Müşterek: 21. Yüzyılda Devrim Üzerine Deneme
“Müşterekler”, hem özel mülkiyetten hem de kamu mülkiyetinden bağımsız, insanların kullanımına açık ve onların sorumluluğu altındaki kimi doğal varlıklara, bilgi ve ilişkilere verilen addır. 19. Yüzyılda özel mülkiyetin yaygınlaşmasından evvel çok geniş bir coğrafyada geçerli olan bu müşterekler (commons) modeli, 1970’li yıllarda Nobel ödüllü iktisatçı Elionor Ostrom tarafından güncellenerek yeni tartışmalara yol açmıştı.
Müşterek, dünyanın farklı yerlerinde doğal kaynakların, mekanların, kamu hizmetlerinin, bilgi ve iletişim ağlarının küçük bir azınlık tarafından ele geçirilmesini eleştiren hareketlerin ortak talebine değiniyor. Müştereklerin piyasa ve devlet tarafından ele geçirilmesine karşı çıkan antikapitalistleri ve politik ekoloji hareketlerini birleştiren, doğal kaynakların ve bilgi ağlarının kolektif yönetimine dair araştırma ve mücadeleleri bir araya getiren, siyasi partilerin ve temsil mekanizmalarının yerini alma iddiasındaki yeni demokratik güçleri etrafında toplayan politik bir ilke olarak görülüyor.
Yazarlara göre müşterek, insanların özüne veya şeylerin doğasına değil, insanların etkinliğine bağlıdır: Bir şeyin müşterek kullanıma ayrılmasını sağlayacak olan, bağlayıcı kuralları üretebilecek olan, ancak insanların “müşterekleştirme” etkinliğidir. Bu anlamda müşterek, toplumun kendi kendisini kurmasına yönelik bir çağrıdır.
Türkiye’de 2012 yılında yayınlanan Dünyanın Yeni Aklı eserinde neoliberal aklı ve pratikleri eleştiren Dardot ve Laval, bu eserlerinde müşterekler temasını, 21. yüzyıldaki alternatif politikaların temel ilkesi olarak düşünmeyi öneriyor. Yalnızca Fransa’da değil, dünya çapında geniş ilgi uyandıran bu siyaset felsefesi çalışması, müşterekler tartışmasının tarihine ve güncelliğine dair temel bir katkı sunuyor.
GİRİŞ
Müşterek, Politik Bir İlke
Müşterek-Olmayanın Trajedisi
Müştereğin Stratejik Ortaya Çıkışı
BİRİNCİ BÖLÜM Müştereğin Arkeolojisi
Politik Yükümlülüğün [Obligation] Temeli Olarak Birlikte-Etkinlik
Devlet ile Teoloji Arasında Kalmış Müşterek
Müştereğin Şeyleşmesi
Avam ve Evrensel Arasındaki Müşterek
Müşterek ve Praksis
BİRİNCİ KISIM Müştereğin Doğuşu
İKİNCİ BÖLÜM Komünist İpotek ya da Müştereğe Karşı Komünizm
“Müşterek Yaşam” Komünizmi
“Üreticilerin Ortaklaşmasına” Dayalı Komünizm
Devlet Komünizmi veya Müştereğin Bürokrasi Tarafından Ele Geçirilmesi
Parti-Devlet: Üretimci Mantığı Dayatan Aygıt
Devletçi Üretim Müştereğine Karşı Demokrasinin Müştereği
Müştereği Devlet Kıskacından Kurtarmak
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Büyük Temellük ve “Müştereklerin” Geri Dönüşü
Dünyanın Yeniden “Çitle Çevrilmesi”
“Müşterekleri Çitle Çevirme” Paradigması
Neoliberalizm Karşıtı Mücadelelerin Canlanması
Mülkiyet Hakkı ve İnovasyon Üzerinden Rekabet
“Entelektüel Mülkiyete” Karşı Müşterekler Talebi
Müştereklere El Koyulmasının “Büyük Anlatısı”
Kapitalist Şiddetin Alevlenmesi Olarak Emperyalizm
Finansal Kapitalizmin Tipik Birikim Biçimi Olarak “Mülksüzleştirme”
“Müştereklerin Çitle Çevrilmesi” Paradigmasının Sınırları
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM Müştereklerin
Ekonomi Politiğinin Eleştirisi
“Özel Varlıklar” ve “Kamusal Varlıklar”
“Müşterek Varlıkların” Keşfi
“Müştereklerin Trajedisi” Meselesi
Müştereklerin Merkezindeki Kurum Edimi
Müştereklerin “Analitik Çerçevesi”
Müştereklerin Kurumsal Analizinin Sınırları
Bir Müşterekten Bir Diğerine
Bilgi Doğal Olarak Müşterek midir?
