“Müşterekler”, hem özel mülkiyetten hem de kamu mülkiyetinden bağımsız, insanların kullanımına açık ve onların sorumluluğu altındaki kimi doğal varlıklara, bilgi ve ilişkilere verilen addır. 19. Yüzyılda özel mülkiyetin yaygınlaşmasından evvel çok geniş bir coğrafyada geçerli olan bu müşterekler (commons) modeli, 1970’li yıllarda Nobel ödüllü iktisatçı Elionor Ostrom tarafından güncellenerek yeni tartışmalara yol açmıştı.

Müşterek, dünyanın farklı yerlerinde doğal kaynakların, mekanların, kamu hizmetlerinin, bilgi ve iletişim ağlarının küçük bir azınlık tarafından ele geçirilmesini eleştiren hareketlerin ortak talebine değiniyor. Müştereklerin piyasa ve devlet tarafından ele geçirilmesine karşı çıkan antikapitalistleri ve politik ekoloji hareketlerini birleştiren, doğal kaynakların ve bilgi ağlarının kolektif yönetimine dair araştırma ve mücadeleleri bir araya getiren, siyasi partilerin ve temsil mekanizmalarının yerini alma iddiasındaki yeni demokratik güçleri etrafında toplayan politik bir ilke olarak görülüyor.

Yazarlara göre müşterek, insanların özüne veya şeylerin doğasına değil, insanların etkinliğine bağlıdır: Bir şeyin müşterek kullanıma ayrılmasını sağlayacak olan, bağlayıcı kuralları üretebilecek olan, ancak insanların “müşterekleştirme” etkinliğidir. Bu anlamda müşterek, toplumun kendi kendisini kurmasına yönelik bir çağrıdır.

Türkiye’de 2012 yılında yayınlanan Dünyanın Yeni Aklı eserinde neoliberal aklı ve pratikleri eleştiren Dardot ve Laval, bu eserlerinde müşterekler temasını, 21. yüzyıldaki alternatif politikaların temel ilkesi olarak düşünmeyi öneriyor. Yalnızca Fransa’da değil, dünya çapında geniş ilgi uyandıran bu siyaset felsefesi çalışması, müşterekler tartışmasının tarihine ve güncelliğine dair temel bir katkı sunuyor.

GİRİŞ

Müşterek, Politik Bir İlke

Müşterek-Olmayanın Trajedisi

Müştereğin Stratejik Ortaya Çıkışı

BİRİNCİ BÖLÜM Müştereğin Arkeolojisi

Politik Yükümlülüğün [Obligation] Temeli Olarak Birlikte-Etkinlik

Devlet ile Teoloji Arasında Kalmış Müşterek

Müştereğin Şeyleşmesi

Avam ve Evrensel Arasındaki Müşterek

Müşterek ve Praksis

BİRİNCİ KISIM Müştereğin Doğuşu

İKİNCİ BÖLÜM Komünist İpotek ya da Müştereğe Karşı Komünizm

“Müşterek Yaşam” Komünizmi

“Üreticilerin Ortaklaşmasına” Dayalı Komünizm

Devlet Komünizmi veya Müştereğin Bürokrasi Tarafından Ele Geçirilmesi

Parti-Devlet: Üretimci Mantığı Dayatan Aygıt

Devletçi Üretim Müştereğine Karşı Demokrasinin Müştereği

Müştereği Devlet Kıskacından Kurtarmak

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Büyük Temellük ve “Müştereklerin” Geri Dönüşü

Dünyanın Yeniden “Çitle Çevrilmesi”

“Müşterekleri Çitle Çevirme” Paradigması

Neoliberalizm Karşıtı Mücadelelerin Canlanması

Mülkiyet Hakkı ve İnovasyon Üzerinden Rekabet

“Entelektüel Mülkiyete” Karşı Müşterekler Talebi

Müştereklere El Koyulmasının “Büyük Anlatısı”

Kapitalist Şiddetin Alevlenmesi Olarak Emperyalizm

Finansal Kapitalizmin Tipik Birikim Biçimi Olarak “Mülksüzleştirme”

“Müştereklerin Çitle Çevrilmesi” Paradigmasının Sınırları

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM Müştereklerin

Ekonomi Politiğinin Eleştirisi

“Özel Varlıklar” ve “Kamusal Varlıklar”

“Müşterek Varlıkların” Keşfi

“Müştereklerin Trajedisi” Meselesi

Müştereklerin Merkezindeki Kurum Edimi

Müştereklerin “Analitik Çerçevesi”

Müştereklerin Kurumsal Analizinin Sınırları

Bir Müşterekten Bir Diğerine

Bilgi Doğal Olarak Müşterek midir?

