Günümüzde genişleyen uluslararası ilişkilerle birlikte, karmaşıklaşan ihtilaflara çözüm bulunmasının önemi de artmıştır. Yurtdışında yaşayan milyonlarca Türkün yanısıra başka ülkelerle iş ilişkisi içinde olan girişimcilerimiz ve ülkemizde yatırım yapan yabancı gerçek ve tüzel kişilerin iş yaşamından doğan çok yönlü sorunlarına Yasa Çatışması Hukuku (Kanunlar İhtilafı) kapsamında çözümler bulunması zorunludur. Bu kitap Yasa Çatışması konularını ve sorunlarını okura açık bir anlatımla sunuyor.

2008 Baskısına Önsöz
Önsöz

BİRİNCİ KESİM Genel Bilgiler
Giriş
I. Uluslararası Yasa Çatışmaları
1. Giriş-Örnekler
2. Yasa Çatışması Kurallarının Niteliği ve İşlevi
3. Uluslararası Düzeyde Yargılama Yetkisi- Yasama Yetkisi Çatışmaları
A. Yargılama Yetkisi
B. Yasama Yetkisi
II. Yasaların Yerselliği - Yasaların Kişiselliği
1. Yasaların Yerselliği İlkesi
2. Yasaların Kişiselliği İlkesi
III. Yasa Çatışması Durumlarının Tasnifi
1. Yer Bakımından (Interspatial) Yasa Çatışmaları
A. Uluslararası (International) Yasa Çatışmaları
B. Aynı Egemen Devletin İçindeki Bölgeler Arasında (Interregional; Interterritorial; Interlocal) Yasa Çatışmaları
C. Sömürgeci Ülke ile Sömürge Arasında (Intercolonial) Yasa Çatışmaları
2. Zaman Bakımından (Intertemporal) Yasa Çatışmaları
3. Yer ve Zaman Kavramlarından Bağımsız (Extraterritorial ve Extratemporal) Yasa Çatışmaları
A. İnsanların Bağlı Bulundukları Kişisel Statü Bakımından (Interpersonal) Yasa Çatışmaları
B. Aynı Hukuk Sistemi İçinde, Çeşitli Hukuk Dalları Arasında (Intersystematic) Yasa Çatışmaları
C. Aynı Hukuk Sisteminin Çeşitli Kurumları Arasında (Interinstitutional) Yasa Çatışmaları
D. Bireysel Düzeyde (Interindividual) Yasa Çatışmaları
IV. Uygulanacak Hukukun Belirlenmesinde Kullanılan Kavramlar (Bağlama Noktaları ve Bağlama Kuralları)
1. Giriş – Bağlama Kuralları
2. Bağlama Noktası – Uygulanacak Yasa İlişkisi
A. Kişisel Yasa (Lex Personalis)
B. Hukuksal İlişkiye Konu Olan Nesnenin Bulunduğu Yerin Yasası (Lex Rei Sitae; Lex Situs)
C. Hukuksal İşemin Kaynağının (Menşeinin) Yasası (Lex Loci actus)
Ç. İfa Yerinin Yasası (Lex Loci Solutionis; Lex Loci Executionis)
D. Haksız Eylemin (Fiilin) İşlendiği Yerin Yasası (Lex Loci Delicti Commissi)
E. Yargıcın (Mahkemenin) Yasası (Lex Fori)
F. Bayrak Yasası (Law of the Flag; Loi du Pavillon)
G. Tarafların İstenciyle (İradesiyle) Belirlenen Yasa

