2000-2003) görevlerinde bulunmuş ve 30 Eylül 2003 tarihinde emekli olmuştur. M. Kâmil Mutluer ve Ahmet Kesik ile birlikte yazdığı Bütçe Hukuku (İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2005) Türkiye Bilimler Akademisi (TÜBA) tarafından, Yılın En İyi Ders Kitabı (2009) seçildi. Yazarların diğer eseri, Teoride ve Uygulamada Kamu Maliyesi (İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2007) TÜBA tarafından 2009 Yılın En İyi Ders Kitabı dalında, Mansiyon Ödülü’ne layık görüldü. M. Kâmil Mutluer ile yazmış olduğu Teoride ve Uygulamada Mahalli İdareler Maliyesi (İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2009) adlı kitap da TÜBA tarafından 2010’da Yılın En İyi Ders Kitabı olarak kabul edildi. Halen Ufuk Üniversitesi’nde Hukuk Fakültesi öğretim üyesi ve Adalet Yüksel Okulu Müdürü olarak görev yapmaktadır.

M. Kâmil Mutluer

1936’da Eskişehir’de doğdu. 1959’da İİTİA’yı ve 1967 yılında Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ni bitirdi. 1969-1970’te Londra’da bulundu. Eskişehir İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi’nde doktora, doçentlik ve profesörlüğe yükseldi. Daha sonra Anadolu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi adını alan bu eğitim kurumunda Öğretim Üyesi ve Akademi Başkan Yardımcısı oldu. 1982-1986 yılları arasında Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dekanı ve Maliye Bölüm Başkanı, 1986-1997 yıllarında YÖK ve 1988-1997 arasında YÖK Yürütme Kurulu üyesiydi. 1997-1998 yıllarında Başkent Üniversitesi’nde Öğretim Üyeliği, Rektör Yardımcılığı ve Hukuk Fakültesi Dekanlığı yaptı. 1998-2001 yıllarında T.C. Sayıştay Başkanı oldu. 2001-2003 yıllarında Çankaya Üniversitesi Rektörlüğü görevinde bulundu. 2003-2007 yılları arasında İstanbul Bilgi Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nde öğretim üyesi olarak çalıştı. Erdoğan Öner ve Ahmet Kesik ile birlikte yazdığı Bütçe Hukuku (İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2005) Türkiye Bilimler Akademisi (TÜBA) tarafından, Yılın En İyi Ders Kitabı (2009) seçildi. Yazarların diğer eseri, Teoride ve Uyulamada Kamu Maliyesi (İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2007) TÜBA tarafından 2009 Yılın En İyi Ders Kitabı dalında, Mansiyon Ödülü’ne layık görüldü. Aynı zamanda Erdoğan Öner’le yazmış olduğu Teoride ve Uygulamada Mahalli İdareler Maliyesi (İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2009) adlı kitapta Türkiye Bilimler Akademisi (TÜBA) tarafından yine yılın en iyi ders kitabı olarak kabul edildi. Prof. Dr. Kâmil Mutluer, halen Bilkent Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nde Öğretim Üyeliği yapmakta, Vergi Hukuku, Kamu Maliyesi ve Bütçe Hukuku dersleri vermektedir. Aynı zamanda Ufuk Üniversitesi mütevelli heyeti üyeliği görevini de yürütmektedir. Avukatlık ve Yemenli Mali Müşavirlik mesleğine de sahip olan Mutluer, evli ve iki çocuk sahibidir.