İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, Michel Foucault’nun 1970-1984 arasInda Collège de France’ta verdiği ve düşünürün birçok farklı dönemde ceza kurumları, psikiyatri, liberalizm  veya öznenin kuruluşu gibi konuları ve bunlara ilişkin tahlillerini içeren derslerini yayınlıyor. Foucault’nun derslerdeki ses kayıtlarından hareketle düzenlenen bu kitapların yayınına Fransa’da 2004’te başlandı. Bu kitaplar, yazarın diğer eserlerinde ve değişik söyleşilerinde yer almayan yorumlarını da içeriyor._x000D_
_x000D_
Michel Foucault, delilik, cinsellik, suç gibi konuları işlediği kitaplarında, genellikle doğal ve tarihdışı bir kategori olarak ele alınan “insan”ın, aksine, tarihsel olarak inşa edilmiş olduğunu göstermeyi amaçlıyordu. Bilme İstenci Üzerine Dersler’de Foucault, bu inşa sürecinin Antik Yunan’daki temellerine, bilgi ve hakikat sorununa yöneliyor. Aristoteles’ten günümüze Batı düşüncesinin tartışılmaz önkabullerinden biri, insanın doğası gereği bilgiyi arzuladığıdır. Buna göre, insandaki bu doğal arzu ve beraberindeki yetiler sayesinde, bilgi anlayışımızın merkezinde yer alan mevcut doğru-yanlış sistemi oluşmuş, bilgiyle hakikat arasında özsel bir ilişki tesis edilmiştir. Michel Foucault, Collège de France’ta verdiği bu ilk derslerde, bu önkabulleri geniş çaplı bir sorgulamaya tabi tutuyor ve bilgiye yönelik arzumuzun hiç de doğal, evrensel ve tarihdışı olmadığını ispat etmeye girişiyor. Felsefeden tragedyaya, yargılama usullerinden para sistemine uzanan kapsamlı bir analizle, Nietzsche’nin “bilme istenci” dediği şeyin hangi tarihsel koşullarda ve hangi mücadeleler bağlamında inşa edildiğini anlatmayı amaçlıyor. Bilme İstenci Üzerine Dersler, orijinal dili olan Fransızcadan sonra başka bir dilde, ilk kez Türkçe olarak yayınlanıyor.

Önsöz: Foucault ve Bilme Olayları

Kerem Eksen

Çeviri Üzerine Notlar

Kerem Eksen - Ferhat Taylan

Sunuş

Françoıs Ewald - Alessandro Fontana

1970-71 Döneminin Dersi

9 Aralık 1970 Tarihli Ders

Bilme temasının hakikat temasına doğru yer değiştirmesi. Felsefe

tarihinde bilme arzusunun Aristoteles’ten itibaren görünmez hale

gelişi. Nietzsche bu dışsallığı yeniden tesis ediyor. – Metafizik’in A

kitabının içeriden ve dışarıdan okunması. Aristotelesçi bilme teorisi,

Yunan tragedyasının ihlalci bilme anlayışını, sofistik bilgi anlayışını ve

Platoncu hatırlamayı dışlar. – Aristotelesçi merak anlayışı ve güç

istenci: iki ayrı bilme morfolojisi.

16 Aralık 1970 Tarihli Ders

Bilgi ile hakikatin birbirini içermeyişinin analizine doğru. –

Aristoteles’te hakikate verilen öncelik içerisinde arzu, hakikat ve

bilginin oluşturduğu teorik yapı. Spinoza, Kant ve Nietzsche bu

sistematikliği sarsmanın yollarını arıyorlar. – Königsberg’in “ihtiyar

Çinli”sini aşmak, ancak Spinoza’yı da öldürmek. – Nietzsche hakikat

ile bilginin karşılıklı aidiyetini ortadan kaldırıyor.

6 Ocak 1971 Tarihli Ders

Sofistler: Belirişleri ve dışlanmaları. – Aristoteles’e göre ve hakikatle

olan ilişkisi bağlamında felsefe tarihi. Felsefi söylem şiirsel söylemle

aynı statüde olamaz. – Felsefenin tarihsel varoluş kipinin yüzyıllar

boyunca Aristoteles tarafından düğümlendiği haliyle kalması. –

Felsefenin varoluşunun Sofistlerin dışlanması yoluyla mümkün

olması. – Karakter olarak Sofist. Teknik olarak sofizm. – Sofistik

sözcüklerin maddiliğini manipüle eder. – Sofistlerin dışlanmasında

Platon’un ve Aristoteles’in üstlendiği farklı roller.

13 Ocak 1971 Tarihli Ders

Sofizm ve doğru söylem. – Apofantik söylemin tarihi nasıl yapılabilir.

– Sofistik manipülasyona karşı mantıksal manipülasyon – Sözcenin

maddiliği, önermenin maddiliği. Roussel, Brisset, Wolfson, bugünün

sofistleri. – Platon Sofist karakterini dışlar, Aristoteles ise sofizm

tekniğini dışlar. – Sofizm ve söylemin konuşan özneyle ilişkisi.

27 Ocak 1971 Tarihli Ders

Yunan toplumundaki işlevlerini hakikatle ilintili olmalarından alan

söylemler. Adli söylemler, şiirsel söylemler. – Helenistik medeniyetin

eşiğinde yazılmış olan bir geç dönem metninin incelenmesi. – İlyada

ile karşılaşma: Adli sayılabilecek bir Homerosçu tartışma. Dört

karşılaşmadan oluşan bir sistem. – Yargıcın egemenliği ve yaban

egemenlik. – Bir Homerosçu yargılama, ya da meşhur “Akhilleus’un

kalkanı” sahnesi.