Bilgi Müştereklerinin “Kurucu Dayanakları”

Genelleşebilecek Yeni Bir Etik mi?

“Özgür” ve “Müşterek”

“Teknolojik Komünizm” Yanılsaması

Sermayenin Baktığı Yerden “Bilgi Müşterekleri”

BEŞİNCİ BÖLÜM Müşterek, Rant ve Sermaye

Müştereği Tanımlamak

Bilişsel Kapitalizm, Rant ve Hırsızlık

Proudhon: Kendiliğinden Toplumsal Kuvvet Olarak Müşterek

Marx: Müştereğin Sermaye Tarafından Tarihsel Olarak Üretilmesi

Sermayenin Müştereği ve İşçilerin Müştereği

İki Modelden de Çıkmak

İKİNCİ KISIM Müştereğin Hukuku ve Kuruluşu

ALTINCI BÖLÜM Mülkiyet Hukuku ve Temellük Edilemezlik

Müştereğin (Koinôn) “Müşterekleştirme” Etkinliği (Koinônein) Olarak Kurulması

“Arkaik Bir Kolektif Mülkiyet Yanılsaması”

Mülkiyetçi Bireyciliğin Ortaya Çıkışı

Summa Divisio (Üstün Ayrım): Kamu Hukuku ve Özel Hukuk

Kamusal Alan, Devletin Mülkiyeti ve “Res Nullius”

Mülkiyet Dışı Olanın Kullanımı ve İdaresi

Hukuk Yaratan Pratiklerin Devlete Nazaran Önceliği

“Müşterek-Varlık”taki Müşterek ile “Müşterek Eylem”deki Müşterek

YEDİNCİ BÖLÜM Müştereğin Hukuku ve “Müşterek Hukuk”

Ulusal Bir Mitoloji: Common Law’un “Organik Sürekliliği”

Temel Bir Referans: Magna Carta

Magna Carta: Tamamlanmayı Bekleyen Bir Belge mi?

Âdet, Müşterek, Common Law

“Orman Savaşları” ve Black Act (1723)

Bir Çatışma Alanı Olarak Âdet

SEKİZİNCİ BÖLÜM “Âdete Dayalı Fakirlik Hukuku”

“Rasyonel Hukuka” Karşı Bir “Yasa”

“Ayrıcalıklıların Âdetlerine” Karşı “Fakirliğin Âdetleri”

Fakirliğin Âdetleri İçin Hukuki Bir Temel Nasıl Olabilir?

“Fiziksel Fakirlik” ve “İnsani Fakirlik”

Fakirlerin “Hukuki İçgüdüsü”

Fakirlerin Hukukunun Temeli Olarak “Etkinlik”

Fakirliğe Ait Âdetlerin İndirgenemez Heterojenliği

Fakirlerin Komünizmi İlerlemeye Engel mi?

DOKUZUNCU BÖLÜM Âdet ve Kurum Arasında İşçilerin Müştereği

Adetler ve Kurumsal İcatlar

Kolektif Gücün Kurulması

“Toplumsal Anayasa”

Toplumsal ve Politik Örgütlenme Olarak Federalizm

“Proleter Hukuk”

Mauss ve Jaurès’in Sosyalist İşbirliği Fikri

Toplumsal Pratikleri Dönüştürerek İnsanları Dönüştürmek

İşçilerin Müştereğinden Geriye Ne Kaldı?