iKiNCİ KESİM Türk Yasa Çatışması Hukuku
BİRİNCİ BÖLÜM Türk Mahkemelerinin Uluslararası Yetkisi
I. Türk Mahkemelerinde Görülen Davalarda, İlke Olarak, Görevli Mahkeme: Davalının Konulu Mahkemesi
1. Gerçek Kişilerin Konulu
2. Tüzel Kişilerin Konulu
II. Davalının Konulu Mahkemesinin Dışındaki Mahkemelerde Dava Açılabilen Haller
1. MÖHUK Dışındaki Kanunlarla Düzenlenmiş Hallerden Örnekler
2. MÖHUK’ta Düzenlenmiş Haller
A. Türkiye’de Konulu Bulunmayan Türk Yurttaşlarının Kişi Hallerine İlişkin Davalar
B. Yabancıların Kişi Hallerine İlişkin Bazı Davalar
C. Miras Davaları
D. İş Sözleşmesi ve İş İlişkisi Davaları
E. Tüketici Sözleşmesine İlişkin Davalar
F. Sigorta Sözleşmesine İlişkin Davalar
III. Türk Mahkemelerinin Yetkisini Kaldıran Anlaşmalar: Yetki Anlaşması ve Tahkim
1. Yetki Anlaşması (Sözleşmesi)
A. Giriş
B. Yetki Anlaşmasıyla Türk Mahkemesinin Yetkili Kılınması
C. Yetki anlaşmasıyla Yabancı Mahkemenin Yetkili Kılınması
2. Uzlaşma ve Tahkim
A. Uzlaşma
B. Tahkim
IV. Teminat
1. Giriş
2. MÖHUK’a Göre Teminat
3. HUMK’ya Göre Teminatla MÖHUK’a Göre Teminatın Farkı
4. Uluslararası Anlaşmalar
V. Uluslararası Adli Yardım
1. İstinabe
2. Tebligat
VI. Yabancı Devletin Yargı Bağışıklığı
1. Giriş
2. Kesin Bağışıklık– Sınırlı Bağışıklık
A. Kesin Bağışıklık
B. Sınırlı Bağışıklık
3. Türk Hukukunda Durum ve Mahkeme Kararları
A. Yargıtayın “Geleneksel” Tutumu
B. Günümüzdeki Durum

İKİNCİ BÖLÜM Yabancı Hukukun Uygulanmasına İlişkin Genel Kurallar
I. Yargıç, Uygulayacağı Yabancı Hukukun İçeriğini Bilmek Zorunda mıdır?
1. Giriş
A. Yabancı Hukukun, Davada Dikkate Alınacak Bir Olgu (Vakıa) Olarak Kabulü
B. Yabancı Hukukun, Davada Uygulanacak “Hukuk” Olarak Kabulü
2. MÖHUK’un Sistemi
A. Yargıcın Görevi
B. Yabancı Hukukun İçeriğinin Saptanamaması
II. “Ulusal” Hukukun Saptanmasını Zorlaştıran Özel Haller
1. Giriş
2. MÖHUK’un Kabul Ettiği Çözümler
A. Yurtsuzlar
B. Sığınmacılar (Mülteciler)
C. Birden Çok Uyrukluğu Olanlar
Ç. Uyrukluğun Değişmesi Hali
D. Tüzel Kişilerde “Ulusal Hukuk” Sorunu
III. Yabancı Hukukun Uygulanmasını Engelleyen Durumlar
1. Kamu Düzenine Aykırılık
A. Giriş
B. Yasa Çatışması Kuralları Açısından
C. Kamu Düzeni Engellemesine İlişkin Bazı Özel Sorunlar
2. Yasaya Karşı Dolan (Kanuna Karşı Hile)
A. Giriş
B. Türk Yasa Çatışması Hukukunda
3. Doğrudan Uygulanan Kurallar
A. Genel Bakış
B. Doğrudan Uygulanan Kurallara Örnekler
4. Türk Yasa Çatışması Hukukunda Doğrudan Uygulanan Kurallar
IV. Yabancı Hukukun Uygulanmasına İlişkin Bazı Özel Konular
1. Niteleme (Vasıflandırma)
A. Giriş
B. Niteleme (Vasıflandırma) Çatışmalarının Çözümü
C. Lex Fori’ye Göre Vasıflandırma Görüşünün Uygulanması – Sınırları
2. Yollama (Atış)
A. Giriş
B. Yollamanın Türleri
C. Türk Hukukunda Yollama
3. Hukuksal İşlemlerin Biçimi
A. Giriş
B. Türk Yasa Çatışması Kuralı
4. Zamanaşımı
A. Giriş
B. Türk Yasa Çatışması Kuralı

