Prof. Dr. Canan Balkır’ın bu çalışması, bir yandan bütünleşme kavramının tarihsel gelişimini ve şekillenişini anlatırken, bir yandan da dünya üzerinde başta Avrupa Birliği olmak üzere bugüne kadar kurulmuş birliklerin oluşumunu ve yapısını açıklayarak, bu birliklerin küresel ekonomi içindeki yerlerini ve önemini anlamamızı sağlayacak bilgiler veriyor. Avrupa Komisyonu Jean Monnet Kürsüsü tarafından da desteklenen çalışma, okuyucu kitlesi olarak lisans ve özellikle lisansüstü öğrencileri hedeflemişse de, konuyla ilgili detaylı bilgi edinmek isteyen her kesimden araştırmacı için de önemli bir referans kaynağı.

Önsöz
BİRİNCİ BÖLÜM Uluslararası Ekonomik Bütünleşme: Kavram, Tarihsel Gelişim, Bölgeselleşme ve Küreselleşme İlişkisi
Bütünleşme Kavramına Farklı Yaklaşımlar
Bütünleşme Kavramına Politik Yaklaşımlar ve Kuramsal Gelişimi
Bütünleşme Kavramına Ekonomik Yaklaşımlar ve Kuramsal Gelişimi
Bütünleşme Kavramına Güvenlik Yaklaşımı ve Kuramsal Gelişimi
Ekonomik Bütünleşme Kavramının Tarihsel Gelişimi
1815 Yılına Kadar - Bütünleşememiş Bir Avrupa
1815-1870: Sanayi Devrimi ve Bütünleşme Dönemi
Alman Gümrük Birliği (Zollverein)
1870-1914: Ekonomik Bunalım, Korumacılık, İşbirliği Alanları
1914-1945: Ayrışma (Disintegration)
1945 Sonrası: Yeni Bir Bütünleşme Çağı ve Avrupa Modeli
Avrupa Ekonomik Topluluğu’ndan Avrupa Birliği’ne
İngiltere’nin Üyelik Başvurusuna Ret
Ortak Tarım Politikası Krizi
İkinci Katılım Başvuruları ve Onay
İkinci Genişleme Dalgası
Soğuk Savaş’ın Sonu ve Yeni Genişleme Dalgası
Aday Ülkeler ve Müzakerelerde Son Durum
Hırvatistan
Makedonya
Sırbistan
Karadağ
Arnavutluk
Türkiye
AB’ye Katılmamayı Tercih Eden Ülkeler
Genişleme-Derinleşme Dalgalarının Değerlendirilmesi
AB Genişlemesine Alternatifler
Ekonomik Bütünleşme, Bölgeselleşme ve Küreselleşme İlişkisi
Dünya Ticaretinde Genel Eğilimlerin Belirlenmesi: GATT/DTÖ
Bölgeselleşme ve Küreselleşme
Bölgeselleşme, Bölgeselcilik ve Bölgelerarasıcılık Kavramları
Üç Nesil Bölgeselcilik
Birinci Nesil Bölgesel Bütünleşme: Ekonomik Bölgeselcilik
İkinci Nesil Bölgesel Bütünleşme: Yeni Bölgeselcilik
Üçüncü Nesil Bölgeselcilik: Küresel Aktörleşme
AB’nin Bölgelerarası Ticaret Stratejileri