ONUNCU BÖLÜM Kuran Praksis

Sosyolojide Kurumun Kurulu Olana İndirgenmesi

Kurum, Hükümranlık, Otorite

Kurum ve Oluşturan İktidar [Pouvoir Constituant]

Kuran [Instituant] İktidar ve Toplumsal Hayal Gücü

Praksis ve Yaratma

Kuran Praksis

Kuralların Birlikte-Kurulması Olarak Praksis

ÜÇÜNCÜ KISIM Politik Öneriler

POLİTİK ÖNERİ 1 Bir Müşterek Politikası Oluşturmak Gerekir

Etrafından Dolaşmak Değil, Bir Noktada Buluşmak

Müşterek, Toplumsal Olanın Dönüşmesinin İlkesidir

POLİTİK ÖNERİ 2 Mülkiyetin Karşısına Kullanım Hakkını Koymak Gerekir

Kullanım ve Mülkiyet

“Kullanım” ve “İntifa”: Klasik Model

Erişim, Mülkiyet ve Zaman Denetimi

Bundle of Rights Olarak Mülkiyet Teorisi

Mülkiyet Hakkına Karşı Geniş Bir Kullanım Hakkı İçin

POLİTİK ÖNERİ 3 Müşterek, Emeğin Özgürleşmesinin İlkesidir

POLİTİK ÖNERİ 4 Müşterek Şirketin Kurulması Gerekir

POLİTİK ÖNERİ 5 Ekonomideki Ortaklaşma, Müşterek Toplumunu Hazırlamalı

Sosyal Ekonomiden Hareketle Toplumu Yeniden Yaratabilir miyiz?

POLİTİK ÖNERİ 6 Müşterek, Toplumsal Demokrasiyi Temellendirmelidir

Toplumsal ve Ekonomik Yurttaşlık

POLİTİK ÖNERİ 7 Kamu Hizmetleri Müştereğin Kurumları Haline Gelmelidir

“Toplumun Organları”ndan Müştereğin Kamusal Kurumlarına

I Comuni Per i Beni Comuni

POLİTİK ÖNERİ 8 Dünya Çapında Müşterekleri Kurmak Gerekir

İnsanlık Bir Hukuk Öznesi mi?

Dünya Çapında Hukukun Sınırları

“Dünya Çapında Kamusal Varlıklar” ve Çerçeve Sorunu

“İnsanlığın Müşterek Mirası”: “Müşterek Şeyin” Muğlak Geri Dönüşü

Temel Müşterek Haklar: Önü Tıkanmış Bir Dinamik

POLİTİK ÖNERİ 9 Bir Müşterekler Federasyonu Kurulmalı

Uluslararası Ölçekte Federalizm

“Federatif Cumhuriyet”

“Devlet İçi” ve “Devletler Arası” Federalizm

Federatif İlkenin Gerçek Kapsamı

İkili Bir “Müşterekler” Federasyonuna Doğru

Ulusaşırı Bir Politik Yurttaşlık Oluşturmak

SONSÖZ 21. Yüzyılda Devrim Üzerine

Büyük “Devrim” Fikrini Yeniden Bulmak

“Toplumun Kendini Kurması” Olarak Devrim

Temellük Edilemez Olanı Kurmak

İsim Dizini

Pierre Dardot & Christian Laval, kitabın "Müştereğin Arkeolojisi" başlıklı ilk bölümünde müşterek kavramını etimolojik, felsefik ve politik katmanlarıyla inceliyorlar. Eylem Akçay ve Umut Kocagöz Müşterek Yerimiz adlı podcast programında, yapıtın bu bölümünü değerlendiriyorlar:

https://soundcloud.com/user-382548913/musterekyerimiz-10

_

Christian Laval

Paris X Nanterre Üniversitesi’nde sosyoloji profesörüdür. Jeremy Bentham ve faydacılık üzerine yaptığı çalışmaları, L’Homme économique: Essai sur les racines du néolibéralisme (Gallimard, coll. “Nrf essais”, Paris, 2007) adlı kitabında bir araya getiren Laval, neoliberal normların eğitim alanında uygulanışı üzerine de çalışmalar yapmıştır (La nouvelle école capitaliste, P. Clément, G. Dreux ve F. Vergne ile birlikte, La Découverte, Paris, 2011).


Pierre Dardot

Pierre Dardot, Hegel ve Marx üzerine çalışan bir felsefecidir. Daha önce, Christian Laval ve El Mouhoub Mouhoud ile birlikte Sauver Marx? Empire, multitude, travail immatériel (Éditions La Découverte, Paris, 2007) ve Christian Laval ile birlikte Marx, Prénom: Karl (Gallimard essais, Paris, 2012) isimli kitapları yayınlanmıştır (2007).