Bilgi Müştereklerinin “Kurucu Dayanakları”
Genelleşebilecek Yeni Bir Etik mi?
“Özgür” ve “Müşterek”
“Teknolojik Komünizm” Yanılsaması
Sermayenin Baktığı Yerden “Bilgi Müşterekleri”
BEŞİNCİ BÖLÜM Müşterek, Rant ve Sermaye
Müştereği Tanımlamak
Bilişsel Kapitalizm, Rant ve Hırsızlık
Proudhon: Kendiliğinden Toplumsal Kuvvet Olarak Müşterek
Marx: Müştereğin Sermaye Tarafından Tarihsel Olarak Üretilmesi
Sermayenin Müştereği ve İşçilerin Müştereği
İki Modelden de Çıkmak
İKİNCİ KISIM Müştereğin Hukuku ve Kuruluşu
ALTINCI BÖLÜM Mülkiyet Hukuku ve Temellük Edilemezlik
Müştereğin (Koinôn) “Müşterekleştirme” Etkinliği (Koinônein) Olarak Kurulması
“Arkaik Bir Kolektif Mülkiyet Yanılsaması”
Mülkiyetçi Bireyciliğin Ortaya Çıkışı
Summa Divisio (Üstün Ayrım): Kamu Hukuku ve Özel Hukuk
Kamusal Alan, Devletin Mülkiyeti ve “Res Nullius”
Mülkiyet Dışı Olanın Kullanımı ve İdaresi
Hukuk Yaratan Pratiklerin Devlete Nazaran Önceliği
“Müşterek-Varlık”taki Müşterek ile “Müşterek Eylem”deki Müşterek
YEDİNCİ BÖLÜM Müştereğin Hukuku ve “Müşterek Hukuk”
Ulusal Bir Mitoloji: Common Law’un “Organik Sürekliliği”
Temel Bir Referans: Magna Carta
Magna Carta: Tamamlanmayı Bekleyen Bir Belge mi?
Âdet, Müşterek, Common Law
“Orman Savaşları” ve Black Act (1723)
Bir Çatışma Alanı Olarak Âdet
SEKİZİNCİ BÖLÜM “Âdete Dayalı Fakirlik Hukuku”
“Rasyonel Hukuka” Karşı Bir “Yasa”
“Ayrıcalıklıların Âdetlerine” Karşı “Fakirliğin Âdetleri”
Fakirliğin Âdetleri İçin Hukuki Bir Temel Nasıl Olabilir?
“Fiziksel Fakirlik” ve “İnsani Fakirlik”
Fakirlerin “Hukuki İçgüdüsü”
Fakirlerin Hukukunun Temeli Olarak “Etkinlik”
Fakirliğe Ait Âdetlerin İndirgenemez Heterojenliği
Fakirlerin Komünizmi İlerlemeye Engel mi?
DOKUZUNCU BÖLÜM Âdet ve Kurum Arasında İşçilerin Müştereği
Adetler ve Kurumsal İcatlar
Kolektif Gücün Kurulması
“Toplumsal Anayasa”
Toplumsal ve Politik Örgütlenme Olarak Federalizm
“Proleter Hukuk”
Mauss ve Jaurès’in Sosyalist İşbirliği Fikri
Toplumsal Pratikleri Dönüştürerek İnsanları Dönüştürmek
İşçilerin Müştereğinden Geriye Ne Kaldı?