İKİNCİ BÖLÜM Uluslararası Ekonomik Bütünleşme Aşamaları (Avrupa Ekonomik Topluluğu / Avrupa Topluluğu / Avrupa Birliği)
Gümrük Birliği ve Ortak Ticaret Politikası
Gümrük Birliği’nin Gerçekleşme Süreci
Ortak Ticaret Politikası (OTP)
Ortak Ticaret Politikasında Karar Alma Mekanizması
Lizbon Antlaşması Sonrası Ortak Ticaret Politikasında Yeni Çerçeve
Ortak Ticaret Politikasının Araçları
Antlaşmalar
Diğer Uygulamalar
Koruma Önlemleri
İthalatın Gözetimi ve Miktar Kısıtlamaları
Anti-Damping ve Anti-Sübvansiyon Önlemleri
Yeni Ticaret Politikası Aracı (Yeni Topluluk Aracı)
Ekonomik Yaptırımlar
İthalatta Uygulanan Diğer Mevzuat
Avrupa Tek Pazarı (İç Pazar)
Tek Pazarın Gelişimi
Tek Pazarın Temel Özgürlükleri
Malların Serbest Dolaşımı
Avrupa Birliği’nde Malların Serbest Dolaşımının Hukuki Temelleri ve Unsurları
Ortak Gümrük Tarifesi
Tarife Dışı Engellerin Kaldırılması
Miktar Kısıtlamaları ve Eş Etkili Kısıtlamaların Yasaklanması
Miktar Kısıtlamalarıyla Eş Etkili Kısıtlamalar Hakkında 70/50 Sayılı Komisyon Direktifi
Miktar Kısıtlamalarıyla Eş Etkili Kısıtlamalara İlişkin ATAD İçtihatları: Dassonville ve Cassis De Dijon Kararları
Teknik Engellerin Kaldırılması
Fiziki Engellerin Kaldırılması
Mali Engellerin Kaldırılması
Hizmetlerin Serbest Dolaşımı
Üretim Faktörlerinin Serbest Dolaşımı
İşgücünün Serbest Dolaşımı
Hukuki Temelleri
Serbest Dolaşımla İlgili Düzenlemeler
Sermayenin Serbest Dolaşımı
Tek Pazarın Etkileri
Tek Pazarda Sanayi Politikası
Tek Pazarda Rekabet Politikası
Mevzuat
Mahkeme Kararları
ATA’nın Teşebbüslere Yönelik Rekabet Kuralları (81. ve 82. Madde)
Üye Devletler Arası Ticaretin Etkilenmesi
Teşebbüslerin Faaliyetlerinin Değerlendirilmesi
Teşebbüs ve Teşebbüs Birlikleri
Tek Bir Ekonomik Kuruluş Şeklindeki Teşebbüsler
ATA 81. Madde
81. Madde Kapsamındaki Kavramlar: Anlaşma, Karar ve Uyumlu Eylemler
Anlaşma
Uyumlu Eylem
Teşebbüs Birliği Kararları
Rekabeti Önleme, Sınırlama, Bozma Amacı veya Etkisi
De Minimis Kuralı
Yasak Anlaşma, Karar ve Uyumlu Eylemler
Muafiyet
ATA 82. Madde -Hakim Durumun Kötüye Kullanılması
Fikri ve Sınai Mülkiyet Haklarının Varlığı
Teknolojik Üstünlük
İşletmenin Sahip Olduğu Finans Olanakları
Kullanılmayan Kapasite
Dikey Bütünleşme
Birden Fazla İşletmenin Pazarda Hakim Durumda Olması
Kötüye Kullanma Örnekleri
Yaptırımlar
Birleşme ve Devralmaların Kontrolü
Devlet Yardımları
Tek Pazarda Mali Politika
Tek Pazarda Dolaylı Vergiler
Tek Pazar Katma Değer Vergisi
Tek Pazarda Özel Tüketim Vergisi
Tek Pazarda Dolaysız Vergiler
Tek Pazarda Sosyal Politika
Ekonomik ve Parasal Birlik (EPB)
Ekonomik ve Parasal Birliğin Tarihsel Gelişimi
Roma Antlaşması ve Sonrasında Parasal Birlik
Tüneldeki Yılan
Tünelsiz Yılan
Avrupa Para Sistemi
Avrupa Para Sistemi’nin Temel Unsurları
Avrupa Hesap Birimi - ECU
Döviz Kuru Mekanizması (DKM)
Kredi Mekanizması
Avrupa Para Sistemi’nin Çeşitli Dönemleri
Ekonomik ve Parasal Birlik
İstikrar ve Büyüme Paktı
Ekonomik ve Parasal Birliğin Kurumları ve Mekanizması
Ekonomik ve Parasal Birlik ve Üye Devletler
Ekonomik ve Parasal Birliğin Etkileri
Lizbon Antlaşması Sonrası Ekonomik ve Parasal Birlik
Bütünleşmenin Finansman Aracı: Bütçe
AB Bütçesinin Hazırlanması
Bütçenin İlkeleri
Bütçenin Gelir Kalemleri
KDV Katkısı
Gümrük Vergileri
Tarım Ürünleri İthalatında Alınan Vergiler
Şeker ve Glikoz Vergileri
GSMH Katkısı
Bütçenin Gider Kalemleri
2007-2013 Mali Perspektifi
Kurumlararası Yetki Çekişmesi
Avrupa Birliği’nde Diğer Önemli Politikalar
Ortak Tarım Politikası
Çevre Politikası
Ulaştırma Politikası
Bölgesel Politika
Ek: Avrupa Birliği Kurumları ve Karar Alma Mekanizması
Kurumlar
Sayıştay (Court of Auditors)
Ekonomik ve Sosyal Komite (Economic and Social Committee)
Bölgeler Komitesi (Committee of the Regions)
Avrupa Merkez Bankası (European Central Bank)
Avrupa Yatırım Bankası (European Investment Bank)
Ombudsman (Ombudsman)
Avrupa Komisyonu (European Commission)
Avrupa Birliği Bakanlar Konseyi (Council of Ministers)
Avrupa Parlamentosu (European Parliament)
Avrupa Konseyi (European Council)
Avrupa Birliği Adalet Divanı (Court of Justice of the European Union)
Avrupa Birliği’nin Hukuki Araçları ve Karar Alma Mekanizması (Yasama Süreci)
Karar Alma Mekanizması (Yasama Süreci)
Ortak Karar Prosedürü
Danışma Prosedürü
İşbirliği Prosedürü
Onay Prosedürü

