Zazalar: Tarih, Kültür ve Kimlik
Anadolu’nun Doğu ve Güneydoğusu’nda yerleşik bir topluluk olan Zazalar üzerine bugüne kadar yapılan çalışmaların çoğunda, bu önemli topluluk sadece linguistik ve filolojik veriler üzerinden tanımlanagelmektedir. Anthony Smith’in bir etnik topluluğun temel öğeleri olarak gördüğü, “kolektif isim, ortak soy miti, ortak tarih, ortak kültür, ortak teritorya ve dayanışma duygusu” gibi ortak kavramlar, bu çalışmaların konusu olmadı. Dolayısıyla çalışmaların çoğu bu yanlarıyla eksik kaldı.
Ercan Çağlayan’ın Zazalar: Tarih, Kültür ve Kimlik kitabı, bu eksiği büyük ölçüde giderirken, linguistiğin ve filolojinin yanısıra tarih, sosyoloji, antropoloji ve etnoloji gibi disiplinleri temel alarak Zazaların etnik kökeni, dili, tarihi, inançları, kültürleri ile kimlikleri birlikte ele alınıyor. Bunun yanısıra inanç, mezhep, tarikat, aşiret, şeyhlik ve seyyidlik gibi kurumların Zaza toplumu içindeki yerleri, işlevsel konumları ile birlikte din ve toplumsal yaşam çerçevesi içinde irdeleniyor. Ayrıca, milliyetçilik, ulus-devlet, dil standardizasyonu, dil planlamaları ve dil politikalarından hareketle dil-lehçe dikotomisindeki Zazaca tartışmalarını da inceleyen Çağlayan, bu konularda da önemli sonuçlara varırken, disiplinlerarası yaklaşımı özgün bir biçimde kullanarak çalışmasının temel çerçevesini bu doğrultuda çiziyor. Zazalar: Tarih, Kültür ve Kimlik, sadece bu yanıyla bile önemli bir başvuru kitabı olma özelliğini taşıyan bir eser.
“Zazalar: Tarih, Kültür ve Kimlik isimli çalışma, Zazaların etnik kökeni, dili, tarihi, inançları, kültürleri ve en nihayetinde kimlikleri üzerine odaklanıyor. Ayrıca dil ve lehçe tartışmalarının ideolojik ve manipülatif olduğunu iddia ederek Zazaları etnisite, dil, din, tarih, coğrafya, kültür, kahramanlar ve diğer müşterekler bakımından ele alarak tüketici kaynakçası ve ekleriyle Zazalara dair bir başvuru kitabı olmayı hak ediyor.” – Mehmet Ö. Alkan, İstanbul Üniversitesi
Yoğun ilgi gören ve iki hafta içinde iki baskı yapan kitap, türlü tartışmalara konu olan Zazalar hakkında temel bir başvuru kaynağına dönüşecek gibi görünüyor. Zira yazar coğrafyadan tarihe, sosyolojiden dilbilime kadarki alanda bütüncül bir araştırma yapmış ve disiplinlerarası arası bir yöntemle alanı tüm boyutlarıyla kavramaya girişmiş diyebiliriz.
Selim Temo, 9 haziran 2016, Zazaki.net
http://www.zazaki.net/haber/tarihten-dilbilime-zazalar-2026.htm
Bu kitap, daha çok Türk aydınlarını, Türk siyasetçilerini bilgilendirmek için hazırlanmış gibime geldi. Bu çok değerli çalışması için Ercan Çağlayan’a teşekkür ediyorum.
Ahmet Say, 2 Ağustos 2016, Evrensel
https://www.evrensel.net/yazi/77187/zazalar-tarih-kultur-ve-kimlik
Çağlayan bu çalışmasında Zazaların sadece etnik kökenine ve tarihine yönelmekle kalmıyor, onları var eden; dil, kültür, kimlik, inanç, coğ-rafya, nüfus, ekonomi, toplumsal yaşam gibi temel mefhumları akademik bir dikkat, titiz ve özgün bir üslup, çok yönlü bir bakışla aktarmayı başarıyor.
Yusuf Aydoğdu, Bingöl Üniversitesi Yaşayan Diller Enstitüsü
http://dergipark.gov.tr/download/article-file/319042
Çağlayan’ın önemle üzerinde durduğu bir konu, Zazaların Kürtlerden ayrı bir grup olduğunu öne sürenlerin olduğunu düşündükleri dilsel farklılık.
Fexrîya Adsay, 2 Mart 2017, BasNews
http://www.basnews.com/index.php/tr/culture-arts/tarih/333804
This volume provides a comprehensive compilation on the historical sources of Zazas, an ethnic group living in Eastern Turkey."
Annika Törne, 23 December 2017, Volume 21, Issue 4, Brill
https://brill.com/view/journals/ic/21/4/article-p445_445.xml
Çağlayan points out that there has been quite a lot of misinformation on Zazas and complains about the disconnected context constructed by non-academic actors of the field and lack of historical context.
Gül Hür, Spring 2018, Vol. 5, No: 1, Journal of the Ottoman and Turkish Studies Association
https://www.jstor.org/stable/10.2979/jottturstuass.5.1.18?seq=1#page_scan_tab_contents
_Ercan Çağlayan
1980’de Bingöl’de doğan Çağlayan, ilk ve ortaöğrenimini Bingöl’de, yükseköğrenimini Erzurum Atatürk Üniversitesi Tarih Öğretmenliği Bölümü’nde tamamladı. Aynı üniversitede 2008 yılında yüksek lisans, 2012 yılında doktora derecesi aldı. Cumhuriyet’in Diyarbakır’da Kimlik İnşası [1923-1950] isimli kitabı İletişim Yayınları tarafından yayımlandı (İstanbul, 2014). Başlıca ilgi alanları şehir tarihi, milliyetçilik, ulus-devlet, azınlıklar, Cumhuriyet modernleşmesi ve Kürt çalışmaları olan yazar halen Muş Alparslan Üniversitesi’nde öğretim üyesidir.