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Özel Hukukun Çeşitli Dalları Açısından Yasa Çatışması Kuralları
I. Kişiler Hukuku
1. Gerçek Kişiler
A. Yetenek (Ehliyet)
B. Kişiliğin Başlaması
C. Kişiliğin Sona Ermesi
2. Tüzel Kişiler
3. Tüzel Kişiliği Olmayan Topluluklar
II. Aile Hukuku
1. Nişanlılık
A. Giriş
B. Nişanlanmanın Oluşumu
C. Nişanlanmanın Sonuçları
D. Niteleme (Vasıflandırma)
2. Evlilik
A. Evlenmenin Oluşumu
B. Evlenmenin Hükümleri (Sonuçları)
3. Boşanma ve Ayrılık
A. Giriş
B. Türk Yasa Çatışması Kuralı
4. Nesep (Soybağı)
A. Giriş
B. Soybağının Kurulması
C. Soybağının Hükümleri
5. Evlat Edinme (Akdi Nesep)
A. Giriş
B. Evlat Edinmenin Koşulları
C. Evlat Edinmenin Hükümleri
D. Nüfus Hizmetleri Kanunu Açısından Türkiye Dışında Gerçekleşen Evlat Edinme İşlemleri
6. Nafaka
A. Genel Olarak
B. Yeni MÖHUK Düzenlemesinde Nafakaya Uygulanacak Hukuk
C. Nafaka Yükümlülüğüne Uygulanacak Hukuka İlişkin Lahey Sözleşmesi
III. Miras Hukuku
1. Giriş
2. Türk Yasa Çatışması Kuralı
A. Genel Olarak
B. Yasa Çatışması Kuralının Uygulama Alanı
C. Mirasa Uygulanacak Hukukun Kapsamı Dışında Kalan Konular
IV. Eşya Hukuku
1. Giriş
2. Türk Yasa Çatışması Kuralı
3. Yasa Çatışması Kuralının Uygulanması
A. Yasa Çatışması Kuralının Uygulama Alanı
B. Yasa Çatışması Kuralının Uygulanmasına İlişkin Bazı Özel Durumlar
V. Borçlar Hukuku
1. Sözleflmeler
A. Giriş
B. Hukuk Seçimine Genel Bakış
C. Türk Yasa Çatışması Kuralı
2. Haksız Fiiller
A. Giriş
B. Türk Yasa Çatışması Kuralı
C. Yasa Çatışması Kuralının Uygulanması
3. Sebepsiz Zenginleşme
A. Giriş
B. Türk Yasa Çatışması Kuralı

ÜÇÜNCÜ KESİM Yabancı Mahkeme ve Hakem Kararlarının Etkisi
BİRİNCİ BÖLÜM Yabancı Mahkeme Kararlarının Etkisi (Tanıması ve Tenfizi)
I. Giriş
II. Türk Devletler Özel Hukukunda Tanıma ve Tenfiz
1. Genel Olarak
2. Tanıma ve Tenfize Konu Olabilen Kararlar (Tanıma ve Tenfizin Ön Koşulları)
A. Yabancı İlâmın Bir Hukuk Davasına İlişkin Olması Gerekir
B. İlâmın Yabancı Mahkeme Tarafından Verilmiş Olması Gerekir
C. İlâm Kesinleşmiş Olmalıdır
3. Tenfizin Bağlı Olduğu Koşullar
A. Karşılıklılık
B. Yetkiye İlişkin Koşullar
C. Kararın (Kamu Düzenine) Aykırı Olmaması
D. Kendisine Karşı Tenfiz İstenen Tarafın (Savunma Haklarına) Uyulmuş Olması
4. Tanımanın Bağlı Olduğu Koşullar
5. Tanıma ve Tenfizin Bağlı Olduğu Usul

İKİNCİ BÖLÜM Uluslararası/Yabancı Hakem Kararlarının İcrası (Tanınması ve Tenfizi)
I. Genel Olarak Uluslararası Ticari Tahkimin Bağlı Olduğu Rejim
II. Tanıma ve Tenfiz Bakımından Hakem Kararları
1. Genel Olarak Tanıma ve Tenfize Konu Olan Hakem Kararları
2. MÖHUK Hükümleri Uyarınca, Tenfiz ve Tanıma İçin Aranan Koşullar
A. Ön Koşullar
B. Esasa İlişkin Koşullar
3. Tanıma ve Tenfizin Bağlı Olduğu Usul
III. New York Sözleşmesi, MÖHUK ve Milletlerarası Tahkim Kanunu’nun Karşılıklı Uygulama Alanları
1. New York Sözleşmesi’nin Uygulama Alanı
2. New York Sözleşmesi Karşısınnda MÖHUK Hükümlerinin Uygulama Alanı
Ek 1: Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun (Yeni MÖHUK)
Ek 2: Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun (Eski MÖHUK)
Kaynakça
Genel Dizin