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Ekonomik Bütünleşme Kuramı
Dış Ticaret Politikası Araçları
Tarifeler
Tarife Dışı Ticaret Politikası Araçları
Ekonomik Bütünleşme Türleri
Serbest Ticaret Bölgesi (STB)
Gümrük Birlikleri ve Etkileri
Kısa Vadede Görülen Etkiler / Statik Etkiler
Ticaret Yaratıcı Etki
Ticaret Saptırıcı Etki
Tüketim Etkisi
Üretim ve Tüketim Etkileri -İki Ülke Açısından
Orta ve Uzun Vadede Görülen Etkiler / Dinamik Etkiler
Rekabeti Destekleyici Etkiler (Pro-competitive Effects)
Ölçek Ekonomileri Etkisi
Gümrük Birliği ve Ekonomik Büyüme
Serbest Ticaret Bölgesi ve Gümrük Birliği Karşılaştırması
Ortak Pazar ve Üretim Faktörlerinin Serbest Dolaşımı
Emeğin Serbest Dolaşımı
Sermayenin Serbest Dolaşımı
Ekonomik Bütünleşmenin Yabancı Yatırımlara Etkisi
Parasal Birlik
Parasal Birliğin Fayda ve Maliyetleri
Parasal Bütünleşmenin Maliyetleri

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM AB Dışındaki Uluslararası Ekonomik Bütünleşme Örnekleri
Avrupa Serbest Ticaret Birliği (European Free Trade Association - EFTA)
EFTA’nın Kurumsal Yapısı
Dünya’da EFTA
Avrupa Ekonomik Alanı (European Economic Area-EEA)
Vaduz Konvansiyonu
EEA’nın İki Taraflı Kurumsal Yapısı
EEA’nın Genişlemesi
Kuzey Amerika Serbest Ticaret Antlaşması (Nort American Free Trade Agreement - NAFTA)
NAFTA’nın Amacı ve Kapsamı
NAFTA’nın Kurumları
NAFTA’nın İşleyişi
NAFTA’nın Üye Ülkelere Etkileri
Doğu ve Güneydoğu Asya Bölgesel Bütünleşme Girişimleri
Güneydoğu Asya Ülkeleri Birliği (Association of South East Asian Nations - ASEAN)
ASEAN Güvenlik Topluluğu (ASEAN Security Community)
ASEAN Ekonomik Topluluğu (ASEAN Economic Community)
ASEAN Sosyo-Kültürel Topluluğu (ASEAN Socio-Cultural Community)
472 Asya ve Pasifik Ekonomik İşbirliği (Asia-Pacific Economic Cooperation - APEC)
Güney Asya Bölgesel İşbirliği Topluluğu (South Asian Association for Regional Cooperation - SAARC)
Asya Pasifik Ekonomik İşbirliği Komisyonu (Economic and Social Commission for Asia and Pacific -ESCAP)
Orta ve Latin Amerika Bölgesel Bütünleşme Girişimleri
Latin Amerika ve Karayipler Ekonomik Komisyonu (Economic Commission for Latin America and the Caribbean - ECLAC / Comision Economica para America Latina y el Caribe - CEPAL)
Latin Amerika Bütünleşme Birliği (Latin America Integration Association - LAIA / Asociación Latinoamericana de Integración - ALADI)
Orta Amerika Ortak Pazarı (Common Market of Central America - CACM)
ANDEAN Topluluğu (Comunidad Andina-CAN)
Orta ve Güney Amerika Ortak Pazarı (Mercado Común del Sur MERCOSUR / Mercado Comum do Sul - MERCOSUL)
Amerikalar Serbest Ticaret Bölgesi (Free Trade Area of the Americas-FTAA)
Latin Amerika ve Karayipler İçin Bolivarcı Alternatif (Bolivarian Alternative for the People of Our America / Alternativa Bolivariana para los Pueblos de Nuestra America - ALBA)
Ortadoğu ve Arap Ülkeleri Bölgesel Bütünleşme Girişimleri
İslâm Konferansı Örgütü (Organisation of the Islamic Conference - OIC)
Ekonomik İşbirliği Teşkilatı (Economic Cooperation Organization-ECO)
Gelişen Sekizler (D-8)
Arap Birliği (Arab League)
Arap Magrip Birliği (Arab Maghreb Union - AMU / Union du Maghreb Arabe - UMA)
Körfez İşbirliği Konseyi (Gulf Cooperation Council - GCC)
Petrol İhraç Eden Arap Ülkeleri Örgütü (Organization of Arab Petroleum Exporting Countries - OAPEC)
Arap Ülkeleri Serbest Ticaret Bölgesi (The Great Arab Free Trade Area - GAFTA)
Afrika Kıtası Bölgesel Bütünleşme Girişimleri
Batı Afrika Devletleri Ekonomik Topluluğu (Economic Community of West African States - ECOWAS / Communauté économique des États de l’Afrique de l’Ouest)
Doğu ve Güney Afrika Ortak Pazarı (Common Market for Eastern and Southern Africa - COMESA / Marché commun de l’Afrique orientale et australe)
Güney Afrika Kalkınma Topluluğu (Southern African Development Community - SADC)
Güney Afrika Gümrük Birliği (Southern African Customs Union - SACU)
521 Doğu Afrika Ekonomik Topluluğu (East African Community - EAC / Jumuiya ya Afrika ya Mashariki)
Orta Afrika Devletleri Ekonomik Topluluğu (Economic Community of Central African States - ECCAS / Communauté Économique des États d’Afrique Centrale)
Büyük Göller Ülkeleri Ekonomik Topluluğu (Economic Community of the Great Lakes Countries - CEPGL / Communauté Economique des Pays des Grands Lacs)
Mano Nehri Birliği (Mano River Union - MRU)
Afrika Birliği Örgütü (Organization of African Unity - OAU / Organisation de l’Unité Africaine)
Afrika Ekonomik Topluluğu (African Economic Community - AEC)
Afrika, Karayip ve Pasifik Grubu (AKP Ülkeleri) ve AB Ticaret ve Kalkınma İşbirliği
Orta Asya Bölgesel Bütünleşme Girişimleri
Bağımsız Devletler Topluluğu (Commonwealth of Independent States - CIS)
Avrasya Ekonomik Topluluğu (Eurasian Economic Community - EAEC)
Orta Asya İşbirliği Örgütü (Central Asia Cooperation Organization - CACO)
Orta Asya Bölgesel Ekonomik İşbirliği (Central Asia Regional Economic Cooperation - CAREC)