3 Şubat 1971 Tarihli Ders

Hesiodos. Homeros’ta ve adli söylemde hakikat sözlerinin

nitelenmesi. – Yunan’daki ordali töreni ve Hıristiyan engizisyonu. –

Mazoşizmde haz ve hakikat sınavı. – Hediye yiyicisi yargıç-kralların

dikazein’inin karşısında krinein’in ozanı Hesiodos. – Hesiodos’ta

Dikaion ve dikē. – Krinein’in Yunan hukuki alanına yayılışı ve

hakikatin doğrulanmasının yeni bir türü. – Drakon kanunu ve

tazminat – Dikaion ve dünyanın düzeni.

10 Şubat 1971 Tarihli Ders

Hakikat sözünün dikazein ve krinein’e göre dağıtımı. – Adil bir düzen

talebi olarak Hesiodosçu bir dikaion’un belirişi. – Adalet ve

adaletsizlik oyununda komşunun rolü. – Ordalik hakikatten hakikatbilgiye.

– Asur ve Hitit bilgilerinin katkısı. Bu bilgilerin Yunanistan’da

geçirdikleri dönüşüm.

17 Şubat 1971 Tarihli Ders

Hesiodosçu dikaion (devam). – Tiranlık ve para: Doğu’dan ödünç

alınan iki unsur. – Yunan dönüşümü: Hakikatin ordaliden bilmeye

doğru yer değiştirmesi; bilmenin iktidar alanından adalet alanına

doğru yer değiştirmesi. – İki düşsel figürün yeniden gündeme gelişi:

Aziz Antonius ve Faust. – 7. ve 6. yüzyıllarda tarımsal kriz ve siyasi

dönüşümler. – Hoplitler ve köylüler. Zanaatkârlık. – Homerosçu

hakikat-meydan okuma ve doğudaki bilme-iktidar birlikte hakikatbilmeye

dönüşüyor.

24 Şubat 1971 Tarihli Ders

Paranın kurumsallaşması. Para mı, paralar mı? – Yunan parasının üç

işlevi: İktidarın metatezi, simülakr, toplumsal ayar. – Dikaion kai

alēthes’in tesisi olarak para.

3 Mart 1971 Tarihli Ders

Nomos. Yazılı yasaların ve paranın (nomos ve nomisma) eş zamanlı

olarak kurumsallaşması. – Yazılı yasa ve sözceleyici tören (nomos ve

thesmos). – Nomos’un dört dayanağı. Korinthos parası ve Atina

nomos’u. Hesiodosçu eunomia ve Soloncu eunomia. – Ekonomi ve

siyaset. Site-devlet: Tamamen yeni bir kavram. Ekonomi ile siyaset

arasında kopukluk. – Simülakra, paraya, yasaya dönüş. Hiç kimse

tarafından dile getirilmeyen bir nomos nedir?

10 Mart 1971 Tarihli Ders

Arı olan ve arı olmayan: Bir geçiş ayini olarak Homerosçu yıkanma. –

7. ve 6. yüzyıllarda kirlenmenin statüsünün ters yüz oluşu. – Nomos,

para ve yeni dinsel pratikler. – Harcama sunusunun demokratik

ikamesi olarak yasaklama. – Ölümsüzlüğün demokratikleşmesi. –

Suçluluk ve bilme istenci.

17 Mart 1971 Tarihli Ders

Suç, arılık, hakikat: Yeni bir sorunsal. – Oidipus tragedyası. Görsel

tanıklığın ortaya çıkışı. – Nomos ve arılık. Arılık, bilme, iktidar. –

Sophokles’in Oidipus’u ile Freud’un Oidipus’u karşı karşıya. –

Bilge’nin konumunun gizlediği şey. – Söylemsel olay nedir? –

Nietzsche’nin sağladığı yarar.

Nietzsche Üzerine Ders

Bilginin kökeni değil tarihi vardır. Hakikat de icat edilmiştir, ancak

daha sonra. – Bilme ile hakikat arasındaki doğrudan ilişkiyi koparan

Nietzsche’nin münasebetsizliği. Özne-nesne: Bilginin temelleri değil

ürünleri. – Mühür, gösterge, sözcük, mantık: bilginin olayları değil

araçları. – İhlalin mekânında yayılan bir bilgi. Mühür, sözcük ve

isteme arasındaki oyun. Yalan olarak bilgi. – Ahlâki bir unsur olarak

hakikat. İstenç ile hakikati, özgürlüğü ya da şiddeti bir araya getiren

nedir? – Hakikat istencinin paradoksları. Hakikatin ontolojisi diye bir

şey yoktur. Doğru olmayan hakikatin [vérité non vrai] dağılımının

kategorileri olarak yanılsama, hata, yalan. – Aristoteles ve Nietzsche:

Bilme istencinin iki paradigması.

Dersin Özeti

Oidipus’un Bilmesi

Sophokles’in tragedyası Kral Oidipus’ta beş bilme birbirleriyle karşı karşıya

kalır ve birbirlerine uyumlu hale gelir. Bilmelerin karşılaşmasını, symbolon

mekanizması ya da yarılar yasası yönlendirir. – Burada 6. ve 5. yüzyıllarda

uygulanan adli soruşturma usulünün geleneksel kehanet usulünün

karşısına çıktığı görülür. – Bilgisiz Oidipus, tiranın bilgisinin taşıyıcısıdır:

Oidipus bilinçdışının alamet-i farikası mıdır, yoksa eski Doğulu âlim kral

figürü müdür? – Kral Oidipus ya da ihlalci iktidar-bilme.

Dersin Bağlamı

Daniel Defert

Dizin

_