_

Esra Dardağan

1967’de Ankara’da doğdu. Ankara üniversitesi Hukuk Fakültesi’ni 1990’da bitirdi. 1991’de Ankara üniversitesi Siyasal Bilimler Fakültesi’nde Devletler Özel Hukuku Bilim Dalı’na araştırma görevlisi olarak atandı. 1993 yılında, “Yabancılar Hukuku Açısından Sınırdışı Etme” başlıklı teziyle yüksek lisans derecesini aldı. 1999’da “Fikir ve Sanat Eserleri Üzerindeki Haklardan Doğan Kanunlar İhtilâfı” teziyle doktora derecesi aldı. 2002’den beri, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilimler Fakültesi’nde yardımcı doçent olarak görev yapmaktadır. Dr. Esra Dardağan’ın Kitapları, Fikir ve Sanat Eserleri Üzerindeki Haklardan Doğan Kanunlar İhtilâfı (yayınlanmış doktora tezi, Ankara, 2000); Yasaların Uluslararası Düzeyde Çatışması (Prof. Dr. Rona Aybay ile birlikte, ortak eser, 1.basım, İstanbul, 2001) Yaşayan Lozan ( ed. Çağrı Erhan bölüm yazarı olarak, Ankara 2003)’dır.

Rona Aybay

1935’te İstanbul’da doğdu. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ni 1959’da bitirdikten sonra aynı fakültede doktora yapan Aybay, 1964’te Columbia Üniversitesi’nde Mukayeseli Hukuk masterini tamamladı. 1973’te doçent, 1980’de de profesör oldu. ODTÜ’de Kamu Yönetimi bölümü başkanlığı, ODTÜ İdari İlimler Fakültesi Dekanlığı ve A.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi (SBF) dekan yardımcılığında da bulunan Rona Aybay, 12 Eylül’den sonra YÖK’ün 1402 sayılı yasaya dayandırdığı bir kararla üniversiteden uzaklaştırıldı; 7 yıl sonra Danıştay kararıyla üniversiteye döndü. Avrupa Konseyi Irkçılık ve Hoşgörüsüzlükle Savaşım Komisyonu ile Bosna-Hersek’teki insan hakları ihlâllerini incelemekle görevli AGİT komisyonu üyeliklerinde bulunan Aybay, Bosna-Hersek İnsan Hakları Mahkemesi’nde, kurulduğu 1996 yılından, kapandığı 2003 yılına kadar Avrupa Konseyi tarafından seçilmiş uluslararası yargıç olarak görev yapmıştır. Aybay, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin etkenliğini arttırmak üzere, Avrupa Konseyi’nce oluşturulan 11 üyeli “Akil Kişiler Grubu”na üye seçilmiştir. 2006-2011 yıllarında Türkiye Barolar Birliği İnsan Hakları Merkezi Başkanı olan Prof. Dr. Rona Aybay’ın Faşizm (Murat Sarıca ile birlikte, 1962), Karşılaştırmalı 1961 Anayasası (1963), Robert Owen (1970, 2005 ve 2012) ve Yurttaşlık (Vatandaşlık) Hukuku (1982, yeni basım 2006), Esra Dardağan ile birlikte Yasaların Uluslararası Düzeyde Çatışması (Kanunlar İhtilafı) (2005) ve Yabancılar Hukuku (2005, yeni basım 2007), Uluslararası Yargı (2013), Tarih ve Hukuk Açısından Konsolosluk (2009), İnsan Hakları Hukuku (2015), İnsan Hakları Evrensel Bildirisi (2016), Kamusal Uluslararası Hukuk (Elif Oral ile birlikte, 2016), Genel Kamu Hukuku (2017), An Introduction to Law (altıncı basım 2018) gibi kitapları vardır. Yazar, Yakın Doğu (KKTC) Üniversitesi’nde ders vermektedir.