Sonsöz

Kaynakça

Dizin

_

Canan Balkır

Halen Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü AB Anabilim Dalı başkanlığı görevini yürütmekte olan Prof. Dr. Canan Balkır, Avrupa Ekonomik Entegrasyonu alanında Jean Monnet Kürsüsüne sahiptir. Türkiye, İngiltere ve A.B.D’de çeşitli üniversitelerde araştırmacı ve misafir öğretim üyesi olarak Avrupa ekonomik bütünleşmesi konusunda çalışmış, ayrıca kamu ve özel sektöre yönelik ekonomik danışmanlık hizmeti sunmuştur. 1982 yılında “”Structural Adjustment of Turkish Agriculture Within the Context of Integration With the European Community”adlı çalışması ile 1982 Avrupa Komisyonu araştırma ödülünü almıştır. AB- Türkiye ilişkileri üzerine yurtiçinde ve yurtdışında yayınlanmış kitapları ve makaleleri vardır. Kitaplarından bazıları Turkey and Europe (A.M. Williams ile birlikte); Karadeniz Ekonomik İşbirliği Bölgesi Projesi: Ekonomik Bir Değerlendirme; Avrupa-Akdeniz Ortaklığı Mare Nostrum’dan Birarada Yaşamaya; Uluslararası Emekli Göçünün Ekonomik ve Sosyal Etkileri: Antalya Örneği. Balkır, birçok ulusal ve uluslararası projede koordinatör veya araştırmacı olarak yer almıştır. Bazı projeler: Jean Monnet Modülü “Genişleyen Avrupa Birliği’nin Politikaları ve Kurumları”; Avrupalılaşma Sürecinde Kıbrıs’ta Dönüşüm; Avrupalılığı Anlamak ve Türkiye’de Avrupa Vatandaşlığını Teşvik Etmek; Göçmen Kadınların Vatandaşlık Haklarını Kullanımının İyileştirilmesi; Geri Dönen Türk Göçmenler ve Hollandalı Emekli Göçmenlerin Sosyal Güvenlik, Vatandaşlık ve İkamet durumlarının Karşılaştırılması.