Tıfli Hikayeleri
Osmanlı düzyazı edebiyatının önemli örneklerinden olan Tıflî Hikâyeleri üzerine edebiyat tarihimizde değişik çalışmalar yapılmasına rağmen, bu hikâyelerin nasıl bir edebi tür olduğuna dair kapsamlı bir çalışma yapılmamıştır. Bu hikâyelere bir anlamda isim babalığı yapan Pertev Naili Boratav’la birlikte, Fuad Köprülü, İbnülemin Mahmud Kemal İnal, Mustafa Nihat Özon, Şükrü Elçin, Hasan Kavruk, Güzin Dino ve Berna Moran gibi araştırmacılar, Tıflî hikâyeleri çeşitli yanlarıyla incelemiş ve farklı sonuçlara ulaşmıştır. Padişah IV. Murad döneminde geçen daha çok macera, aşk, cinsellik, para gibi konuların etrafında dönen hikâyelerde padişahın kendisinin yanı sıra musahibi Tıflî Ahmed Çelebi de karakter olarak yer alır._x000D_
Bu edebi türe bir bütün olarak bakan David Selim Sayers ise çalışmasında, Osmanlı yayıncılığının ilk yıllarında basılan kitap örneklerinden olan Tıflî hikâyelerinin, gerçekte ne olduklarını, hangi süreçten geçerek, nasıl bir tarihsel bağlam yüklendiklerini, hikayelerin içeriklerini çözümleyerek inceliyor. Bunu yaparken, hikâyelerin dil ve üslup özelliklerinden, konulara yansıyan kamusal hayatın koşullarına; kadın-erkek, erkek-erkek ilişkilerinden, evlilik, cinsellik, ahlak vb. konularındaki tarihsel gerçekliğe uzanan geniş bir çerçeve çiziyor. Sayers’in bu önemli çalışması iki kısımdan oluşmaktadır: Hikâyelere ilişkin kapsamlı inceleme ile eski yazıdan çevrim yazısını yaptığı hikâye metinleri. Ayrıca yazar, bu önemli edebi türün hazzına varmak için önce hikâyelerin okunmasını tavsiye ediyor.
Önsöz
Giriş
Dışsal Özellikler
Osmanlı’da Yayıncılık
Yapıtların Tarihsel Dağılımı
Yazma ve Litografya Yapıtlar
Hurufat Yapıtları: 19. Yüzyıl
Hurufat Yapıtları: 20. Yüzyıl
Aşamalandırma I
Dil Özellikleri
Günlük Konuşma Dili
İnşa Dili
Farklı Diller Yan Yana
Osmanlı Grafolekti
Günümüz Türkçesi
Kurgu
Metin Organizasyonu
Aşamalandırma II
Kamusal Yaşam
Meslekler ve Sınıflar
Eğlence Türleri
Geçmişe Dönüş
Aşamalandırma III
Erkek ve Kadın
Cinsiyetler Arası İlişkiler
Kadının Rolü
Cinsellik, Duygusallık ve Evlilik
Aşamalandırma IV
Erdem Anlayışı
“Hikâyet”
“Tıflî Efendi Hikâyesi”
“Tayyârzâde Hikâyesi”
Letâ’ifnâme
Hançerli Hikâye-i Garîbesi
Hikâye-i Cevrî Çelebi
İki Birâderler Hikâyesi
“Bursalı’nın Kahvehanesi”
Aşamalandırma V
Gerçekçilik
Neden-Sonuç İlişkileri
Gerçeklik Etkisi
Semt ve Mekân Adları
Tarih ve Zaman
Kullanım Nesneleri
Kişi Adları
Dış Görünüş Betimlemeleri
Davranışlar ve Hareketler
Listeler
Gerçekdışı Öğeler
Tarihsel Gerçeklik İddiası
Aşamalandırma VI
Güncellik
Ali Âlî’nin Yaşam Öyküsü
Letâ’ifnâme’nin Alt Hikâyeleri
Güncelliğin Yitimi
Aşamalandırma VII
Tanımlama Girişimleri
Tıflî Ahmet Çelebi
Meddah Geleneği
Sözlü Halk Edebiyatı Geleneği
Yazma Hikâye Geleneği
Genel Değerlendirme
Sonuç
Hikâye Metinleri
Tablolar
Hikâye Metinleri: Giriş
Hikâyet (Sansar Mustafa hikâyesi)
Tıflî Efendi Hikâyesi
Meşhûr Tıflî Efendi ile Kanlı Bektâş’ın Hikâyesi
Hikâye-i Tayyârzâde ve Versiyonları
Tayyârzâde Hikâyesi
Hikâye-i Tayyârzâde