ONUNCU BÖLÜM Kuran Praksis
Sosyolojide Kurumun Kurulu Olana İndirgenmesi
Kurum, Hükümranlık, Otorite
Kurum ve Oluşturan İktidar [Pouvoir Constituant]
Kuran [Instituant] İktidar ve Toplumsal Hayal Gücü
Praksis ve Yaratma
Kuran Praksis
Kuralların Birlikte-Kurulması Olarak Praksis
ÜÇÜNCÜ KISIM Politik Öneriler
POLİTİK ÖNERİ 1 Bir Müşterek Politikası Oluşturmak Gerekir
Etrafından Dolaşmak Değil, Bir Noktada Buluşmak
Müşterek, Toplumsal Olanın Dönüşmesinin İlkesidir
POLİTİK ÖNERİ 2 Mülkiyetin Karşısına Kullanım Hakkını Koymak Gerekir
Kullanım ve Mülkiyet
“Kullanım” ve “İntifa”: Klasik Model
Erişim, Mülkiyet ve Zaman Denetimi
Bundle of Rights Olarak Mülkiyet Teorisi
Mülkiyet Hakkına Karşı Geniş Bir Kullanım Hakkı İçin
POLİTİK ÖNERİ 3 Müşterek, Emeğin Özgürleşmesinin İlkesidir
POLİTİK ÖNERİ 4 Müşterek Şirketin Kurulması Gerekir
POLİTİK ÖNERİ 5 Ekonomideki Ortaklaşma, Müşterek Toplumunu Hazırlamalı
Sosyal Ekonomiden Hareketle Toplumu Yeniden Yaratabilir miyiz?
POLİTİK ÖNERİ 6 Müşterek, Toplumsal Demokrasiyi Temellendirmelidir
Toplumsal ve Ekonomik Yurttaşlık
POLİTİK ÖNERİ 7 Kamu Hizmetleri Müştereğin Kurumları Haline Gelmelidir
“Toplumun Organları”ndan Müştereğin Kamusal Kurumlarına
I Comuni Per i Beni Comuni
POLİTİK ÖNERİ 8 Dünya Çapında Müşterekleri Kurmak Gerekir
İnsanlık Bir Hukuk Öznesi mi?
Dünya Çapında Hukukun Sınırları
“Dünya Çapında Kamusal Varlıklar” ve Çerçeve Sorunu
“İnsanlığın Müşterek Mirası”: “Müşterek Şeyin” Muğlak Geri Dönüşü
Temel Müşterek Haklar: Önü Tıkanmış Bir Dinamik
POLİTİK ÖNERİ 9 Bir Müşterekler Federasyonu Kurulmalı
Uluslararası Ölçekte Federalizm
“Federatif Cumhuriyet”
“Devlet İçi” ve “Devletler Arası” Federalizm
Federatif İlkenin Gerçek Kapsamı
İkili Bir “Müşterekler” Federasyonuna Doğru
Ulusaşırı Bir Politik Yurttaşlık Oluşturmak
SONSÖZ 21. Yüzyılda Devrim Üzerine
Büyük “Devrim” Fikrini Yeniden Bulmak
“Toplumun Kendini Kurması” Olarak Devrim
Temellük Edilemez Olanı Kurmak
İsim Dizini
_Pierre Dardot & Christian Laval, kitabın "Müştereğin Arkeolojisi" başlıklı ilk bölümünde müşterek kavramını etimolojik, felsefik ve politik katmanlarıyla inceliyorlar. Eylem Akçay ve Umut Kocagöz Müşterek Yerimiz adlı podcast programında, yapıtın bu bölümünü değerlendiriyorlar:
Christian Laval
Paris X Nanterre Üniversitesi’nde sosyoloji profesörüdür. Jeremy Bentham ve faydacılık üzerine yaptığı çalışmaları, L’Homme économique: Essai sur les racines du néolibéralisme (Gallimard, coll. “Nrf essais”, Paris, 2007) adlı kitabında bir araya getiren Laval, neoliberal normların eğitim alanında uygulanışı üzerine de çalışmalar yapmıştır (La nouvelle école capitaliste, P. Clément, G. Dreux ve F. Vergne ile birlikte, La Découverte, Paris, 2011).
Pierre Dardot
Pierre Dardot, Hegel ve Marx üzerine çalışan bir felsefecidir. Daha önce, Christian Laval ve El Mouhoub Mouhoud ile birlikte Sauver Marx? Empire, multitude, travail immatériel (Éditions La Découverte, Paris, 2007) ve Christian Laval ile birlikte Marx, Prénom: Karl (Gallimard essais, Paris, 2012) isimli kitapları yayınlanmıştır (2007).