Tayyârzâde ve Binbir Direk Batakhânesi
Letâ’ifnâme
Hançerli Hikâye-i Garîbesi ve Hançerli Hanım
Hançerli Hikâye-i Garîbesi
Hançerli Hanım
Hikâye-i Cevrî Çelebi
İki Birâderler Hikâyesi
Kaynakça
Dizin (İnceleme)
Genel
Tıflî Hikâyeleri
Diğer Yapıtlar
Hikâye Kişileri
Tarihsel Kişilikler
Yer Adları
Araştırmacılar
Dizin (Hikâyeler)
Hikâye Kişileri
Semt Adları (İstanbul)
Bina ve Mekân Adları (İstanbul)
Şehir, Ülke, Bölge, Yer ve Nehir Adları (İstanbul Dışı ya da Mitolojik)
Soyut Bölge Adları
Şehir, Binalar
Meslekler
Devlet, Yönetim, Asayiş
Din, Ulus, Etnik Grup
Aile Fertleri ve Yaş Grupları
Hizmetçi, Esir, Köle
Diğer İnsan ve Toplumsal Grup Tanımları
Dil, Yazı, Edebiyat, Resim
Müzik ve Temaşa
Zevk, Keyif, Eğlence
Eylemler, Etkinlikler, Hâller, Zamanlar
Ev
Ev Eşyaları
Mutfak ve Sofra Aletleri
Yiyecek ve İçecek
Silah
Ulaşım Araçları
Para ve Maddi Değer
Süs, Makyaj, Mücevher
Giysi, Kumaş
Diğer Kullanım Nesneleri
Doğa
Hayvanlar
Dinsel Terimler
Cinsellik
Argo
Şiir İmgeleri
Deyimler ve Atasözleri
Beni en çok Osmanlı edebiyatı sardı. Divan edebiyatı da değil. Düzyazı edebiyatı. Osmanlı yazarlarının bile ciddiye almadığı, hele Cumhuriyet döneminde neredeyse kimsenin takmadığı hikâyeler. Osmanlı’nın unutulmuş “Hançerli Hanım”ları. “Kanlı Bektaş”ları. “Tıflî Efendi”leri. Bunlar bana tarih kitaplarında yüceltilmiş, destana, pembe diziye çevirilmiş Osmanlı’yı değil, yaşayan, nefes alan, gündelik, sokak aralarındaki Osmanlı’yı anlattı.
David Selim Sayers, 5 Mart 2015, T24
http://t24.com.tr/k24/yazi/osmanlica-ogrenmek-lazim-ama,89
_Osmanlı edebiyatı da kendi polisiyesini üretti. Bu polisiyenin bir örneği “Sansar Mustafa Hikâyesi.” Hikâyeden günümüze sadece eski yazı bir el yazması kaldı. Yazarını ve tarihini bilmiyoruz ama büyük ihtimalle 19. yüzyılın ilk yarısında ya da daha önce yazıldı. Öykü, Tıflî Hikâyeleri olarak bilinen bir edebiyat türünün parçası. Tıflî Hikâyeleri, Osmanlı’da Batı etkisi başlamadan üretilen belki de en “gerçekçi” edebî tür. Hikâyeler İstanbul’da geçiyor, gerçekten yaşamış kişileri de içeriyor ve doğaüstü, masalsı öğelerden büyük ölçüde kaçınıyor. İlginçtir ki aralarında hem en masalsı, hem de en polisiye olanı, “Sansar Mustafa Hikâyesi.”
David Selim Sayers, 8 Ekim 2015, T24
David Selim Sayers
Türk bir anne ve İngiliz bir babanın oğlu olarak 1978 yılında Londra’da dünyaya geldi. İlk öğrenimini İstanbul’da, orta ve lise öğrenimini Hamburg’da, lisans eğitimini ise Cambridge Üniversitesi’nin İlahiyat ve Din Araştırmaları Fakültesi’nde aldı. 2005 yılında Bilkent Üniversitesi Türk Edebiyatı Bölümü’nden yüksek lisans diplomasını alan Sayers, Bilkent Üniversitesi’ndeyken Türk edebiyatıyla ilgili ilk uluslararası İngilizce bilimsel dergi olan Journal of Turkish Literature’ın kurucu editör kadrosunda yer aldı. 2007 yılından beri Princeton Üniversitesi’nin Yakın Doğu Araştırmaları Bölümü’nde doktora programına devam eden Sayers’ın doktora tezi çalışmaları, Osmanlı düzyazı edebiyatı ve kültürel tarihi üzerinde yoğunlaşmaktadır.
